زمین لغزش

حرکات دامنه ای:

به طورکلی در دامنه ها و نواحی پایکوهی سنگ ها و مواد تخریب شده بر اثر فرسایش تحت تأثیر نیروی جاذبه زمین به سمت پایین دست حرکت می کنند که به آن حرکات دامنه ای گفته می شود.

انواع حرکات دامنه ای:

حرکات دامنه ای انواع مختلف دارد. ریزش، خزش، جریان گلی و زمین لغزش چهار گروه اصلی حرکات دامنه ای را تشکیل می دهند. مهمترین و خسارت بارترین حرکات دامنه ای زمین لغزش است.

زمین لغزش (زمین لغزه، رانش زمین) عبارت است از جابه جایی حجم عظیمی از مواد به پایین در دامنه های نسبتاً پرشیب. در این حرکت تخته سنگ ها، ماسه و گل و الی یا ترکیبی از این مواد تحت تأثیر نیروی جاذبه به سمت پایین دامنه می لغزد.

1- ارتفاع لغزش، فاصلۀ عمودی بین تاج لغزش تا پیشانی لغزش.
2- سطح گسیختگی، سطح زیر بنا که تودۀ لغزشی روی آن جابه جا می شود
3-تاج لغزش، بالاترین قسمت لغزش است.

ویژگی های زمین لغزش :

از نظر سرعت جابه جایی، برخی لغزش ها حرکت کند و آرامی دارند.
توده جابه جاشونده در این نوع از لغزش ها سالانه چند سانتیمترتا چند متر جابه جایی وجود دارد.
برخی لغزش ها نیز ناگهانی بوده و در آن توده لغزشی با سرعت زیاد به سمت پایین دامنه حرکت می کند.
لغزش های ناگهانی و سریع اغلب بسیار مخاطره آمیز بوده و خسارت بار هستند.

عوامل مؤثر در ایجاد زمین لغزش ها:

بسیاری از زمین لغز شها بر اثر دخالت و با مشارکت یک یا چند عامل خاص و تحریک کننده روی می دهند. مهم ترین این عوامل عبارت اند از:

بارش سنگین:

بارش هایی که شدت آنها کمتر اما مدت آنها بیشتر است، تأثیر بسیار بیشتری در ناپایداری دارند؛ زیرا بارش های شدید به سرعت جاری می شوند و کمتر نفوذ پیدا می کنند تا موجب لغزش شوند.

ذوب تدریجی برف امکان نفوذ بیشتری را فراهم می کند و موجب اشباع مواد رسوبی سطح دامنه ها و از بین رفتن مقاومت آنها و سرانجام حرکتشان می شود.

زمین لرزه:

لرزش های ناشی از وقوع یک زلزلهٔ شدید موجب گسیختگی مواد منفصل از سطح پایدار زیربنای دامنه می شود. برای مثال، پس از وقوع زلزلهٔ سال 1369 در منطقهٔ رودبار و منجیل صدها لغزش روی داد که براثر آنها بسیاری از راه های ارتباطی مسدود شدند.

فورانهای آتشفشانی:

خروج و انباشته شدن خاکسترهای آتشفشانی با ضخامت زیاد بر سطح دامنه ها و سپس وقوع بارش، موجب اشباع آنها می شود. دوغاب گلی حاصل به صورت روانه های بسیار سیال درمی آید که بسیار خطر آفرین اند. 

فعالیت های انسانی روی دامنه ها:

ساخت و ساز بر روی دامنه ها باعث افزایش وزن دامنه ها، فشار روی آنها و ناپایداری شان می شود. همچنین فعالیت های کشاورزی، خاک برداری و زیر برُی دامنه های پرشیب برای ساخت جاده نیز از دخالت های انسانی در وقوع زمین لغزش هاست. زیربرُی دامنه برای ساخت جاده باعث می شود که دامنه، تکیه گاه خود را از دست بدهد و دچار زمین لغزش شود.

در دره های پرشیب کوهستانی، رودها با حفر و فرسایش کناره آبراهه ها، تکیه گاه دامنه را از بین می برند و باعث لغزش در آن می شوند. این نوع لغزش از فراوان ترین نوع لغزش های دامنه ای به حساب می آید.

زمین لغزش در ایران:

ایران کشوری کوهستانی است و دامنه های مستعد زمین لغزش در آن بسیار زیادند. به همین علت، وقوع زمین لغزش همه ساله خسارت های زیادی به مزارع و سکونتگاه های استقرار یافته در مناطق پایکوهی وارد می کند.

