انقلاب مشروطه

بیدارگران اسلامی :

• داخل کشورها ایران ( اصلاحات امیرکبیر )
• خارج از ایران ، دیگر کشورهای اسلامی ( سید جمال الدین اسد آبادی و شاگردانش )

اولین بیدارگران اسلامی در دوره ی قاجار هستند.

 بیدار گران اسلامی جنبش هایی به منظور اصلاح رفتار حکمان و ساختار حکومت قاجار به وجود آوردند. شیوه ی تعامل آنها مبتنی بر مقاومت منفی بود یعنی؛ حاکمیت پادشاه را ظالمانه و غیر مشروع می دانستند و همکاری سیاسی آنها در حد واجبات نظامیه بود .

مقاومت منفی

حاکمیت پادشاه ظالمانه و غیرمشروع دانسته میشود و همکاری سیاسی با حکومت پادشاه بصورت بسیار حداقلی انجام می شود در حد واجبات نظامیه

واجبات نظامیه

در حدی که برای بقای زندگی اجتماعی لازم است مانند: حفظ امنیت ملی یا مقابله با دشمنان خارجی

حاکمان قاجار به جای مقاومت در برابر بیگانگان به قراردادهای استعماری روی آوردند پس ؛ مقاومت

منفی به فعالیت رقابت آمیز تغییر کرد.

این رقابتها شامل دو جنبش : جنبش تنباکو و جنبش عدالتخانه

منظور از فعالیت رقابت آمیز ورود فعال به عرصه زندگی اجتماعی و سیاسی نه در جهت تایید قدرت حاکم و حمایت از آن بلکه در رقابت و مقابله مستقیم با آن

جنبش تنباکو نمونهای موفق از فعالیت رقابت آمیز بود که از اصلاح رفتار به اصلاح ساختار تغییر پیدا کرد و به جنبش عدالتخانه منجر شد

در جنبش عدالتخانه :

• هدف اصلاح رفتار شاه نیست بلکه شاه باید شیوه حکمرانی خود را عوض کند
• تاسیس مجلسی که قانون گذاری کند. قوانین عادلانه الهی
• ملزم کردم شاه در جهت عمل کردن در چارچوب قوانین

جنبش عدالتخانه حاکمیت را از مدار استبداد به مدار عدالت منتقل می کرد.

ازآنجایی که جنبش عدالتخانه ساختار سیاسی جامعه را تغییر می داد پس یک انقلاب اجتماعی بود.

با اوج گرفتن این جنبش پس منورالفکران هم به جنبش عدالتخانه پیوستند. آنها وارد سفارتخانه انگلیس شدند و بست نشینی کردند و در نهایت نام مشروطه را به وجود آوردند. عالمان مسلمان از همراهی منورالفکران استقبال کردند و نام مشروطه را پذیرفتند اما در این جا دو برداشت از مشروطه وجود داشت .

• منظور عالمان مسلمان از مشروطه ، مشروط کردن حاکمیت به احکام عادلانه ی الهی بود.
• منظور منورالفکران از مشروطه، نوعی حاکمیت سکولار مانند دولت انگلستان

منورالفکران معتقد بودند که مجلس محلی است که که قوانین باید بر اساس اراده و خواست بشر تنظیم و تدوین شود نه بر پایه احکام اسلام .

نهایتا رقابت بین این دو گروه پس از دو دهه کشمکش با حضور قدرتهای استعماری و دخالت انگلستان به نفع جریان منورالفکران پایان یافت. حاکمیت آنها در ایران به استبداد استعماری رضا خان ختم شد.