افراد در بدو تولد، هویت اجتماعی انتسابی خود را به صورت انفعالی (خودشان در آن نقش ندارند) در محیط خانواده و در میان همسالان و گروه دوستان و... می پذیرند و به تدریج با فعالیت هایشان هویت اکتسابی خود را بدست می آورند و متناسب با هویت اجتماعی جدیدشان از موقعیت اجتماعی جدیدی برخوردار می شوند و امکان این تغییر موقعیت را برای خود محرز می سازند.
به جابجایی افراد از یک موقعیت اجتماعی به موقعیت اجتماعی دیگر «تحرک اجتماعی» می گویند.
تحرک اجتماعی انواعی دارد که عبارتند از:
کارمند یک اداره وقتی مدیر بخشی از آن اداره می شود یا مدیر یک بخش هنگامی که مدیر کل می شود، تحرک اجتماعی صعودی پیدا کرده است.
مدیر اداره وقتی از مدیریت عزل می شود و به صورت یک کارمند عادی به کار خود ادامه می دهد، تحرک اجتماعی نزولی پیدا کرده است.
اگر شخصی شغل خود را تغییر دهد اما شغل جدید، موقعیت اجتماعی او را تغییر ندهد، تحرک اجتماعی افقی پیدا کرده مانند کارمندی که از یک بخش اداره به بخش دیگر منتقل می شود.
فرصت های پیش روی افراد برای تحرک اجتماعی و کسب هویت جدید در جوامع مختلف یکسان نیست.
هر جامعه ایی به تناسب عقاید و ارزش های خود برخی تحرک های اجتماعی و تغییرات هویتی را تشویق و برخی دیگر را منع می کند، برخی تحرک های اجتماعی و تغییرات هویتی را تشویق و برخی دیگر را منع می کند، برخی هویت ها را می پذیرد و برخی دیگر را نمی پذیرد.
مثال
جامعه ای که بر اساس ارزش های نژادی شکل می گیرد، صرفا برای یک نژاد خاص امکان تحرک اجتماعی صعودی را فراهم می آورد.
یا مثلا جامعه ایی که به ارزش های اقتصادی اهمیت و اولویت می دهد تحرک اجتماعی صعودی را فقط برای کسانی که ثروت دارند ممکن می سازد.