هر فرد در جامعه ایی متولد می شود که نسل های قبل او آن را ساخته اند. این جامعه پس از تولد فرد، بخشی از هویت اجتماعی او را تعیین می کند، یعنی آن فرد را به عنوان یکی از اعضای خود به رسمیت می شناسد و برای او ویژگی هایی متناسب با موقعیتی که در آن قرار گرفته است، در نظر می گیرد. در این زمینه می توان به صدور شناسنامه برای نوزادان اشاره کرد.
هر جامعه ایی برای بقاء و تداوم عقاید، ارزش ها و شیوه زندگی خود را به فرد آموزش می دهد. فرد نیز برای مشارکت در جامعه این عقاید و ارزش ها و هنجارها را می آموزد، شیوه زندگی در جامعه را فرا می گیرد و به تدریج با موقعیتش در جامعه و حقوق و تکالیفی که بر عهده دارد آشنا می شود. این رویکرد رابطه و نیاز متقابل فرد و به جامعه به فرد را نشان می دهد.
فرد با آموزش های اساسی و ماندگاری که در خانواده می بیند، به عنوان اولین پایگاه جامعه پذیری اولین و مهمترین آشنایی را با جامعه ایی که در آن متولد شده است پیدا می کند و در ادامه و تکمیل ۱- مدرسه ۲- مسجد ۳- مجالس علمی ۴- گروه های همسالان ۵- رسانه های جمعی از دیگر عوامل آشنایی فرد با جامعه ایی هستند که در آن زندگی می کند.
فرایند جامعه پذیری همواره با موفقیت همراه نیست و ممکن است برخی افراد به طور کامل جامعه پذیر نشوند، یعنی افرادی هستند که از پذیرش عقاید و ارزش ها و هنجارهایی که اجتماعی سرباز می زنند، به حقوق و تکالیف خود پایبند نیستند، نقشی را که جامعه از آنها انتظار دارد، نمی پذیرند و رفتارهای مخالف انجام می دهند.
مثال
الف مثلا افرادی هستند که قبل از آنکه مهارتهای نقش همسری را بیاموزند و یاد بگیرند اقدام به ازدواج و پذیرش نقش همسری کرده در نتیجه چون با حقوق و تکالیف این نقش آشنایی کامل ندارند، در زندگی مشترک با مشکلات عدیده ای مواجه می شوند.
ب مثلا افرادی هستند که قبل از آنکه مهارتهای لازم برای نقش والدینی را بیاموزند اقدام به فرزند آوری کرده اما چون مهارتهای لازم برای ایفای تکالیف نقش پدر یا مادری را ندارند، با فرزندان خود دچار مشکل شده و در این نقش ناکام می مانند.
به فرایندی که هر فرد برای مشارکت در زندگی اجتماعی دنبال می کنند و مسیری که برای شکل دادن به هویت اجتماعی افراد طی می شود «جامعه پذیری» می گویند.
به کنش هایی که برخلاف ارزش ها و هنجارهای جامعه هستند «کجروی اجتماعی» می گویند.
هر جامعه ایی علاوه بر «جامعه پذیری» برای پیشگیری از کجروی اجتماعی و کنترل آنها روش هایی مانند:
الف) تبلیغ و اقناع
ب) تشویق و پاداش
ج) «تنبیه و مجازات» را به کار می گیرد.
به مجموعه فعالیت هایی که برای پذیرش فرهنگ جامعه و انطباق با انتظارات جامعه انجام می گیرد «کنترل اجتماعی» می گویند.
امر به معروف و نهی از منکر از جمله راهکارهای اسلام برای جامعه پذیری و کنترل اجتماعی است.