شکل گیری امواج نوین بیداری اسلامی

حضرت آیت اللّٰه خامنه ای در تعبیر بیداری، آن را « به ستوه آمدگی بشریت» و «بازگشت به هویت اسلامی و تمسک به اسلام» بیان می کنند. از نگاه ماهیت شناسه نیز، بیداری دید آمده را بیداری اسلامی می دانند و عنوان های دیگری مانند بیداری انسانی و بهار عربی را رد میکنند. ارائهٔ الگو برای حرکت های آزادی خواهانهٔ  ضداستبدادی و ضداستعماری در بیداری اسلامی از جمله اهداف آیت اللّٰه خامنه ای در دوران رهبری بوده است. ایشان در نخستین روزهای سال 1390 در این زمینه گفتند «آنچه من به طور قطع عرض میکنم، این است حرکتی که در منطقه ایجاد شده، حرکت ملت هاست، که حرکت امت اسلامی است، حرکت با شعار اسلام  است، حرکت به سمت اهداف اسلامی است و ایشان ظهور بیداری اسلامی در جهان اسلام را حاصل .» نشان دهندهٔ بیداری عمومی ملت هاست» انقلاب اسلامی ایران و پیروزی ملت ایران می دانند.

امام خمینی بیداری اسلامی را از نظر به مرحلهٔ عمل آورد و وارد زندگی سیاسی مردم کرد و آن را از یک خرده گفتمان به گفتمان مسلط در عرصهٔ سیاسی جوامع اسلامی تبدیل کرد. پس از ایشان، آیت اللّٰه خامنه ای ادامه دهندهٔ راه امام خمینی در تبیین گفتمان بیداری اسلامی گردیدند. رهبر انقلاب اسلامی، امام خمینی را مظهر بیداری اسلامی می دانند. ویژگی دیگر اندیشهٔ بیداری اسلامی در منظر آیت اللّه خامنه ای علاوه بر انطباق آن با اندیشهٔ بیداری اسلامی امام خمینی، پیوستگی آن در خط اعتدال آرمان گرایی می باشد. ایشان بیداری را حتی فراتر از اسلام و دنیای اسلام میدانند و معتقدند که این جنبش تا قلب اروپا هم پیش خواهد رفت. به همین دلیل ایشان در صدد باز تعریف واژهٔ بیداری نیز برآمده اند و از واژگان و عباراتی چون « بیداری ملت ها» ، «بیداری مردم» ، «بیداری ملت های مظلوم » ، « بیداری جهانی » ، « بیداری ایمان » ، «بیداری معنوی» ، « بیداری انقلابی»

ایشان همچنین با استناد به آیات گوناگون قرآن، بیداری اسلامی را تحقق وعدهٔ نصرت الهی می دانند و آن را نتیجهٔ مقاومت آگاهانهٔ امت اسلامی تلقی می کنند.

حضرت آیت اللّٰه خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی امواج بیداری اسلامی را از پیروزی

انقلاب اسلامی تا کنون به سه دوره تقسیم می کند:

١. موج اول؛ پیروزی انقلاب اسلامی ایران؛

٢. موج دوم؛ پس از فروپاشی کمونیسم؛

٣. موج سوم؛ انقلا بهای اخیر در کشورهای اسلامی.

تونس کشوری اسلامی در شمال آفریقاست که در کنار دریای مدیترانه واقع شده است و به دلیل موقعیت جغرافیایی، سیاسی، تجاری و سوق الجیشی، نقش مهمی را در سیاست کلی آفریقا و کشورهای عربی بر عهده دارد و به همین علت، از دیرباز مورد طمع قدرتهای استعماری بوده است. به گونه ای که ژول فری، نخست وزیر اسبق فرانسه از تونس به عنوان « کلید خانهٔ فرانسویان » یاد می کند. فعالیت های سیاسی در تونس به دلایل مختلف، از جمله نزدیکی جغرافیایی با اروپا، آشنایی اکثریت مردم به زبان فرانسه، وجود مراکز متعدد آموزش عالی، رفت و آمد میلیونها جهانگرد خارجی به خصوص اروپاییان، گسترش فعالیت مطبوعات و به طور کلی گسترش آگاهی های عمومی مردم، از سایر کشورهای منطقه و جهان عرب بیشتر است.

