مدیریت شهرها

تعریف: شهرپایدار شهری است که در آن نیازهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ساکنان به طور مناسب  و عادلانه برطرف می شود، بدون اینکه منافع نسل های آینده به خطر بیفتد و شهر و فعالیتهای شهری کمترین تأثیر نامطلوب را برمحیط زیست دارد.تحقق (شهرپایدار) هدف اصلی مدیران و برنامه ریزان شهری است.

پایداری شهر حد و حصر و نقطه انتهایی ندارد . مدیران و برنامه ریزان شهر ها تالش می کنند که به درجاتی از پایداری دست یابند.

در برنامه ریزی های شهری باید به سه رکن توجه کرد.

مطالعه (کاربری زمین یا کاربری اراضی ) یکی از بخش های مهم برنامه ریزی شهری است.

در شهر فضاهای مسکونی، تجاری، اداری، خیابان ها و شبکه ارتباطی، مراکز آموزشی و درمانی، فضاهای سبز و پارک وجود دارد. همه فعالیتهای شهر روی زمین انجام می شود.

کاربری زمین یعنی چگونگی استفاده از زمین است.

در نقشه های کاربری زمین، پراکندگی انواع عملکردهای شهر نمایش داده می شود.

برنامه ریزان پس از مطالعه و شناسایی کاربری های موجود در شهر، میزان وسعت هر کاربری یا عملکرد را نسبت به مساحت کل شهر محاسبه می کنند.

سرانه عبارت است از نسبت مساحت هر کاربری به جمعیت.

تعریف: سرانه کاربری مقدار زمینی است که به طور متوسط از هر یک از کاربری های شهر به جمعیت شهر می رسد.

سرانه استاندارد قابل قبول برای هر نوع کاربری در نواحی مختلفف متفاوت است. برای مثال، درناحیه ای با توجه به نوع آب و هوا، سرانه استاندارد و قابل قبول فضای سبز 20 متر مربع برای هر فرد تعیین شده است.

اما اگر سرانه فضای سبز آن ناحیه 13 متر مربع باشد، نشان می دهد که سرانه از حد استاندارد کمتر است  و در این زمینه کمبود وجود دارد.

مطالعه کاربری زمین به برنامه ریزان کمک می کند که :

1- محدودیت ها را بشناسند

2-به گونه های برنامه ریزی کنند که از فضاهای شهر به طور مناسب و متعادل استفاده شود.

نقشه اراضی یک شهر در قاره آسیا

باید به بالا بردن کیفیت زندگی در شهر و روستا به طور هماهنگ توجه شود و در صورتی بیتوجهی به مناطق روستایی و خالی شدن این مناطق، مشکلاتی در مناطق شهری نیز افزایشمی یابد.

 الف) مشکلات اقتصادی:

بر اساس گزارش سازمان ملل، در بسیاری از نواحی روستایی جهان میزان فقر بیشتر از نواحیشهری است. چنین برآورد شده است که ۶۳ درصد فقر در جهان مربوط به نواحی روستاییاست. 7۶ درصد فقیران کشور های قاره آسیا و آفریقا و آمریکای التین در نواحی روستایی زندگی می کنند.

 بین درآمد شهرنشینان و روستانشینان شکاف و نابرابری زیادی وجود دارد. ایجاد فرصت هایشغلی و تمایل به سرمایهگذاری در نواحی شهری بیش از مناطق روستایی است.

 نابرابری های رفاهی نیز بین شهر و روستا وجود دارد. وضعیت دسترسی فقیران روستایی به آموزش، بهداشت و درمان، و مسکن بدتر از فقرای شهری است.

 روستاییان عمدتاً به درآمد حاصل از کشاورزی وابستهاند. این درآمد فصلی و ناکافی است. در برخی زمین ها میزان تولید پایین و در حد رفع نیاز داخلی روستاهاست.

بیشتر روستاییان با مسائلی چون نداشتن مالکیت زمین، کمبود زمین، یکپارچه نبودن و قطعه  قطعه بودن زمین های کشاورزی و نداشتن سرمایه الزم برای کشت تجاری و سودآور دست به گریبان اند.

 روستاییان برای فروش محصوالت خود دسترسی مناسب به بازارها ندارند و اغلب گرفتار واسطه ها می شوند مجبورند محصولاتشان را با قیمت بسیار کم به آنها بفروشند.

