گام به گام خودارزیابی صفحه 116 درس 12 علوم و فنون ادبی (3) (حسن تعلیل، حس آمیزی و اسلوب معادله)

1- در کدام یک از بیت های زیر اسلوب معادله آمده است؟ توضیح دهید.

الف) نیست پروا تلخ کامان را ز تلخی های عشق

آب دریا در مذاق ماهی دریا خوش است

صائب

ب) فکر شنبه تلخ دارد جمعة اطفال را         عشرت امروز بی اندیشة فردا خوش است

صائب

پ) با کمال احتیاج از خلق استغنا خوش است

با دهان تشنه مردن بر لب دریا خوش است

صائب

ت) تنور لاله چنان برفروخت باد بهار،              که غنچه غرق عرق گشت و گل به جوش آمد

حافظ

ث) پشت گوژ آمد فلک در آفرینش تا کند       هر زمان پیشت زمین بوس از برای افتخار

سعدی

ج) سرکشان را فکند تیغ مکافات ز پای            شعله را زود نشانند به خاکستر خویش

حزین لاهیجی

چ) بی کمالی های انسان از سخن پیدا شود      پستة بی مغز چون لب واکند، رسوا شود

صائب

ح) آزاده را جفای فلک بیش می رسد               اول بلا به عاقبت اندیش می رسد

امیری فیروزکوهی

خ) ملامـت از دل سـعدی فرو نشـوید عشـق       سیاهی از حبشی چون رود که خودرنگ است

سعدی

 2- در بیت ها و عبارت های زیر حس آمیزی را بیابید و توضیح دهید.

الف) خداوند لباس هراس و گرسنگی را به آنها چشاند. (نحل/112)

ب) نجوای نمناک علف ها را می شنوم.

سهراب سپهری

پ) از این شعر تر شیرین ز شاهنشه عجب دارم

که سر تا پای حافظ را چرا در زر نمی گیرد؟

حافظ

ت) ما گر چه مرد تلخ شنیدن نهایم؛ لیک        تلخی که از زبان تو آید، شنیدنی است

طالب آملی

ث) بـوی دهـن تـو از چمـن می شـنوم              رنـگ تـو ز لالـه و سـمن می شـنوم

مولوی

ج) خط شکسته را هم محکم تر و بامزه تر از دیگران می نوشت.                                                    

عبدالله مستوفی

3- در کدام یک از بیت های زیر آرایة حسن تعلیل یافت می شود؟ توضیح دهید.

الف) عجب نیست بر خاک اگر گل شکفت           که چندین گل اندام در خاک خفت

سعدی

ب) اشک سحر زداید از لوح دل سیاهی               خرم کند چمن را باران صبحگاهی

رهی معیری

پ) به یک کرشمه که در کار آسمان کردی            هنوز می پرد از شوق چشم کوکب ها

صائب

ث) سـپهر مـردم دون را کنـد خریـداری                  بخیـل سـوی متاعـی رود که ارزان اسـت

ناظم هروی

ج) خمیده پشت از آن گشتند پیران جهان دیده     که اندر خاک می جویند ایام جوانی را

نظامی

1- الف) شاعر معتقد است عاشقان از سختی راه عشق هراسی ندارند، همان گونه که آب دریا به مذاق ماهی خوش می آید و از آن هراسی ندارد. (تلخی های عشق برای عاشقی که همیشه در فراق است، مثل آب دریا برای ماهی است که اگر نباشد، حیاتش به خطر می افتد.)

ب) در مصراع اول شاعر می گوید فکر روز شنبه که شروع کار و تحصیل هفتگی و پایان تعطیلی است، جمعه را برای کودکان تلخ می کند؛ به همین گونه نیز عشرت و خوشی امروز، فقط بدون فکر کردن به فردا خوشایند است، زیرا فکر آینده خاطر انسان را مشوش و نگران می کند.

پ) بی نیازی از مردم در کمال نیاز به آنها خوشایند است، همان گونه که مردن از تشنگی بر لب دریا (خوشایندی مورد نظر شاعر در بی نیازی از مردم و حفظ عزت نفس است.)

ت) اسلوب معادله در این بیت یافت نمی شود.

ث) اسلوب معادله در این بیت یافت نمی شود.

ج) انسان های سرکش خیلی زود به مکافات عملشان می رسند، همان طور که شعله خیلی زود در خاکستر خودش فرو می ریزد و تمام می شود.

چ) شاعر در مصراع نخست بیان می کند که نقص انسان با سخن گفتن عیان می شود و در مصراع دوم با تمثیل رسوایی پسته بدون مغز به محض بازکردن دهان، همان مطلب را تاکید می کند.

ح) ستم روزگار بیشتر به انسان های آزاده می رسد، همان طور که بلاها ابتدا بر سر انسان عاقبت اندیش فرو می ریزد.

خ) ملامت دیگران باعث نمی شود سعدی از عشق دست بشوید و آنرا ترک کند، همان طور که سیاهی پوست حبشی هیچ گاه از او زدوده نمی شود، زیرا بخشی از وجود اوست (عاشقی و ملامت کشی نیز بخشی از وجود شاعر است و از او جدا نمی شود.)

2- الف) چشاندن لباس (ترکیب حواس بویایی + لامسه)

ب) نجوای نمناک (ترکیب حواس شنوایی + لامسه)

پ) شعر تر شیرین (ترکیب حواس شنوایی + لامسه + چشایی)

ت) تلخ شنیدن و تلخِ شنیدنی (ترکیب چشایی + شنوایی)

ث) بو می شنوم (ترکیب حواس بویایی + شنوایی)  /  رنگ می شنوم (نرکیب حواس بینایی + شنوایی)

ج) خط محکم تر و بامزه تر (ترکیب حواس بینایی + لامسه + چشایی)

3- الف) علت روییدن گل ها از خاک، زیبا رویانی هستند که مرده اند و اکنون در خاک خفته اند.

ب) در این بیت آرایة حسن تعلیل یافت نمی شود.

پ) علت چشمک زدن ستاره ها (درخشش آنها) ناز و کرشمه ای است که معشوق (تو) در کار آسمان و موجودات آسمانی روا داشته است.

ث) در این بیت آرایة حسن تعلیل یافت نمی شود.

ج) علت قوز (خمیدگی پشت) پیرها خم شدن آنها برای جستجوی ایام جوانی در خاک است.