نمونه سوالات تشریحی فصل 12 جامعه شناسی دهم همراه با جواب تشریحی

ارتباط جهان های اجتماعی با یکدیگر به دو شکل ممکن است، وجود داشته باشد:

1. ارتباط در محدوده هنجارها و نمادها و شیوه های زندگی
2. ارتباط در سطح عقاید و ارزش ها

پیامد ارتباط جهان های اجتماعی با یکدیگر عبارتند از :

1. گسترش و پیشرفت جهان اجتماعی
2. ایجاد تحوالت هویتی

ارتباط جهان های اجتماعی با یکدیگر می تواند زمینه گسترش و پیشرفت آن ها را فراهم کند اگر:

جهان های اجتماعی در تعامل و داد و ستد با یکدیگر عقاید، ارزش ها و آرمان های خود را حفظ کنند و در محدود نمادها و هنجارها و شیوه های زندگی عناصری را از جهان اجتماعی دیگر اخذ کنند و در صورت لزوم تغییراتی در آن ها به وجود آورند .

ارتباط جهان های اجتماعی با یکدیگر می تواند باعث ایجاد تحولات هویتی شود. اگر:

جهان اجتماعی در تعامل با جهان دیگر بر عقاید و ارزش های خود پافشاری نکند و داد و ستد فرهنگی به لایه های عمیق سرایت کند و به مرور زمان به عقاید و ارزش های خود پشت کنند .

زیرا هویت فرهنگی (عقاید و ارزش ها) خود را حفظ کرد و فقط عناصر سازگار با هویت خود را از آن ها گرفت و در مواردی آن ها را بازسازی نمود.

جهان اسلام در مواجهه با فرهنگ یونان و روم دچار تحولات هویتی نشد و پیشرفت کرد زیرا :

1. اسلام به دلیل اهمیتی که به عقلانیت می داد فقط عناصر عقلی این دو فرهنگ را اخذ کرد .
2. عناصر اساطیری و مشرکانه این دو فرهنگ را اخذ نکرد .
3. متناسب با هستی شناختی توحیدی خود در دانش آن ها دخل و تصرف کرد.

زیرا آن ها به عقاید و ارزش های خود پشت کردند و عقاید و ارزش های توحیدی اسلام را پذیرفتند .

جهان غرب طی جنگ های صیلبی و در رویارویی با فرهنگ اسلامی برخی از عناصر فرهنگ اسلامی را پذیرفت و دچار تحولات هویتی شد، بدون اینکه به جهان اسلام ملحق شود .

سیر تحولات هویتی جهان غرب عبارتند:

1. جهان غرب طی جنگ های صلیبی و رویارویی با فرهنگ اسلامی با پذیرش برخی عناصر آن بدون این که به جهان اسلام بپیوندد، تحولات هویتی پیدا کرد .
2. جهان غرب در دوره ای با عبور از عقاید و ارزش های مسیحیت قرون وسطی به عقاید و ارزش های دنیوی و سکولار روی آورد و هویت جدیدی پیدا کرد .

اگر افراد یک جهان اجتماعی مبهوت و مقهور جهان اجتماعی دیگر شوند و حالت فعال و خلاق خود را در انتخاب عناصر فرهنگی از دست بدهند و به گونه ای تقلیدی عمل نمایند، به خودباختگی فرهنگی دچار می شوند .

پیامدهای خودباختگی فرهنگی عبارتند از :

1. نمی تواند فرهنگ گذشته خود را تداوم بخشد .
2. نمی تواند فرهنگ خود را گسترش دهد .
3. نمی تواند فرهنگ خود را رها کند و به جهانی که مبهوت آن شده ملحق شود. (از اینجا رانده و از آنجا مانده می شود(.

 چون به روش تقلیدی عمل می کند و ارتباطش را با فرهنگ و تاریخ خود از دست می دهد .

چون آن ها مرعوب قدرت اقتصادی و سیاسی برتر غربی ها گشته اند.

به خودباختگی جوامع غیرغربی در برابر جهان غرب، غرب زدگی می گویند.

