برگ ها و ویژگی های آن:

بر روی کره زمین موجودات زنده مختلفی زندگی می کنند. همه این موجودات به غذا نیاز دارند.

گیاهان می توانند با استفاده از انرژی نور خورشید هم برای خودشان و هم برای بقیه موجودات زنده غذا بسازند. به همین دلیل به آن ها تولید کننده می گویند.

غذاسازی گیاهان یا فتوسنتز:

غذاسازی گیاهان به وسیله انرژی نور خورشید، فتوسنتز نام دارد. فتو یعنی نور و سنتز یعنی ساختن.

آنچه گیاه برای غذاسازی لازم دارد:

1. انرژی: این انرژی را از نور خورشید می گیرد.

2. ماده: آب و مواد محلول را که ریشه ها از خاک می گیرند و کربن دی اکسید را روزنه ها از هوا می گیرند.

گیاهان برای فتوسنتز علاوه بر انرژی خورشید به سبزینه (کلروفیل)، کربن دی اکسید، آب و مواد معدنی محلول در آن احتیاج دارند .

همه گیاهان ریشه، ساقه و برگ دارند. هرکدام از این اندام ها با ویژگی خاص خود به فتوسنتز کمک می کنند

نکته:

متوجه شدیم که گیاهان غذاسازی می کنند و خودشان نیز از این غذا استفاده می کنند اما بعضی گیاهان نمی توانند همه موادی که نیاز دارند را بسازند. این گیاهان برای تامین مواد مورد نیاز خود، حشرات و جانوران کوچک را شکار و مواد بدن آن ها را مصرف می کنند. برای این کار، برگ این گیاهان به شکل تله درآمده است .

برگ ها آشپزخانه گیاه هستند. در واقع محل اصلی غذاسازی، برگ است ولی ساقه های سبز رنگ بعضی گیاهان مانند ساقه لوبیا که کلروفیل دارند هم می توانند غذاسازی کنند

وقتی می خواهند لطافت و نرمی چیزی را توصیف کنند آن را به برگ تشبیه می کنند.

برگ را کارخانه غذاسازی گیاه لقب داده اند..

برگ ها ویژگی هایی دارند که توانایی آن ها را فتوسنتز افزایش می دهد.

این ویژگی ها عبارت است از:

• داشتن سطح وسیع
• داشتن روزنه برای جذب کربن دی اکسید
• داشتن رگ برگ که همان محل آوندهاست
• داشتن کلروفیل و سبز بودن

هر کدام از مواد لازم برای فتوسنتز چگونه به آشپزخانه گیاه می رسند؟

ریشه ها دارای تارهای بسیار ظریفی هستند. آب و مواد معدنی محلول در آن توسط این تارها جذب می شوند. به این تارها، تارهای کشنده می گوییم.

موادی که ریشه جذب کرده است، توسط آوندها به ساقه و سپس به برگ ها می رسند. به آوندهای موجود در برگ ها، رگ برگ می گوییم .

کربن دی اکسید موجود در هوا هم توسط روزنه های برگ وارد گیاه می شوند .

کربن دی اکسید:

کربن دی اکسید گازی است که در هوا وجود دارد. این گاز هنگام تنفس جانوران از شش های آن ها خارج می شود. همچنین در اثر سوختن چوب، نفت و مواد گوناگون تولید می شود. کربن دی اکسید موجود در هوا توسط روزنه های برگ وارد گیاه می شوند .

سبزینه:

درون برگ، رنگیزه های سرسبزی به نام سبزینه وجود دارد. نام دیگر سبزینه، کلروفیل است.

این ماده سبب می شود تا رنگ گیاه سبز به نظر برسد. وظیفه سبزینه جذب انرژی نور خورشید است .

قند و اکسیژن:

گیاهان از انرژی نور خورشید برای فتوسنتز استفاده می کنند.

دو فایده مهم فتوسنتز توسط گیاهان:

1. تامین غذا برای همه موجودات زنده و خود گیاهان
2.  تولید اکسیژن برای تنفس جانداران و کاهش آلودگی هوا

طی فرایند فتوسنتز دو ماده تولید می شود:

1. قند 
2. اکسیژن

در فتوسنتز، غذا ابتدا به صورت قند ساخته می شود. این قندها می توانند به شکل نشاسته در بخش های مختلف گیاه مانند دانه، میوه یا ساقه ذخیره شوند.

غلاتی مانند گندم، برنج و جو و ذرت جز دانه های نشاسته دار هستند. موز و انگور میوه های نشاسته دار و سیب زمینی ساقه های نشاسته دار است .

برخی گیاهان می توانند با واکنش های شیمیایی قند تولید شده در گیاه را به مواد دیگری مانند چربی (روغن) تبدیل کنند. این ماده نیز می تواند درون دانه یا میوه ذخیره شود.

تخمه آفتابگردان، بادام، سویا و کنجد، دانه های روغن دار نارگیل و زیتون میوه های روغن دار هستند.

مواد غذایی که توسط گیاهان ساخته می شود در قسمت های مختلف آن ها و به صورت های متفاوتی ذخیره می شود.

اثبات وجود نشاسته در برگ

محلول ید، قهوه ای رنگ است با اضافه کردن آن به نشاسته، محلول به رنگ بنفش یا آبی تیره در می آید.

برای اثبات وجود نشاسته در برگ می توانیم از این محلول استفاده کنیم.

برای این کار ابتدا باید رنگ سبز برگ را از بین ببریم تا بتوانیم به راحتی تغییر رنگ محلول ید را مشاهده کنیم .

ابتدا یک برگ را درون بشر کوچکی قرار می دهیم و آن قدر اکل می ریزیم تا روی برگ را کامل بپوشاند.

چون الکل سریع آتش می گیرد، نمی توانیم آن را روی حرارت مستقیم قرار دهیم.

بنابراین بشر کوچک را درون یک بشر بزرگتر که تا نیمه از آب پر شده است می گذاریم.

بشر بزرگتر را آن قدر حرارت می دهیم تا تمام رنگ سبز از برگ خارج شده و برگ کاملا سفید شود.

برگ را از بشر خارج می کنیم و آن را با آب می شویم. حالا می توانیم محلول ید را اضافه کنیم .

با اضافه کردن محلول و تغییر رنگ آن به آبی تیره یا بنفش متوجه می شویم که درون برگ نشاسته وجود دارد.

نقش گاز کربن دی اکسید و اکسیژن در سوختن و فتوسنتز

به تصویر های زیر نگاه کنید.

در تصویر 1 شمعی را زیر یک بشر قرار داده ایم.

از سوختن شمع گاز کرین دی اکسید تولید می شود. از طرفی بشر مانع رسیدن اکسیژن به شمع می شود.

تولید گاز کربن دی اکسید و نرسیدن اکسیژن به شمع هر دو سبب می شود که شمع کم کم خاموش شود.

در تصویر 2 با قرار دادن یک گیاه زیر بشر، گیاه از کربن دی اکسید موجود در زیر بشر استفاده می کند و پس از تمام شدن کربن دی اکسید گیاه کم کم پژمرده می شود.

در تصویر 3 یک شمع روشن و یک گیاه را با هم زیر بشر قرار داده ایم.

با سوختن شمع، کربن دی اکسید تولید می شود.

گیاه از این کربن دی اکسید برای فتوسنتز استفاده می کند و اکسیژن نیز تولید می کند.

اکسیژن تولید شده به سوختن شمع کمک می کند.

بنابراین هم گیاه پژمرده نمی شود هم شمع روشن می ماند.