گام به گام قلمرو ادبی صفحه 115 درس طوطی و بقّال فارسی (1)

1) کنایه ها را در بیت هشتم بیابید و مفهوم آنها را بنویسید.

2) مؤثّرترین شیوهای که مولوی در«مثنوی معنوی» از آن بهره می گیرد، « تمثیل» است. تمثیل به معنای «تشـبیه کردن » و «مثل آوردن » است و در اصطلاح ادبی، آن است که شاعر یا نویسنده برای تأیید و تأکید بر سخن خویش، حکایت، داستان یا نمونه و مثالی را بیان کند
تا مفاهیم ذهنی خود را آسانتر به خواننده انتقال دهد.
اکنون ارتباط محتوای این درس را با تمثیل به کار گرفته شده، توضیح دهید.

3) در بیت ششم درس، کلمات «چرب» و «ضرب» در یک حرف اختلاف دارند و آرایۀ «جناس ناهمسان» (ناقص) را دربردارند. کلماتی نظیر «روان» (روح) و روان (جاری) که جز معنی، هیچگونه تفاوتی از دید آوایی و نوشتاری با هم ندارند، «جناس همسان» (تام)

«گلاب است گویی به جویش روان               همی شاد گردد به بویش روان »

جویش و بویش : جناس ناهمسان

روان و روان : جناس همسان

از متن درس، نمونه هایی برای انواع جناس بیابید.

1) ریش کندن: کنایه از بیهوده پریشانی و نگرانی و آشفتگی از خود نشان می داد.

آفتاب نعمتم رفت زیر میغ: کنایه از روزی و قست و روشنایی از زندگی من رفت، چیز ارزشمندی را که داشتم از دست دادم.

2) آن چه از نگاه اول به طور شاخص و برجسته از این داستان به چشم میخورد این است که نباید قیاس کرد و دو چیز، گرچه به ظاهر یکسان هستند، ولی در ماهیت متفاوتند.نکته دیگر این که در این داستان هدف مولانا، نشان دادن زیان ها و نادرستی های داوری های سطحی و غیر منطقی و هم چنین پرهیز از شتاب و اشتباه در قضاوت هنگام مشاهده تشابه ظاهری دو پدیده است.

3) آب و ناب – هر دو گون آهو گیاه خوردند و آب/ زین یکی سرگین شود و زان مشک ناب:جناس ناقص

شیر و شیر- کار پاکان را قیاص از خود مکن/ گر چه باشد در نبشتن شیر و شیر: جناس تام(همسان)