در زبان فارسی کلمه بیگانه در برابر کلمه خودی به کار می رود. از خودبیگانگی یعنی بیگانه شدن انسان از خودش. پس از خودبیگانگی فرهنگی به از خودبیگانگی جهان اجتماعی اطلاق می شود.

انواع معانی از خود بیگانگی فرهنگی عبارتند از :

1. از خود بیگانگی تاریخی
2. از خود بیگانگی حقیقی (فطری(

از خودبیگانگی تاریخی یعنی جهان اجتماعی خودباخته در مواجهه با فرهنگ دیگر، فرهنگ تاریخی و هویت خود را از یاد می برد. یعنی واقعیت ها وآرمان های خود را فراموش می کند .مانند جوامع غرب زده

از خود بیگانگی فطری (حقیقی) یعنی عقاید و ارزش های جهان اجتماعی به گونه ای است که مانع آشنایی اعضای آن با حقیقت انسان و جهان می شود. در حیقیقت واقعیت ها و آرمان هایش مطابق حق نیست .مانند جهان های سکولار و اساطیری.

زیرا :

1. در این نوع جهان اجتماعی، تصویری که از انسان ارائه می شود، سرابی از حقیقت است.
2. در این نوع جهان اجتماعی، انسان از حقیقت خود و هستی دور می ماند.
3. در این نوع جهان اجتماعی، فطرت انسان به آرامش نمی رسد و گرفتار اضطراب و تشویش می شود و سر به اعتراض و عصیان می زند.

از نظر قرآن کریم انسان زمانی به شناخت حقیقت خود و جهان می رسد که با نگاه توحیدی به خود و جهان بنگرد .

زیرا :

1. در این جهان انسان با حقیقت خود و جهان هستی آشنا می گردد .
2. در این جهان درهای برکت زمین و آسمان به سوی انسان گشوده می شود .
3. در این جهان انسان به خودآگاهی می رسد و خود و جهان را آیات و نشانه خداوند می داند که همواره همنشین خداوند است .

از نظر قرآن کریم عامل فراموشی انسان از خود عبارت است از فراموش کردن خداوند .

خداوند در سوره حشر آیه 19 می فرماید: همچون کسانی نباشید که خداوند را فراموش کردند و سپس خداوند آن ها را از یاد خودشان برد.

فراموش کردن خداوند

خداوند در سوره حشر آیه 19 می فرماید: همچون کسانی نباشید که خداوند را فراموش کردند و سپس خداوند آن ها را از یاد خودشان برد.

درصورتی که دادوستدونفوذفرهنگی به لایخ های عمیق فرهنگ سرایت کندوفرهنگ رادچارتغییرات بنیادین کند.

اگرجهان اجتماعی باحفظ عقاید،آرمان ها وارزش های خود،با جهان های اجتماعی دیگرتعامل ودادوستدداشته باشدودرمحدوده ی هنجارها وشیوه ی زندگی ،عناصری را از جهان اجتماعی دیگربگیردودرصورت لزوم ،تغییرات لازم رادرآنها پدید آورد.مانندمواجهه جهان اسلام با جهان یونان وروم باستان 

روابط جهان های اجتماع ی با یکدیگر می تواند شکل های متفاوتی داشته باشد که هر کدام از آنها آثار هویتی متفاوت به دنبال می آورد. این روابط گاهی در محدود ە هنجارها و نمادها یا در شیوه های زندگی است و گاهی در سطح عقاید، آرمان ها و ارزش های اجتماعی است.

جهان اسلام در سده‌های نخستینِ رویارویی با جهان‌های اجتماعی دیگر، با حفظ هویت فرهنگی خود به تعامل با آنها پرداخت و به همین دلیل، عناصر سازگار با هویت خود را از آنها گرفت و در موارد مورد نیاز، به بازسازی آن عناصر پرداخت.

اگر جهان اجتماعی با حفظ عقاید، آرمان‌ها و ارزش‌های خود، با جهان‌های اجتماعی دیگر تعامل و داد و ستد داشته باشد و در محدودۀ هنجارها و شیوۀ زندگی، عناصری را از جهان اجتماعی دیگر بگیرد و درصورت لزوم، تغییرات لازم را در آنها پدید آورد، زمینۀ گسترش و پیشرفت خود را فراهم می‌آورد.