کوشش مردم تونس برای کسب استقلال و آزادی پس از جنگ جهانی دوم افزایش یافت و دولت فرانسه به ناچار استقلال آن کشور را به رسمیت شناخت و در سال 1335 ش/ 1956 م به عنوان کشوری مستقل شناخته شد، اما به جای روی کار آمدن حکومت مردمی، نظام دیکتاتوری در پوشش حکومت جمهوری بر آن کشور حاکم شد؛ به طوری که تا سرنگونی حکومت زین العابدین بن علی در این کشور تنها دو رئیس جمهور آن هم از طریق انتخابات فرمایشی زمام امور را در دست گرفتند. نیروهای اسلام گرای تونس نیز به رهبری شیخ راشدالغنوشی تشکّل و انسجام یافتند.با بسترهای مناسبی که حزب النهضة ایجاد کرده بود، خودسوزی محمد بوعزیزی در اعتراض به حکومت دیکتاتوری بن علی، آتش در انبار باروت خشم مردم تونس افکند که به سقوط دیکتاتوری بن علی و فرار او به عربستان سعودی انجامید.

مصر در شمال قاره آفریقا و در کنار دریای مدیترانه و دریای سرخ قرار دارد. موقعیت جغرافیایی و سوق الجیشی این کشور به ویژه وجود کانال سوئز در آن و همچنین هم جواری با فلسطین اشغالی و کشورهای لیبی و سودان، باعث شده است که مصر در جغرافیای سیاسی منطقه نقش حساس و مؤثری را ایفا کند. جامعهٔ مصری از قدیم الایام ساختار مذهبی داشته و خاستگاه بسیاری از پیامبران الهی بوده است. از زمان ظهور اسلام تا دوران معاصر این کشور فارغ از کشاکش های سیاسی و مداخلات استعماری، از نظر اندیشهٔ سیاسی و دینی رشد والایی داشته است و علما و متفکران بسیاری را در خود پرورش داده است.

در سال 1260 ش/ 188 1 م انگلیسی ها، مصر را اشغال کردند. تحت تأثیر تحولات ناشی از جنگ جهانی اول، کوشش مصری ها برای رهایی از سلطهٔ استعماری انگلستان بیشتر شد و سرانجام انگلیس به وضعیت تحت الحمایگی این کشور پایان داد و در این کشور نظام سلطنتی مشروطه اعلام کرد. در 1952 م/ 1331 ش سرهنگ جمال عبدالناصر، پس از آنکه قدرت را به دست گرفت، نظام مصر را جمهوری اعلام کرد و ناسیونالیسم عربی را ایدئولوژی حکومتی خود قرار داد.

بعد از او، انور سادات و سپس حسنی مبارک برای کنار زدن ناسیونالیسم عربی یا پا نعربیسم و جایگزینی آن با میهن پرستی مصری محور، تلاش کردند. سادات و مبارک نظامی سکولار بر مصر حاکم کردند و کوشیدند جنبش ها و نیروهای اسلام گرا را دور از قدرت نگه دارند و با دولت های غربی و اسرائیل روابطی دوستانه برقرار کنند. فساد سیاسی و اقتصادی رژیم حسنی مبارک باعث رشد فعالیت ها و جنبش های اسلامی به ویژه جمعیت اخوان المسلمین شد که در نهایت موجب سرنگونی رژیم دیکتاتوری مصر و سقوط مبارک گردید.بیداری اسلامی در مصر ریشه دار بود و به همین دلیل شعله های انقلاب مردم مصر با یک تظاهرات زبانه کشید و به سرعت به مناطق دیگر هم سرایت کرد. امواج سهمگین انقلاب مردم حسنی مبارک را مجبور به تسلیم و شکست کرد.

