جهان در فاصله دو جنگ بزرگ

زمینه های شروع جنگ جهانی دوم:

1. صلح ناپایدار و ناخشنودی از قراردادهای صلح ورسای
2. ضعف جامعه ملل
3. بحران اقتصادی
4. ظهور حکومت های خودکامه تک حزبی و نظامی گرا

علت ناپایداری پیمان های صلح ورسای: آلمانی ها که پیمان صلح ورسای را تحقیر آمیز و ناعادلانه می دانستند، از همان ابتدا در صدد تغییر یا لغو آن برآمدند.

عوامل ضعف و ناتوانی جامعه ملل در جلوگیری از جنگ دوم جهانی:

1. جامعه ملل که برای کمک به حل و فصل اختلافات کشورها و جلوگیری از دشمنی و جنگ میان دولت ها به وجود آمده بود، فاقد قدرت کافی برای تحقق این هدف بود و تصمیماتش ضمانت اجرایی لازم را نداشت. 
2. حضور نداشتن برخی از کشورها در این نهاد بین المللی نقش مهمی در ناکامی آن داشت. آمریکا که خود پیشنهاد تأسیس جامعه ملل را داده بود، به عضویت آن در نیامد. خروج ژاپن، آلمان و ایتالیا و نیز اخراج شوروی از جامعه ملل، موجب بی اعتباری بیشتر این نهاد بین المللی شد.

• یکی از مسائل مهم جهان و به خصوص اروپا در دورن پس از جنگ جهانی اول، بازسازی ویرانی های ناشی از جنگ و ایجاد رونق و رفاه اقتصادی بود.
• برخی از کشورها، مانند انگلستان، به اتکای منابع خود و ثروت مستعمراتش حدودی از عهده این کار برآمدند.
• آلمان از جمله کشورهایی بود که در نخستین سال های پس از جنگ جهانی اول شرایط اقتصادی وخیمی داشت؛ زیرا علاوه بر خرابی های حاصل از جنگ، مستعمراتش را از دست داده و محکوم به پرداخت غرامت های سنگین شده بود.

ایالات متحده که اقتصادش در جنگ کمتر آسیب دیده بود، اقدام به اعطای وام به دیگر کشورها، از جمله آلمان، کرد اما ناگهان خود گرفتار بحران و رکود اقتصادی عظیمی شد (۱۹۲۹ - ۱۹۳۲م) که در پی آن، اقتصاد جهان نیز به هم ریخت و مشکلات فراوانی به وجود آمد. مسائل و مشکلات اقتصادی تأثیر بسزایی در روی کار آمدن حکومت های دیکتاتوری، به خصوص در اروپا داشت.

پس از پایان جنگ جهانی اول، امید به استقرار نظام های آزاد و دموکرات در اروپا و سایر نقاط جهان چندان دوام نیاورد و رژیم های دیکتاتوری یکی پس از دیگری سر برآوردند.

• پس از مرگ لنین (1924 م)، ژوزف استالین، دبیر کل حزب کمونیست، رقیب قدرتمند خود (تروتسکی) را از سر راه برداشت و قدرت را در شوروی به دست گرفت.
• اقدامات استالین:

1. استالین با تحکیم موقعیت سیاسی خود، قدم در مسیر دیکتاتوری گذاشت. او عده زیادی از بلشویک های قدیمی اندیشمندان، افسران ارتش، اعضای حزب کمونیست، دیپلمات ها و مردم عادی را که در برابرش مقاومت و مخالفت می کردند، به مرگ محکوم کرد یا به اردوگاه های کار اجباری در سیبری فرستاد که هیچ گاه از آنجا بازنگشتند.
2. حکومت استالین با اجرای برنامه های مختلف اقتصادی و فرهنگی، تغییر و تحول چشمگیری در شوروی ایجاد کرد. یکی از این برنامه ها، طرح اشتراکی کردن مزارع کشاورزی بود که با اعمال قدرت و خشونت بسیار آغاز شد. 
3. علاوه بر این، برنامه ای را باهدف صنعتی کردن سریع کشور به اجرا در آورد.

• اساس برنامه صنعتی استالین: اساس برنامه استالینغ بر تولید کالاهای سرمایه ای و سلاح های جنگی استوار بود. با اجرای این برنامه، تولید ماشین آلات صنعتی، نفت، برق فولاد و زغال سنگ به طرز فوق العاده ای افزایش یافت.
•  سیاست خارجی استالین: حکومت استالین در عرصه خارجی به دنبال گسترش مرزها و تسلط بر برخی کشورها و سرزمین های اروپای شرقی بود با وجود بی اعتمادی و دشمنی ای که میان شوروی و آلمان وجود داشت، دو کشور با یکدیگر پیمان عدم تجاوز امضا کردند( ۱۹۳۹م).

• مشکلات ایتالیا در سال های پس از جنگ جهانی اول: تورم، بیکاری، اعتصاب و ناآرامی های کارگری 
• به قدرت قدرت رسیدن موسولینی: چون حکومت پادشاهی مشروطه ایتالیا نمی توانست مشکلات را حل و فصل کند، روزنامه نگار و سیاستمداری به نام بنیتو موسولینی، که رهبر حزب کوچکی موسوم به «فاشیست» بود، از فرصت استفاده کرد و قدرت را در آن کشور به دست گرفت.
• فاشیست ها: فاشیست ها یک گروه ملی گرای افراطی بودند که می خواستند دولت تک حزبی قدرتمند و متمرکزی در ایتالیا ایجاد کنند. آن ها برای آزادی و دموکراسی ارزش و اعتباری قائل نبودند.
• پادشاه ایتالیا به تشویق صاحبان صنایع، زمین داران و نظامیان، که خواستار دولتی مقتدر بودند موسولینی را به نخست وزیری منصوب کرد (۱۹۲۲ م).
• اقدامات موسولینی:

1. موسولینی پس از پیروزی در انتخابات مجلس که در فضایی آکنده از زور، ارعاب و تقلب برگزار شد.
2. در مدت کوتاهی با از بین بردن احزاب رقیب، قدرت را یکپارچه و خود را دوچه، به معنای رهبر،نامید.
3. او نیز همچون سایر دیکتاتور ها به کمک وسایل ارتباط جمعی و شگرد های تبلیغاتی گوناگون، مردم را تحت نظارت و مراقبت کامل حکومت درآورده بود.
4. با استفاده از یک سازمان امنیتی و پلیسی، معترضان و مخالفان را سرکوب می کرد.

• محبوبیت موسولینی در ایتالیا: موسولینی تا حدود زیادی به وعده های خویش درباره کاهش بیکاری و تورم و پایان دادن به اعتصاب ها عمل کرد. از این رو، تا زمانی که ایتالیا درگیر جنگ جهانی دوم نشده بوده، بسیاری از مردم این کشور شیفته وی بودند.

در بُعد روابط خارجی، موسولینی سودای احیای دوباره امپراتوری روم باستان و تسلط بر دریای مدیترانه و شمال آفریقا را در سر می پروراند. تجاوز نظامی این کشور به اتیوپی (۱۹۳۵م) در آفریقا با تکیه بر همین تفکر صورت گرفت.