گام به گام قلمرو زبانی صفحه 14 درس نيكی فارسی (2)

1) معنای واژه های مشخّص شده را بنویسید.

معیار دوستانِ دغل روز حاجت است          قرضی به رسم تجربها ز دوستان طلب    صائب

صـورتِ بـی صـورتِ بـی حـدّ غیب           ز آینۀ دل تافت بر موسی ز جیب          مولوی

فخری که از وسیلت دون همّتی رسد          گر نام و ننگ داری، ا ز آن فخر، عار دار   اوحدی

2) واژه «دیگر» امروزه «غالباً» به عنوان صفت مبهم، در جایگاه وابستۀ پسین به کار می رود؛ مانند «بهارِ دیگر، از راه رسید» درمتون کهن، گاه، این صفت مبهم، در جایگاه وابستۀ پیشین قرار می گرفته است؛ مثال: «دیگر روز، برای تفرّج به بوستان رفت.»

نمونه ای از این شیوۀ کاربرد صفت مبهم را در متن درس بیابید.

3) معانی فعل «شد» را در سروده زیر بررسی كنید.

گریه شام و سَحَر، شُكر كه ضایع نگشت         قطره بـاران ما گوهر یكـدانـه شد

منـزل حافـظ كنـون بـارگه پادشاسـت          دل برِدلدار رفت، جان برِجانانه شد    حافظ

4) معنای برخی واژه ها تنها در جمله یا زنجیرۀ سخن قابل درک است.

با استفاده از شیوه های زیر، به معنای هر یک از واژه های مشخّص شده، دقیق تر می توان پی برد:

الف) قرار گرفتن واژه در جمله:

ماه، طولانی بود.                                   ماه، تابناک بود.

ب) توجّه به رابطه های معنایی (ترادف، تضاد، تضمّن و تناسب(

سیر و بیزار  ←  ترادف                              سیر و گرسنه  ←  تضاد

سیر و پیاز  ←  تناسب                             سیر و گیاه  ←  تضمّن

اكنون برای دریافت معانی واژه های «دست» و «تند» به کمک دو روش بالا، چند جمله مناسب بنویسید.

1) دغل: تغییر دادن چیزی برای گمراه کردن خریدار/مکروحیله ناراستی

جیب: گریبان و جمع آن جیوب.

دون همتی: عبارت است از کمی همت وتلاش از طلب کار های بزرگ وعالی وقناعت نمودن به امور پست وناچیز واین صفت نتیجه ضعف نفس وکم دلی است وضد آن علو همت وطبع است.

2) دگر روز باز اتفاق اوفتاد          که روزی رسان قوت روزش بداد

3) دربیت اول «شد» به معنی ازحالی به حالی درآمدن وفعلی اسنادی است ودر بیت دوم «جان بر جانانه شد» در ترکیبی کنایی به کار رفته است و خود به تنهایی به معنای «رفت» فعلی ناگذر است و اسنادی نیست.

4) دست:

دست، عضوی از اعضاست. (اسم)

به دلیل تغییرات جوی، بسیاری از محصولات، از دست دادند. (گروه فعلی)

دست راست جاده،به گل هایی آراسته شده بود. (به معنی جهت وسو)

دست بالای دست بسیار است. (مجاز از قدرت) و ...

تند:

غذاهای هندی بسیار تند است.

آهو بسیار تند می دود.