تعامل جهان های ذهنی ، فرهنگی و تکوینی

از نظر متفکران مسلمان جهان تکوینی شامل دو بخش طبیعت و مافوق طبیعت بوده و جهان مافوق طبیعت مهمتر و تاثیرگذارتر از چهان طبیعی است. اما از نظر متفکران غیرمسلمان یا جهان تکوینی وجود ندارد، اگر هم وجود دارد بسیار کم اهمیت تر از جهان طبیعی است.

سه دیدگاه راجع به نحوه تعامل 3 جهان(جهان ذهنی – جهان فرهنگی – جهان تکوینی)

دیدگاه اول :  

طبیعت و ماده تعیین کننده جهان فرهنگی و جهان ذهنی است ) یعنی این طبیعت و ماده است که فرهنگ ) باورها – ارزش ها – هنجارها – سنت ها – آداب و رسوم و ...( را می سازد و همچنین این طبیعت و ماده است که جهان ذهنی ) روحیات/  سلایق و کرایش های فردی و خصوصی انسانها را ایجاد می کند منظور از طبیعت : پدیده های طبیعی است . مانند : آب و هوا و.....  

تاثیر طبیعت بر جهان ذهنی : تاثیر کم آبی بر شکل گیری روحیاتی چون صبور بودن – سخت کوش بودن – قانع بودن و.. 

منظور از ماده : شرایط مادی و عینی  است (همان فیزیک زندگی) . اینکه در کدام شهر یا روستا / در کدام طبقه اجتماعی/  در کدام محله / در چه نوع خانه ای/ در چه نوع خانواده ای/ در کدام مدرسه درس بخوانیم/ چه امکاناتی در اختیارمان باشد و .....روحیات متفاوتی خواهیم داشت و سنت ها و ارزشها و باورهای مختلفی شکل خوهند گرفت

دیدگاه اول مبین فلسفه  ماتریالیسم یا ماده گرایی است. که اساس هر چیزی را اعم از اجتماعی و فردی به جهان عینی  و مادی ربط می دهد. ( شرایط عینی ) اعم مادی یا طبیعی)؛ فرهنگ جامعه و روحیات و گرایش های افراد جامعه را می سازد  نکته مهم : بر اساس دیدگاه اول:  جهان تکوینی محدود به جهان طبیعت است. ( عدم باور به مافوق طبیعت)

بر اساس این دیدگاه فقط علوم طبیعی و روش حسی و تجربی معتبرند و علوم انسانی و اجتماعی می بایستی از علوم طبیعی و روش های آن پیروی کنند. این دیدگاه تفاوت های علوم انسانی با علوم طبیعی را نادیده گرفته و موجب کنار گذاردن ظرفیت ها و قابلیت های علوم انسانی و اجتماعی می شود.

 دیدگاه دوم :

جهان فرهنگی تعیین کننده جهان ذهنی و تعیین کننده نحوه برخورد با جهان طبیعت است

این فرهنگ جامعه (باورها – ارزش ها – سنت ها – آداب و رسوم – قوانین و ....) است که روحیات و سلایق افراد را می سازد و همچنین این فرهنگ جامعه است که تعیین می کند که به طبیعت احترام بگذاریم یا آنرا همانند ماننده خامی بدانیم که در تملک ماست و هر بلایی می توانیم بر سر آن بیاوریم

این برخورد خشن با طبیعت ریشه در فرهنگ جامعه دارد. بدین ترتیب نحوه برخورد ما با طبیعت را فرهنگ جامعه تعیین می کند. . 

فرهنگ یک جامعه علاوه بر اینکه نحوه برخورد ما با طبیعت را تعیین می کند. بلکه جهان ذهنی ما یعنی تمامی روحیات و علایق و سلایق ما را نیز فرهنگ جامعه ایجاد می کند.

دیدگاه سوم:  

در این دیدگاه هر سه جهان ) جهان فرهنگی – جهان ذهنی – جهان تکوینی( به یک اندازه مهم هستند. و هر سه جهان بر یکدیگر تاثیر متقابل دارند.

دیدگاه قرانی: 

بر اساس دیدگاه قران کریم: جهان تکوینی به جهان طبیعت محدود نمی باشد/ ادراک و آگاهی نیز منحصر به انسان نیست /جهان تکوینی بر اساس حکمت و مشیت الهی رفتاری و سنجیده و حکیمانه با انسانها دارد.

قران کریم بر اهمیت هر سه جهان تاکید دارد.

رابطه سه جهان به این صورت است که اگر : انسان اخلاق الهی داشته باشد / جامعه هم از فرهنگ توحیدی برخوردار باشد /جهان تکوینی درهای رحمت و برکت خود را خواهد گشود. اما اگر انسانها و جوامع هویتی مشرکانه داشته باشند، زمین و آسمان نیز از تعامل سازنده با آنها بازمانده و ظرفیت های الهی و آسمانی خود را پنهان خواهد داشت.

بر اساس دیدگاه قرانی . جهان مافوق طبیعت ارزش خاصی دارد.