دیدگاه فیلسوفان طبیعت گرا

از نظر این گروه انسان مانند سایر موجوداته هر کاری را برای منافع طبیعی خود انجام می دهد. «خوب» و «بد» عناوینی هستند که خود ما به هر کار میدهیم بسته به اینکه آن کار به سودمان باشد یا به ضررمان از آنجا که انسان زندگی اجتماعی دارد ناگزیر است منفعت دیگران را نیز رعایت کند؛ زیرا در غیر این صورت منفعت خودش نیز حفظ نمی شود.

 توماس هابز میگوید هرگاه انسانی بخواهد در برابر دیگران آزادی زیادی داشته باشد، باید به دیگران هم حق بدهد که در برابر او به همان میزان آزاد باشند.

بنابراین دیدگاه انسان از زمانی که دریافته نفع او در گرو نفع دیگران است قواعد اخلاقی را ابداع کرده و مثلاً گفته است باید با دیگران راستگویی پیشه کرد؛ در امانت نباید خیانت ورزید باید با دیگران به عدل رفتار نمود و امثال اینها بر این اساس اموری مانند صداقته عدالت و امانت داری در واقع ارزش حقیقی ندارند و فضیلت شمرده نمی شوند اما چون برای زندگی اجتماعی ضروری هستند و منفعت افراد در رعایت آنهاست، باید آنها را مراعات کرد.

ابن سینا و دیگر فلاسفه ،مسلمان دیدگاهی نزدیک به افلاطون و ارسطو دارند.

عقل فضیلت هایی مانند عدل احسان خویشتن داری و شجاعت را کمالاتی میداند که باعث رشد و کمال روحمی شود؛ درست مانند آب و غذا و اموری از این قبیل که جسم انسان را رشد می دهند.

هر انسانی فضیلت ها را دوست دارد و از رذائل اخلاقی مانند ،ظلم بخل و ریا گریزان است.

رذائل اخلاقی مانند ظلم بخل و ریا به روح صدمه رسانده و آن را از کمال باز میدارند.

هر انسانی به دنبال کسب فضائل است و با کسب فضائل احساس نشاط ولذت میکند و به رضایت درونی می رسد فلاسفه مسلمان می گویند اگرچه بشر به فضیلت ها فطرتاً علاقه مند است و عقل او آنها را زیبا و خوب می داند فلاسفه مسلمان می گویند.

اگرچه بشر به فضیلت ها فطرتاً علاقه مند است و عقل او آنها را زیبا و خوب می داند اما انتخاب این فضائل و عمل به آنها چندان هم آسان نیست زیرا انسان دو دسته تمایلات دارد تمایلات مربوط به بعد مادی و حیوانی مانند تمایل به ثروت و لذت های مادی تمایلات مربوط به بعد روحی و معنوی مانند تمایل به عدالت و سخاوت که تمایلاتی برتر هستند و فضیلت شمرده می شوند.

علت انجام رذایل اخلاقی این است که گاه میان فضیلت ها و منافع و تمایلات مادی و حیوانی انسان تلاقی پیدا می شود؛ در چنین شرایطی اگر تمایلات حیوانی و مادی قوی باشند انسان را به سوی خود می کشانند و مانع رسیدن او به فضیلت ها میشوند و حتی او را به سوی رذیلت ها سوق می دهند.

 فلسفة مسلمان معتقدند اینکه انسان میتواند فضائل و رذائل را بشناسد و حتی به آنها علاقه بورزد، به تنهایی نمی تواند باعث ترک رذیلت و تمایل به کسب فضیلت باشد؛ به نظر ایشان علاوه بر این تمایل ،ذاتی، پشتوانه ای دیگر هم لازم است تا هنگام تضاد میان تمایلات شخصی و فضائل اخلاقی انسان بتواند فضائل را بر تمایلات ترجیح دهد. این پشتوانه به اعتقاد فلاسفه مسلمان خداست؛ اگر خداوند نیز ما را به کسب فضائل ترغیب و از رذایل منع نماید و برای آنها پاداش و مجازات معین فرماید، میل به فضائل در انسان تقویت می شود.