ویژگی و انواع مخاطرات طبیعی

حوادث طبیعی در سراسر جهان  :

در شامگاه یکشنبه ٢١ آبان 1396 زمین لرزهای به بزرگای 7/3 ریشتر در نزدیکی شهر ازگله در استان کرمانشاه رخ داد و بر اثر آن چند صد نفر کشته و بیش از ده هزار نفر زخمی و هزاران نفر بی خانمان شدند. 
در شهریور 1396 وقوع سیل و رانشزمین درمنطقه ای بین بنگلادشو شمال هند و نپال بیش از 12000 کشته برجای گذاشت و براساس گزارش سازمان ملل دست کم 4١ میلیون نفر از سیل و خرابی آن آسیب دیدند. همه سالهحوادث طبیعی در سراسر جهان جان عده زیادی را می گیرد و خسارات زیادی به جوامع انسانی وارد می کند.

به طور کلی مخاطرات طبیعی به حوادثی گفته می شود که بر اثر فرآیندهای طبیعی در کره زمین رخ می دهد.

مهم ترین مخاطرات طبیعی:

زمین لرزه، آتشفشان، سیل، بهمن، امواج ناشی از زمین لرزه های دریایی (سونامی) ترنادو، خشکسالی، تگرگ، سقوط بهمن، صاعقه و آتش سوزی در جنگل.

پیامدهای وقوع مخاطرات طبیعی:

این حوادث موجب صدمه دیدن یا از بین رفتن زندگی موجودات زنده می شود و می تواند خسارت های اجتماعی و اقتصادی فراوانی به جوامع انسانی وارد کند.

انواع مخاطرات طبیعی براساس منشأ شکل گیری:

1) مخاطرات طبیعی با منشأ درون زمینی که ناشی از فرآیندهای درونی زمین است (دینامیک درونی) مانند زمین لرزه و آتشفشان.
2) مخاطرات طبیعی با منشا برون زمینی که ناشی از فرآیندهای بیرون از زمین مانند فرآیندهای اقلیمی است (دینامیک بیرونی) مانند سیل و صاعقه و طوفان. البته مخاطرات طبیعی بر اثر فرآیندهای طبیعی در زمین رخ میدهند اما انسان ها می توانندبا فعالیت های خود در افزایش یا کاهش خسارات ناشی از آنها نقش ایفا کنند.

زمین لرزه، لرزش و جنبش ناگهانی و کوتاه مدت پوسته زمین است که به علت آزاد شدن انرژی در محل گسل ها روی می دهد.

علت وقوع زمین لرزه:

همان طور که می دانید زمین از سه بخش پوسته،گوشته و هسته تشکیل شده است. پوسته و بخش بالایی گوشته سخت و سنگی است که سنگ کره (لیتوسفر( نام دارد لیتوسفر زمین یکپارچه نیست و مانند یک توپ فوتبال درمحل های معینی دارای گسستگی بوده وتشکیل واحدهایی را می دهد که به هریک صفحه گفته می شود.
 در زیر این صفحات، ماده تشکیل دهنده گوشته زمین، حالت نیمه جامد و تا اندازه ای خمیرمانند است. دراثرحرکت همرفتی مواد درگوشته، صفحه های پوسته زمین نسبت به هم حرکت می کنند.

انواع حرکت صفحه ها درزمین ساخت ورقه ای:

این صفحات از هم دور می شوند (واگرا)
به هم نزدیک می شوند (همگرا)
در کنار هم می لغزند (امتداد لغز یا برشی)

نتایج حرکت صفحه های پوسته زمین:

این حرکات در ابتدا موجب کشیدگی و فشردگی پوسته زمین می شود و اگر ادامه یابد شکستگی هایی به نام گسل ایجاد و موجب زمین لرزه می شود.

ارتباط بین محل لرزه ها با مرز صفحه های پوسته زمین:

زمین لرزه ها و مرز صفحات ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند یعنی محل لرزش ها با مرز صفحات منطبق است.

پس از شکستگی و آزاد شدن انرژی به صورت زمین لرزه، ازآن جایی که صفحات ثابت نیستند، تداوم حرکت موجب تجمع دوباره انرژی و شکستگی یا گسل جدید یا آزاد شدن انرژی درمحل گسل های قدیمی می شود. بنابراینشناخت موقعیت گسل هابرای درک محل زمین لرزه اهمیت زیادی دارد.

کانون زمین لرزه نقطه ای است در عمق زمین که در آن انرژی دارد انباشت شده در سنگ برای نخستین بار آزادمی شود و گسل آغاز به گسیختگی می کند. به ناحیه ای در سطح زمین که بر روی کانون زلزله قرار دارد، مرکز سطحی زمین لرزه گفته می شود.

جابه جایی زمین در امتداد گسل های فعال روی می دهد. فشار مداوم نیروهای زمین ساخت (تکتونیک) در اطراف قطعات گسل ها به تدریج ذخیره می شود و سپس به طور ناگهانی با جابه جایی دو گسل آزاد می شود.
نقطه کانونی زمین لرزه وارتباط آن با میزان تکان های زمین لرزه ومکان گزینی سازه ها:
شدیدترین تنش زمین لرزه در نقطه کانونی آن روی می دهد و هر چه قدر از این نقطه فاصله بگیریم از شدت تکان های ناشی از زمین لرزه کاسته می شود. به همین دلیل است که همواره توصیه می شود که در مکان گزینی ساخت و سازها به ویژه مراکزسکونتگاهی تا حد امکان از گسل های فعال فاصله گرفته شود.
ارتباط گسل های همگرابا میزان تخریب:
میزان تخریب و خسارات ناشی از نزدیک شدن گسل های همگرانسبت به سایر گسل ها بیشتر است.
انواع گسل همگرا:

گسل هایی هستند که در زیر پوشش رسوبی سطحی مدفون شده اند و در سطح زمین دیده می شوند. این گسل ها نیز استعداد لرزه خیزی دارند.

درزمین لرزه ها، جابه جایی زمین براساس شدت و بزرگی اندازه گیری می شوند. برای اندازه گیری میزان تخریب ناشی از یک زمین لرزه (شدت) از مقیاس مرکالی و برای اندازه گیری مقدار انرژی که زمین لرزه آزاد می کند (بزرگا) ازمقیاس ریشتر استفاده می شود.
درجدول تأثیر زلزله های مختلف در هر دو مقیاس آمده است. شدت زمین لرزه را کار شناسان با بازدیدهای میدانی از محل زمین لرزه هاو بزرگای آنها را با دستگاه لرزه نگار اندازه گیری می کنند. همه زمین لرزه ها خطرناک نیستند و  بعضی از آنها اصلا احساس نمی شوند، بلکه فقط دستگاه های حساس آنها را ثبت می کنند

ارتباط عمق کانون زمین لرزه با میزان تخریب وخسارت:

هرچه عمق کانونی زمین لرزه بیشتر باشد یعنی امواج مجبور به پیمودن مسیر طولانی تر برای رسیدن به سطح باشند، تخریب و خسارت کاهش می یابد.