به دلیل اهمیتی که اسلام برای عقل و عقلانیت قائل است، جهان اسلام در مواجهه با فرهنگ یونان و روم، تنها عناصر عقلی این دو فرهنگ را اخذ کرد

جهان اسلام در مواجهه با فرهنگ یونان و روم، تنها عناصر عقلی این دو فرهنگ را اخذ کرد و به تناسب جهان‌ شناسی توحیدی خود در دانش‌های مختلف آنها دخل و تصرف کرد و عناصر اساطیری و مشرکانه آنها را نپذیرفت

مسلمانان عناصر عقلی مثل آثار فلسفی، پزشکی، ریاضی و نجوم یونان و روم را ترجمه کردند ولی عناصر مشرکانه و اساطیری مثل آثار تاریخی ، ادبی، افسانه ها و اسطوره های آنها را رها کردند.

 اگر جهان اجتماعی در تعامل با جهان‌های دیگر، بر عقاید و ارزش‌های خود پافشاری نکند، داد و ستد فرهنگی به لایه‌های عمیق آن سرایت می‌کند و در صورتی که به مرور زمان، به عقاید و آرمان‌های خود پشت کند، دچار تحولات هویتی می‌شود.

اگر جهان اجتماعی در مسیر تحولات هویتی خود، ارزش ها و عقاید جهان اجتماع ی دیگری را قبول کند، به آن جامعه ملحق می شود.

جهان اسلام در رویارویی با فرهنگ‌های دیگر، زمینۀ تحولات هویتی آنها را پدید آورد. بسیاری از فرهنگ‌ها همانند مصر و ایران و… در تعامل با جهان اسلام، عقاید و ارزش‌های توحیدی آن را پذیرفتند و به آن ملحق شدند

جهان غرب با عبور از عقاید و ارزش های مسیحیت قرون وسطی، به عقاید و ارزش های دنیوی و سکولار روی آورد و هویت جدیدی پیدا کرد

جهان های اجتماعی هنگامی به داد و ستد و تعامل می پردازد که اعضای آن، به طور فعال و خلاق بر اساس نیازها، مشکلات و مسائل خود، با جهان اجتماع ی دیگر رویارو شوند.

جهان های اجتماعی هنگامی به داد و ستد و تعامل می پردازد که اعضای آن، به طور فعال و خلاق بر اساس نیازها، مشکلات و مسائل خود، با جهان اجتماع ی دیگر رویارو شوند.

اگر اعضای یک جهان اجتماعی مبهوت و مقهور جهان اجتماع ی دیگر شوند و در نتیجه، حالت فعال و خلاق خود را در گزینش عناصر فرهنگی دیگر از دست بدهند، دچار خودباختگی فرهنگی می شوند

به دلیل اینکه مرعوب قدرت اقتصادی و سیاسی برتر غرب گشتند، به خودباختگی فرهنگی گرفتار شدند.

به خود باختگی جوامع غیر غربی در برابر جهان غرب را غرب زدگی می نامند

وقتی که انسان یا جامعه با خودش بیگانه شود، به این وضعیت از خود بیگانگی می گویند.

گاهی اوقات نه تنها افراد، بلکه جهان های اجتماعی نیز ممکن است دچار از خودبیگانگی شوند که به آن از خودبیگانگی فرهنگی گفته می شود.

اگر جهان اجتماعی، فرهنگ تاریخی خود را فراموش کند، دچار از خودبیگانگی تاریخی می شود. جوامع خودباخته ای که در مواجهه با فرهنگ دیگر، هویت خود را از یاد می برند، به این معنای از خودبیگانگی گرفتار می شوند

خودبیگانگی فرهنگی 

از خود بیگانگی

توحیدی 

ازخود بیگانگی فطری

دور

توحید 

نهاد اجتماعی 

حقیقی

غرب زدگی

خودباخته