مقدمه ای بر تصاویر جهان

• «اتفاق» از کلماتی است که در گفت و گوهای روزمرۀ همۀ اقوام و ملل کاربرد دارد.
•  مردم برخی امور را «اتفاقی» و «تصادفی» می شمارند و برخی دیگر را نه.

برخی از فیلسوفان نیز گاهی از واژۀ « اتفاق » استفاده کرده اند؛

• شکل دیگری از اتفاق که در دوره های اخیر مطرح شده در سخنان برخی دانشمندان زیست شناس از جمله داروین آمده است.
• آنان می گویند : از ابتدای پیدایش موجود زنده بر روی زمین ۵/۳ میلیارد سال میگذرد طی این سال ها جانداران بی شماری پدید آمده اند اما بیشتر آنها به علت ناسازگاری اندامها و اعضای بدنشان با محیط ،زندگی از بین رفته اند.
• فقط آن دسته از جانداران که تغییرات اندامی شان «اتفاقا» سازگار با محیط بوده است به حیات خود ادامه داده و رشد کردهاند و اگر در این میان تکاملی رخ داده اتفاقی بوده است.

• امروزه ، برخی از دانشمندان میگویند که جهان کنونی ،ما یعنی این میلیاردها کهکشان با یک انفجار بزرگ بیگ بنگ آغاز شده و به تدریج گسترش یافته است.
• بیان آنان دربارۀ این انفجار به گونه ای است که مفهوم « اتفاق » را به خاطر می آورد.
• از این رو جای این پرسش هست که آیا چیزی بوده که به طور اتفاقی منفجر شده است یا شرایطش به گونه ای بوده که پذیرای چنین انفجاری شود؟

• اصطلاح دیگری که برخی از مردم آن را به کار میبرند اصطلاح «شانس» است.
• برخی شانس را عامل موفقیت یا عدم موفقیت میدانند و معتقدند که شانس برخی از افراد بیشتر و شانس بعضی دیگر کمتر است.

• یکی از اقدامات مؤثر و مهم فیلسوفان دقت در مفاهیم عامیانه و نقد و تصحیح یا تعمیق آنها بوده است.
• ابن سینا که خود این دقت را دارد و آن را از وظایف فیلسوفان می،شمارد در مهم ترین کتاب فلسفی خود یعنی «الهیات شفا» هم درباره «اتفاق» و هم درباره «شانس» ، سخن گفته و تلاش کرده است نظر مردم را در مورد این مفاهیم تصحیح نماید.
• امروزه مفهوم اتفاق نه تنها نزد عامه مردم بلکه در علوم نیز کاربرد پیدا کرده است لذا ضروری است که در ادامه بحث علیت نظری به این مفاهیم بیندازیم و جنبۀ فلسفی آنها را روشن کنیم.

• پذیرش اصل «علیت» زمینه ساز نگاهی ویژه به جهان و اشیاء پیرامونی است.
• با قبول این حقیقت که هر حادثه علتی دارد به ارتباط اجزای جهان با یکدیگر و پیوستگی شان پی میبریم و با مواجهه با هر پدیده ای در پی کشف منشأ و عامل پیدایش آن بر می آییم.
• اصل وجوب بخشی علت به ،معلول جهان را تابع رابطه ای ضروری و حتمی نشان می دهد به گونه ای که اگر علت با تمام حقیقت خود تحقق یافت یقین پیدا میکنیم که تحقق معلول نیز ضروری و حتمی می شود و وجوب وجود پیدا می کند .
• باغبان بر همین اساس بذر می کارد و آن را آبیاری می کند و راننده با همین مبنا خودرویش را روشن و به جلو هدایت می کند.

اصل «سنخیت» میان علت و معلول نظم خاصی در جهان برقرار میکند و به ما می فهماند که هر چیزی نمی تواند منشأ هر چیزی شود و هر چیزی از هر چیزی پدید نمی آید.

• طبق اصل سنخیت، علت های خاص، معلولهای خاص دارند و هر معلولی نیز از علت خاص خود سرچشمه می گیرد.​​​​​​​

​​​​​​​