نمایندگان مخالف قرارداد الحاقی در مجلس شانزدهم، ضمن مخالفت با این قرارداد، طرح ملی شدن صنعت نفت ایران را پیشنهاد کردند.
مخالفان قرارداد الحاقی: این طرح با استقبال گسترده شخصیت ها، قشرها و گروه های مختلف سیاسی، ملی و مذهبی روبه رو شد و بسیاری از مطبوعات نیز از آن پشتیبانی کردند.
اقدام آیت الله کاشانی در حمایت از ملی شدن نفت: آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی، که سابقه ی طولانی در مبارزه با استعمار انگلستان داشت، با جدیت تمام از جنبش ملی شدن صنعت نفت حمایت کرد. وی در اعلامیه ای، مبارزه برای ملی شدن نفت را تکلیف دینی و وطنی ملت ایران برشمرد و تعدادی از علما نیز نظر او را تایید کردند.
عکس العمل انگلستان و جبهه ی مخالف برای جلوگیری از ملی شدن نفت: در جبهه مقابل نیز انگلستان و عوامل داخلی اش برای حفظ منافع استعماری خود و جلوگیری از دستیابی ملت ایران به حقوق خویش به تکاپو افتادند. سپهبد حاجیعلی رزم آرا در مقام نخست وزیر (تیر تا اسفند 1329) از سیاست انگلستان جانب داری می کرد و با ملی شدن صنعت نفت به شدت مخالف بود.
تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت
چگونگی ملی شدن نفت: پس از اعدام انقلابی رزم آرا به دست خلیل طهماسبی یکی از اعضای جمعیت فداییان اسلام (16 اسفند) مهم ترین مانع بر سر راه ملی شدن صنعت نفت برداشته شد. چند روز بعد از آن، نخست مجلس شورای ملی (24 اسفند 1329) و سپس مجلس سنا در 29 اسفند طرح ملی شدن صنعت نفت را تصویب کردند و جنبش ضد استعماری ملت ایران در گام نخست به پیروزی رسید.
عوامل موثر بر خیزش مردم ایران در نهضت ملی شدن نفت:
پیروزی جنبش های ضد استعماری مردم هندوستان علیه انگلستان به عنوان استعمار پیر
موفقیت حرکت های استقلال طلبانه در برخی از کشورهای آسیایی و آفریقایی
نخست وزیری مصدق و اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت
حامیان مصدق در رسیدن به نخست وزیری: در اردیبهشت 1330، دکتر مصدق با حمایت گسترده افکار عمومی، اتحاد و همکاری تنگاتنگ نیروهای ملی و مذهبی و پشتیبانی قاطع آیت الله کاشانی، نخست وزیر شد تا قانون ملی شدن صنعت نفت و خلع ید از شرکت نفت ایران و انگلیس را با قاطعیت به اجرا در آورد.
اقدام مهم مصدق برای اجرای قانون ملی شدن نفت: دولت دکتر مصدق پس از روی کار آمدن، بی درنگ هیئتی را به ریاست مهندس مهدی بازرگان به خوزستان فرستاد تا مراکز و تاسیاست نفتی را از حوزه اختیار شرکت نفت ایران و انگلیس خارج کند.
اجرای قانون ملی شدن نفت نقطه عطفی در تاریخ معاصر و مبارزه مردم ایران برای رهایی از سلطه استعمار و نجات سرمایه های ملی از تسلط بیگانگان به شمار می رود.
اقدامات انگلستان برای ممانعت از ملی شدن نفت
اقدامات سیاسی، اقتصادی و نظامی انگلستان برای ممانعت از ملی شدن نفت:
تحریک کارگران صنعت نفت به اعتصاب گسترده از طریق منع شرکت نفت ایران و انگلیس از پرداخت فوق العاده دستمزد آنان؛
فرستادن کشتی های جنگی خود به خلیج فارس و بنادر ایران و تهدید نظامی؛
طرح شکایت از ایران در مجامع بین المللی؛
تهدید اقتصادی ایران با تعطیلی شعب بانک انگلیس، خارج کردن سرمایه های شرکت نفت و تحریم خرید نفت.
عکس العمل دولت دکتر مصدق برای مقابله با تهدیدها و تحریم های اقتصادی و نتیجه آن: دولت دکتر مصدق برای مقابله با تهدیدها و تحریم های اقتصادی انگلستان، برنامه اقتصاد بدون نفت را اجرا کرد. دکتر مصدق که خود حقوقدان بود، با حضور در مجامع بین المللی از حقانیت ملت ایران دفاع می کرد. نتیجه: دفاع منطقی و مستدل نخست وزیر و وکلای حقوقی ایران باعث شد که شورای امنیت سازمان ملل متحد و سپس دیوان بین المللی لاهه به سود کشور ما رای صادر کنند.
علت قطع رابطه سیاسی دولت ایران پس از ملی شدن نفت با لندن: دولت ایران پس از پیروزی در در دادگاه لاهه، از انگلستان خواست که بدهی های شرکت نفت و خسارت های ناشی از تاخیر و غیره را بپردازد و چون دولت انگلیس این تقاضا را نپذیرفت، اقدام به قطع رابطه سیاسی با لندن کرد.
شاه کلید نکات
شاه کلید سوال
![[شاه کلید مای درس] | مبارزه برای ملی کردن نفت](https://dl.my-dars.com/upload/image/بنر مبارزه برای ملی کردن نفت1722415321.jpg)