خشکسالی یک دوره کم آبی است که طی آن یک منطقه با کمبود غیرمنتظره بارش و ذخیره آبی مواجه می شود. این دوره می توانداز چند ماه تا چند سال تداوم داشته باشد.
تاکنون تعاریف متعددی در باره خشکسالی و انواع آن از سوی صاحب نظران ارائه شده است و در این زمینه توافق نظری وجود ندارد.

الف) خشکسالی آب و هوایی:

معمول ترین نوع خشکسالی، خشکسالی آ ب وهوایی است. اگر میزان بارش در یک منطقه از حدمیانگین بارندگی ساالنه آن منطقه (که براساس یک دوره 30ساله به دست می آید) کمتر باشد می توان گفت خشکسالی در آن منطقه رخ داده است. به ویژه اگر این کم شدن بارش در یکی دو سال بعدی تداوم داشته باشد.

ب) خشکسالی زراعتی:

در این نوع خشکسالی میزان ریزش های جوی کمتر از میانگین بارش منطقه نیست اما با توجه به این که نیاز آبی انواع گیاهان متفاوت است، ممکن است بارش ها نیاز آن نوع زراعت یاکشت را تأمین نکنند ومنطقه دچار خشکسالی زراعتی شود.

ارتباط میان خشکسالی و نوع اقلیم:

خشکسالی ممکن است در هر نوع آب و هوایی اتفاق بیفتد.برای مثال اگر در یک منطقه مرطوب در شمال ایران که میانگین بارندگی ساالنه آن 2000 میلیمتر است بارش 1000 میلیمتر رخ دهد خشکسالی رخ می دهد و بر خی گونه های گیاهی خشک می شوند. در حالی که همین مقدار 1000 میلیمتر برای سواحل جنوبی ایران بیش از بارش معمول آن بوده و دوره مرطوب یا تر سالی را پدید می آورد.
خطرات خشکسالی بیش از خشکی است. زیرا پوشش گیاهی یازندگی جانوری هر منطقه با نوع آب وهوای آن، خشک یا مر طوب سازگار شده است و وقتی بارش منطقه کمتر از میانگین می شود موجودات زنده نمی توانند با شرایط جدید سازگار شوند.

آسیب پذیری مناطق خشک و نیمه خشک درمقابل خشکسالی:

به طور کلی مناطق خشک و نیمه خشک جهان در مقابل خشکسالی ها حساس تر و آسیب پذیرتر هستند. ایران از نظر خطر خشکسالی در بین کشورهای جهان رتبه بالایی دارد.

میزان وسعت منطقه وقوع خشکسالی:

وسعت منطقه وقوع خشکسالی ممکن است در سطح یک ناحیه کوچک، یک استان یا کل یک کشور باشد.
این دو نقشه پهنه بندی خشکسالی آب وهوایی را نشان می دهد. با توجه به دو نقشه زیر پی می بریم مناطقی که دچار خشکسالی می شوند تغییر می کنند و ثابت نیستند. ترسالی نیز زمانی روی می دهد که میزان بارندگی سالانه بیش ازحد میانگین بارش در آن منطقه باشد.

1) کاهش یا از بین رفتن محصوالت کشاورزی و بروز قحطی و گرسنگی مهمترین پیامد خشکسالی است.
2) مهاجرت ساکنان مناطقی که دچار خشکسالی می شوند به سایرمکان ها و تخلیه شدن روستاها
3) از بین رفتن پوشش گیاهی وجانوران یا مهاجرت برخی گونه ها
4) کاهش یا خشک شدن ذخایر آب سطحی و زیرزمینی زیر زمینی
5) افزایش ریزگردها و حرکت آنها به سمت سکونتگاه ها

خشکسالی شدید درشرق ایران:

یکی از خشکسالی های شدید که در سال های 1345-1346 در شرق ایران در ناحیه جنوب خراسان وسیستان و بلو چستان رخ داد منجر به قحطی شد و در نتیجه آن عده زیادی ازگرسنگی جان دادند. هر چند امروزه به دلیل پیشرفت وسایل حمل ونقل و سازمان های امدادرسان از مرگ و میرهای ناشی از قحطی کاسته شده اما باز هم خشکسالی به ویژه در مناطق فقیر تلفات انسانی را به دنبال دارد.

الف) گرم شدن آب و هوای کره زمین و بی نظمی های بارش در نتیجه تغییرات اقلیمی
ب) افزایش جمعیت وافزایش مقدار مصرف آب و عدم مدیریت وبهره برداری صحیح از منابع آب سطحی و زیر زمینی