جنگ جهانی اول، شروع جنگ

• حادثه شروع جنگ جهانی اول: در پی قتل ولیعهد اتریش و همسرش به دست یک صرب ملی گرا در شهر سارایوو مرکز بوسنی، اتریش به حکومت صربستان مستقل اعلان جنگ کرد.
• در آغاز کشور های عضو اتحاد مثلث با کشور های اتفاق مثلث وارد جنگ شدند (اوت 1914/تابستان 1293 ش).
• پس از آغاز جنگ امپراتوری عثمانی و بلغارستان به اتحاد مثلث و ژاپن، یونان، پرتغال، رومانی و برخی کشور های دیگر به اتفاق مثلث پیوستند.
• ایتالیا نیز در میانه جنگ از اتحاد مثلث جدا شد و به اتفاق مثلث پیوست.

• در جبهه شرقی، روس ها به سرعت بسیج شدند و از سقوط و اشغال کشورشان توسط ارتش آلمان جلوگیری کردند.
• در جبهه غربی نیز فرانسوی ها با حمایت انگلیسی ها و سایر دولت های متفق مقاومت کردند و جنگ را به حالت فرسایشی در آوردند.

• اوضاع و شرایط نابسامان دوران جنگ جهانی اول بر نارضایتی و خشم مردم روسیه از حکومت خودکامه تزارها افزود.
• چگونگی انقلاب ۱۹۱۷ روسیه: عده ای از مخالفان به کمک واحدهایی از ارتش در پتروگراد (پایتخت) دست به شورش زدند و با تشکیل دولت موقت نیکولای دوم، آخرین تزار روس را برکنار کردند. در این میان، گروهی از انقلابیون سوسیالیست روسی معروف به بلشویک ها که در تبعید به سر می بردند، با حمایت آلمانی ها به روسیه بازگشتند. رهبر آن ها، لنین پیرو کارل مارکس ، فیلسوف معروف آلمانی بود و با نظام سرمایه داری مخالفت می کرد.
• شعارهای لنینی: تسلط کارگران بر تولید و صلح، زمین، نان و همه قدرت از آن شوراها پشتیبانی سربازان، کشاورزان و کارگران را جلب کرد.
• پیروزی انقلاب روسیه: انقلابیون بلشویک سرانجام، با تسخیر مقر حکومت موقت در پتروگراد، قدرت را به دست گرفتند (نوامبر ۱۹۱۷)

1. حکومتی کمونیستی بر پایه شوراهای کارگران و کشاورزان به وجود آورد. 
2. تمامی احزاب روسیه، به جز حزب کمونیست را غیرقانونی اعلام کرد. 
3. روسیه به اتحاد جماهیر شوروی تغییر یافت.
4. متصرفات وسیعی را در غرب و جنوب غربی روسیه به دولت های متحد واگذار کرد و در مقابل، با آنان قرارداد صلح بست و سربازان روسی را از جبهه های جنگ فراخواند.

• آمریکا تا 1917 م بی طرفی خود را در جنگ حفظ کرد.
• علت ورود آمریکا به جنگ: حمله پیاپی زیردریایی های آلمانی به ناوگان آمریکا و غرق کردن کشتی های این کشور

با ورود نیروهای تازه نفس آمریکایی به جبهه جنگ، ارتش متفقین ابتکار عمل را به دست گرفت و سربازان خسته آلمانی را عقب راند. پس از آن، دولت های متحد یکی پس از دیگری تسلیم شدند و جنگ جهانی اول پس از چهار سال و اندی به پایان رسید (نوامبر ۱۹۱۸/ پاییز 1297 ش).

• آثار و پیامدهای جنگ جهانی اول:

1. پیمان صلح ورسای
2. تشکیل جامعه ملل
3. تلفات و خسارت های انسانی و اقتصادی

پس از خاتمه جنگ، نمایندگانی از کشورهای مختلف، از جمله دولت های پیروز و شکست خورده در جنگ، با هدف عقد قرارداد صلح در کاخ ورسای پاریس گرد هم آمدند. در این میان، پیمانی که با آلمال بسته شده اهمیت بیشتری داشت.

• تصمیمات پیمان ورسای در مورد آلمان: بر اساس این پیمان، مستعمرات آلمان میان متفقین تقسیم شد و بخش هایی از خاک این کشور به فرانسه و لهستان واگذار گردید. به علاوه، آلمانی ها ملزم به پرداخت غرامت به دولت های متفق و محدود نگه داشتن توان نظامی خود شدند.
•  پیامد های پیمان صلح ورسای:

1. فروپاشی امپراتوری های اتریش مجارستان و عثمانی
2. تغییر نقشه سیاسی اروپای شرقی و خاورمیانه
3. شکل گیری کشورهای جدید

• تشکیل جامعه ملل: به پیشنهاد ویلسون، رئیس جمهوری آمریکا - با هدف تامین صلح و امنیت جهانی و جلوگیری از جنگ - با عضویت بیش از ۴۰ کشور در شهر ژنو در سوئیس تشکیل شد.

1. تلفات و مصائب جانی، جسمی و روحی
2. ویرانی منابع و مراکز اقتصادی، تولیدی و مالی اروپا و دیگر مناطق جهان
3. بیش از ۹ میلیون نظامی در این جنگ کشته و ده ها میلیون نظامی مجروح، اسیر و مفقود شدند.
4. کشته، مجروح، بیمار و یا آواره شدن میلیون ها غیر نظامی در سرتاسر جهان، براثر عملیات جنگی یا اتفاقات ناشی از جنگ مانند کمبود مواد غذایی و شیوع بیماری های همه گیر.

اوضاع ایران هم زمان با شروع جنگ جهانی اول: هم زمان با آغاز جنگ بین الملل اول، ایران وضعی آشفته داشت و حکومت مشروطه به دلیل اختلاف های سیاسی داخلی، ضعف تشکیلات اداری و نظامی، مشکلات اقتصادی و دخالت های فراینده خارجی، قادر ر و سامان دادن به امور و برقراری نظم و امنیت نبود.