سومین خط دفاعی:

سومین خط دفاعی ، شامل لنفوسیت هاست که به صورت اختصاصی عمل می کنند دفاع اختصاصی ، به نوع عامل بیگانه بستگی دارد و تنها بر همان عامل مؤثر است انجام می شود . دفاع اختصاصی به وسیله لنفوسیت های T و B هر دو نوع لنفوسیت مغز استخوان تولید می شوند و در ابتدا نابالغ اند . لنفوسیت های B در همان مغز استخوان و لنفوسیت هایT   در تیموس بالغ می شوند و به این ترتیب ، توانایی شناسایی عامل بیگانه را به دست می آورند

نکته : پس می توان لنفوسیت های نابالغ را در خون مشاهده نمود )لنفوسیت های T نابالغ(

تیموس در دوران نوزادی و کودکی فعالیت زیادی دارد اما به تدریج :

1_ از فعالیت آن کاسته می شود و 2_ اندازه آن تحلیل می رود

هر لنفوسیت B  یا T در سطح خود ، گیرنده های آنتی ژن دارد که همگی از یک نوع اند .هر گیرنده اختصاصی عمل می کند ؛ یعنی فقط می تواند به یک نوع آنتی ژن متصل شود وبه این ترتیب ، آنتی ژن شناسایی می شود

نکته : هر گیرنده فقط یک آنتی ژن را شناسایی می کند ولی آنتی ژن ممکن است توسط بیش از یک گیرنده شناسایی شود !

لنفوسیت Bآنتی ژن سطح میکروب ها یا ذرات محلول مثل سم میکروب ها را شناسایی می کند . آن لنفوسیتی که توانسته است آنتی ژن را شناسایی کند ، به سرعت تکثیر می شود و یاخته هایی به نام پادتن ساز پلاسموسیت را پدید می آورد

یاخته پادتن ساز ، پادتن ترشح می کند . پادتن همراه مایعات بین یاخته ای ، خون و لنف به گردش در می آید و هر جا با میکروب یا آنتی ژن های محلول برخورد کرد ، آن را نابود یا بی اثر می سازد

نکته : پادتن می تواند به دو آنتی ژن یکسان متصل شود اما دقت کنید هر گیرنده ی آن ، فقط به یک آنتی ژن متصل می شود

 پادتن از جنس پروتئین بوده وY شکل است  و دو جایگاه برای اتصال به آنتی ژن دارد هر لنفوسیت B می تواند پس از تبدیل به پادتن ساز ، پادتنی مشابه (نه مکمل !) با گیرنده ی خود ترشح کند لنفوسیت B  را با یاخته پادتن ساز اشتباه نگیرید !!

نکته : یاخته پادتن ساز پادتن ترشح می کند و پادتنی بر سطح خود ندارد !

پادتن ، پادگِن (آنتی ژن) را بی اثر یا نابود می کند . پادتن آماده را سرم می نامند که به عنوان دارو نیز مصرف می شود . مثال : در زخم های شدید از سرم ضدّ کزاز استفاده می شود یا پادزهر سمّ مار حاوی پادتن هایی است که سمّ مار را خنثی می کنند دقت کنید پادتن ها به وسیله فعال کردن پروتئین های مکمل نیز می توانند باعث افزایش بیگانه خواری شوند ! زیرا با افزایش یاخته های مرده ، پاکسازی نیز نیز افزایش می یابد و همچنین خود پروتیین های مکمل نیز باعث سهولت بیگانه خواری می شوند !

لنفوسیتT یاخته های خودی را که تغییر کرده اند مثلا سرطانی یا آلوده به ویروس شده اند را نابود می کند . لنفوسیت T  را پس از شناسایی آنتی ژن ، تکثیر می شود و لنفوسیت های T کشنده را پدید می آورد لنفوسیت های T کشنده به یاخته هدف متصل می شوند و با ترشح پرفورین و آنزیم ، مرگ برنامه ریزی شده را به راه می اندازند

نکته : ویروسی که آنفولانزای پرندگان را سبب می شود ، می تواند سایر گونه ها از جمله انسان را نیز آلوده کند . این ویروس شش های انسان را آلوده می کند و باعث تولید بیش از حد لنفوسیت های T می گردد

دفاع اختصاصی برخلاف دفاع غیر اختصاصی ، دفاع سریعی نیست . اما اگر آنتی ژنی که قبلا به بدن وارد شده است دوباره به بدن وارد شود ، پاسخ دفاع اختصاصی نسبت به قبل سریع تر و قوی تر است

وقتی لنفوسیت ، آنتی ژنی را شناسایی می کند ، تکثیر می شود و علاوه بر لنفوسیت های کشند ، یاخته های دیگری به نام لنفوسیت های خاطره پدید T عمل کننده پادتن ساز یا می آید که تا مدت ها در خون باقی می مانند و سبب می شوند در دفعات بعدیِ مواجهه با آنتی ژن ، تشخیص سریعتر صورت پذیرد پاسخ سریع و لنفوسیت های خاطره و عمل کننده بیشتری تولید شود (پاسخ قوی(

از خاصیت حافظه دار بودن دفاع اختصاصی ، در واکسیناسیون استفاده می شود . واکسن ،میکروب ضعیف شده ، کشته شده ، آنتی ژن میکروب یا سم خنثی شده آن است که با وارد کردن آن به بدن ، یاخته های خاطره پدید می آیند ایمنی حاصل از واکسن را ایمنی فعال می نامند . ایمنی حاصل از سرم ، ایمنی غیر فعال است چون پادتن در بدن تولید نشده و یاخته ی خاطره ای نیز پدید نیامده است

نکته : هر میکروبی آنتی ژن های مخصوص به خود را دارد