شعر

از علی آموز اخلاص عمل

• شاعر: مولوی
• قالب: مثنوی
• وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رشته انسانی)

از علی آموز اخلاص عمل                      شیر حق را دان منزه از دغل

قلمرو فکری:

از علی (ع) پاکی در عمل بیاموز و شیر خدا را از هرگونه فريبکاری پاک بدان.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

قلمرو ادبی:

شیر حق ß   استعاره از حضرت علی (ع) بخاطر لقب اسدالله است

واج آرایی ß   حرف «ز»

دغل و عمل ß   قافیه

در غزا بر پهلوانی دست يافت                زود شمشیری برآورد و شتافت

قلمرو فکری:

در جنگی با پهلوانی رو به رو شد. سريع شمشیرش را بیرون آورد و با شتاب به سوی او دويد.

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

دست يافتن ß   کنايه از غلبه کردن و پیروز شدن

مراعات نظیر ß   غزا، پهلوانی و شمشیر

دست یافتن ß   کنایه از چیره شدن

يافت و شتافت ß   قافیه

او خَدو انداخت بر روی علی                  افتخار هر نبی و هر ولی

قلمرو فکری:

آن مرد آب دهانش را بر صورت حضرت علی انداخت که افتخار پیامبران و اولیای خدا بود.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

قلمرو ادبی:

علی و ولی ß   قافیه (ردیف ندارد)

نبی و ولی ß   جناس

بر و هر ß   جناس

واج آرایی ß   حرف «ر»

تلمیح ß   داستان جنگ خندق (احزاب)

تکرار ß   کلمه «هر»

نقش مصراع دوم «بدل» هست

در زمان انداخت شمشیر، آن علی                     کرد او اندر غزايش کاهلی

قلمرو فکری:

امام علی (ع) فوراً شمشیرش را انداخت و در جنگیدن، سستی و درنگ کرد.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

قلمرو ادبی:

تناسب ß   غزا و شمشیر

علی و کاهلی ß   قافیه

گشت حیران آن مبارز، زين عمل                       وز نمودن عفو و رحم بی محل

قلمرو فکری:

مرد جنگجو از اين رفتار امام علی و بخشش و مهربانی غیر منتظره اش حیرت زده شد.

قلمرو زبانی:

بیت ß   1 جمله

قلمرو ادبی:

تناسب ß   عفو و رحم

عمل و بی محل ß   قافیه

گفت: بر من تیغ تیز افراشتی                از چه افگندی؟ مرا بگذاشتی؟

قلمرو فکری:

جنگجو گفت: شمشیر تیزت را برابر من بالا برده بودی، چرا آن را انداختی و من را رها کردی؟

قلمرو زبانی:

بیت ß   4 جمله

قلمرو ادبی:

تیغ و تیز ß   جناس

تیغ افراشتن ß   کنايه از جنگیدن

تضاد ß   افراشتی و افگندی

افراشتی و بگذاشتی ß   قافیه

گفت: من تیغ از پی حق می زنم                        بندۀ حقم نه مامور تنم

قلمرو فکری:

امام علی گفت: من برای خدا شمشیر می زنم و بندۀ خدا هستم نه بندۀ جسم و هوس های آن.

قلمرو زبانی:

بیت ß   4 جمله

قلمرو ادبی:

تکرار ß   کلمه «حق»

واج آرایی ß   حرف «ن»

تیغ زدن ß   کنایه از مبارزه کردن

می زنم و تنم ß   قافیه

شیر حقم، نیستم شیر هوا                    فعل من بر دين من باشد گوا

قلمرو فکری:

من شیرِ خدا هستم و شیر هوس های انسانی نیستم. رفتار من شاهد دين و عقیدۀ من است.

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

هوا و گوا ß   قافیه (ردیف ندارد)

تکرار ß   کلمه های «شیر» و «من»

واج آرایی ß   حروف «ش» و «ن» و «م»

جناس ß   هوا و گوا

تلميح ß   اشاره به عبارت «الاعمال بالنيات»