کشور اسلامی لیبی در شمال آفریقا واقع شده است. حکومت لیبی به رغم داشتن شالوده های اولیهٔ اسلامی، دارای نوعی ایدئولوژی سیاسی سکولار مبتنی بر پان عربیسم بود. سرهنگ معمر قذافی دیکتاتور لیبی، اسلام را ابزاری برای اجرای منویات خود میدانست. با بالا گرفتن قیام مردم لیبی، قذافی در نخستین واکنش، قیام کنندگان را مشتی جوان وابسته به القاعده و مصرف کنندگان قرص های روان گردان توصیف کرد. با ورود ناتو در مسئله لیبی کفهٔ قدرت به نفع مخالفان قذافی سنگینی کرد. سرانجام پس از ماه ها درگیری نظامی با سقوط طرابلس، حکومت قذاقی سرنگون و خود او کشته شد. نکتهٔ جالب در مورد قذافی این است که وضعیت او بیش از هر دیکتاتوری به صدام شبیه بود.

جمهوری یمن در جنوب شبه جزیرهٔ عربستان واقع است و دارای نژادهای عرب (86 درصد) ترک، هندی، ایرانی و سومالیایی است. بیش از 50 درصد یمنی ها شیعی مذهب اند که غالباً در منطقهٔ صعده و شمال یمن ساکن اند. البته عمدهٔ شیعیان یمن زیدی اند که بعد از امام سجاد(ع)، زید بن علی(ع) را امام می دانند. مردم یمن در پی انقلاب های گوناگون در کشورهای اسلامی، اعتراضات و تظاهرات گسترده ای را در شهرهای مختلف علیه رژیم دیکتاتوری علی عبداللّه صالح آغاز کردند که علی رغم طولانی و گسترده بودن مخالفت، با سرکوب شدید مواجه شدند. عاقبت علی عبداللّه صالح از یمن گریخت ولی جانشین او نیز همان سیاست های غرب گرایانه را ادامه می دهد. انقلاب یمن همچنان آتش زیر خاکستر است.

بحرین کوچک ترین کشور خاورمیانه است و پس از مالدیو کم وسعت ترین کشور در جهان اسلام می باشد. بیش از 80 درصد مردم بحرین شیعه اند، اما حاکمیت سیاسی به اقلیت سنی تعلق دارد. بحرین یکی از مراکز مهم تشیع در دنیا به شمار می آید. ارتباط و علاقهٔ ساکنان این جزیره با مذهب تشیع به حدی محکم و قوی است که در نزد اهالی شبه جزیره و ساحل نشینان خلیج فارس، کلمه « بحرانی » مترادف با کلمه شیعی به کار می رود و اقلیت اهل سنت در این جزیره به نام «اهل البحرین» خوانده می شوند، نه بحرانی.

سابقهٔ جنبش ها و فعالیت های سیاسی در بحرین به سال های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، خصوصاً به اوایل دههٔ 1960 بر می گردد. اما بروز انقلاب اسلامی در ایران را باید منشأ تحولات و دگرگونی های جدید سیاسی در بحرین به حساب آورد. مردم بحرین به طور جدی خواستار انجام اصلاحات اساسی و برکناری حکومت آل خلیفه هستند و در این راه شهدای زیادی را تقدیم کرد ه اند ولی به دلیل حمایت خارجی از آن رژیم و سرکوب شدید مردم، انقلاب بحرین هنوز به نتیجه نرسیده است.

موج ناآرامی ها در بحرین از زمانی آغاز شد که درخواست برپایی مجدد پارلمان(که از سال 1354 ش/ 1975 م منحل شده بود) و همچنین درخواست برای به جریان انداختن قانون اساسی راکد مانده، از جانب امیر شیخ عیسی بن سلمان آل خلیفه، با بی اعتنایی روبه رو شد؛ حتی این درخواست با خشونت نظامی حکومت روبه رو شد.