مقر و موقعیت

مقر و موقعیت : 

شناخت یک سکونتگاه روستایی و شهری مقر و مکان ،جایگاه  و موقعیت آن است

مقر :

منظور از مقر، مکان اصلی و دقیق یک سکونتگاه و محل استقرار آن روی زمین است. مقر هر روستا یا شهر، همچنین هسته اولیه آن را شامل می شود

منظور از هسته اولیه مکانی است که مردم بر اساس نیاز، آن را برای زندگی انتخاب کرده و به اشغال درآورده اند و بعدها روستا یا شهر از آن محل گسترش یافته است

آب فراوان، آب و هوای ملایم و خاک حاصلخیز جلگه ها نقش مهمی داشته است.

علاوه بر عوامل طبیعی عوامل انسانی هم نقش داشته است

عوامل انسانی چون:

عوامل سیاسی و تصمیمات حکومتی، دسترسی به راههای تجاری و عوامل دفاعی و نظامی می توانند در پدید آمدن یک سکونتگاه در مکان خاص نقش داشته باشند

در کشور ایران دسترسی به آب، قلعه های دفاعی، بازارهای محلی و قرار گرفتن در تقاطع راه ها از مهمترین  عوامل شکل گیری هسته اولیه روستاها و شهرها بوده است.

منظور از موقعیت یک شهر یا روستا، وضعیت آن سکونتگاه نسبت به پدیده های پیرامون خود و همچنین جایگاه آن در سطح ناحیه است. این پدیدهها و جایگاه ممکن است عوامل انسانی و طبیعی مانند روستاها و شهرهای اطراف آن نقش سیاسی و اداری آن، آب و هوا، راه های ارتباطی، دسترسی به منابع معدنی و انرژی و ناهمواری ها باشند.

برخی تغییرات محیط پیرامون، مانند رویدادهای سیاسی یا تغییرات آب وهوایی نیز ممکن است موجب از دست  رفتن موقعیت و اعتباریک شهر یا انتقال آن به مکانی دیگر شود

مهمترین مالک های تفاوت شهر و روستا، که در اغلب منابع به آنها توجه شده، به شرح زیر است:

فعالیت اقتصادی:

مهمترین مالک تفاوت شهر و روستا فعالیتهای اقتصادی آنهاست. در اغلب سکونتگاههای روستایی، درصد بیشتری از جمعیت فعال در بخش کشاورزی زراعت، دامداری، جنگلداری، صید و شکار و غیره فعالیت میکنند  اما در شهرها بیشتر مردم در بخش های صنعتی و خدماتی مشغول به کارند

متداول ترین مالک تشخیص شهر و روستا مالک جمعیتی است و اگر جمعیت سکونتگاه به میزان معینی برسد، ان شهر تلقی می کنند، اما این مالک در نواحی مختلف دنیا متفاوت است

درروستاها فضاهای باز و چشم اندازهای طبیعی بیشتر و گسترده تر اند. در شهرها خانه ها و مغازه ها و فضاهای صنعتی به هم فشرد ترند و فعالیتهای متنوع در فضاهای محدودتری متراکم شده اند.

در شهرها امکانات آموزشی، درمانی و پزشکی، مراکز خرید، حمل و نقل عمومی، خدمات مالی و بانکی، آب و برق و...  متنوع و گسترده است. در حالیکه این خدمات و تسهیالت در روستا کمتر و محدودتر است.

در روستاها چون جمعیت کمتر است و بیشتر افراد یکدیگر را می شناسند و روابط خویشاوندی، وابستگی اجتماعی و همکاری میان آنها بیشتر است. آداب و رسوم و شیوه زندگی در شهر و روستا متفاوت است. در شهرها نوگرایی و بیشتر تغییرات اجتماعی سریع تر است

سکونتگاههای روستایی و شهری را نیز میتوان رتبه بندی کرد. سکونتگاه از نظر تعداد جمعیت متفاوت اند و طیف وسیعی از روستاهای کوچک با کمتر از 100 نفر جمعیت تا شهرهای بیش از 10 میلیون نفر را در بر می گیرند.

سکونتگاه ها را بر اساس میزان جمعیت و عملکرد( خدماتی که ارائه میکنند) طبقه بندی میکنند. سکونتگاه های کوچک یا کم جمعیت معمولا خدمات محدودی به ساکنان ارائه میدهند اما در سکونتگاه های بزرگ تر، تعداد و  تنوع خدمات بسیار زیاد است.

سکونتگاه های کوچک یا کم جمعیت معمولاً خدمات محدودی به ساکنان ارائه میدهند اما در سکونتگاه های بزرگ تر، تعداد و تنوع خدمات بسیار زیاد است

مثال: یک ده کوچک ممکن است چند مغازه و یک صندوق پست و یک مدرسه و یک مرکز بهداشت نیمه وقت  داشته باشد اما در یک شهر بزرگ، انواع فروشگاه ها، مراکز درمانی و بیمارستان ها، رستوران ها، تئاترو سینما بانک ها، فرودگاه، استادیوم ورزشی و... وجود دارد و شهر میتواند خدمات زیاد و متنوعی به ساکنان خود و حتی روستاها و شهرهای هم جوارش بدهد.

شکل زیریک نمونه رتبه بندی یا سلسله مراتب را در سکونتگاههای اروپا نشان میدهد. در قاعده هرم و ردیف های پایین، سکونتگاههایی با کمترین میزان جمعیت قرار میگیرند. این سکونتگاهها خدمات کمتری نیز ارائه میدهند. با  حرکت به سوی بالایی هرم، جمعیت سکونتگاه ها بیشتر می شود و خدماتی هم که ارائه میدهند، بیشتر و متنوع تر است،