مانند آب آشامیدنی سالم، راه و وسایل حمل و نقل، امکانات آموزشی درمانی، و سطح پایینزندگی روستانشینان.

امروزه این هر دو گروه از مشکالت تحت عنوان (فقر روستایی) بررسی می شوند. در واقع، روستاییان با فقر اقتصادی و فقر دسترسی به خدمات و امکانات روبرو هستند.

برنامه توسعه روستایی برنامهای است که با هدف بهبود زندگی اقتصادی و اجتماعی روستانشینانطراحی می شود.

تحقق روستای پایدار نیز سه رکن دارد:

1- فعال کردن اقتصاد روستا

2- خدمات اجتماعی و فرهنگی

3- حفظ محیط زیست روستا و چشماندازهای طبیعی آن.

در گذشته، توسعه کشاورزی مهمترین عامل توسعه روستایی محسوب میشد.

اما امروزه توسعه روستایی صرفا به توسعه کشاورزی محدود نمی شود وبه همه جنبه هایاجتماعی و فرهنگی و محیط زیستی به طور هماهنگ اهمیت داده میشود.

 تاکنون برای حل مشکالت اقتصادی روستا ها اقدامات گوناگونی در نواحی مختلف جهان انجام شده است. برخی از مهمترین این اقدام ها عبارتند از:

الف) اصلاحات ارضی یا تقسیم زمین و انتقال مالکیت آن اصالحات ارضی در برخی کشورها موفق بوده و به اهداف خود رسیده و در برخی کشورها مشکالت جدیدیپدید آورده است.

ب) تشکیل تعاونیهای تولیدی روستایی

 ج) گسترش انقلاب سبز و استفاده از ماشین آلات و فناوری در کشاورزی؛ البته فناوریهای مربوط به انقالب سبز گران است و همه کشاورزان توانایی مالی تهیه آنها ندارند. ماشینی کردن کشاورزی در برخی نواحی روستایی موجب گسترش بیکاری شده است.

 د) توسعه صنایع کوچک روستایی

 ه) توسعه خدمات گردشگری و فراغتی

 الف) در چند دهه اخیر، در بیشتر نواحی روستایی جهان تجهیزات و خدمات روستایی مانند بهداشت عمومی، راه، دسترسی به رادیو و تلویزیون، مدارس روستایی، برق و آب آشامیدنی سالم گسترش یافته است. با این حال، هنوز این خدمات در حد رفع نیازهای ساکنان بسیاری از روستاها نیست.

 ب) از سوی دیگر، خدمات رسانی به برخی روستاها به علت پراکندگی ودورافتادگی یا شرایط سخت طبیعیآنها، دشوار است.

بر اساس آمار سال 1390، تعداد روستاهای کشور حدود 62000 روستا بوده است.

در سال 1358 جهاد سازندگی با هدف

1- رسیدگی به مناطق محروم

2- استقالل کشور

۳- خودبسندگی کشاورزی، تشکیل شد و فعالیتهای زیادی در روستاها انجام داد که از آن جمله میتوان به ایجاد شبکه های آب آشامیدنی و برق، خدمات بهداشتی، آموزش مهارتهای فنی و حرفهای به روستاییان، ایجاد و توسعه راه های روستایی و لایه روبی و نگهداری قنات ها اشاره کرد .

بنیاد مسکن انقالب اسالمی در سال 1358 با هدف تامین مسکن محرومان، به ویژه روستاییان،تشکیل شد. تهیه و اجرای »طرح های هادی روستایی« از وظایف مهم بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است.

طرح های هادی روستایی:

در این طرح ها کاربری های اراضی روستا شناسایی و نقشه های وضع موجود آن تهیه میشود. در این طرحها سازماندهی کاربری های مسکونی، کشاورزی، خدماتی و نیازها و همچنین چگونگی گسترش روستا در آینده معین می شود و راهکارهایی برای بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی روستاها ارائه می گردد.

برنامه ریزی و مدیریت شهرها را وزارت راه و شهرسازی، شهرداری ها و شوراهای اسلامی شهرهابرعهده دارند. مدیریت روستاها نیز بر عهده دهیاری ها و شوراهای اسلامی روستاست.

سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور (وابسته به وزارت کشور) وظیفه هماهنگی و پشتیبانی مالی، فنی و علمی از شهرداری ها و دهیاری ها را بر عهده دارد و هم زمان براجرای طرح های عمرانی و خدمات شهری و روستایی نظارت می کند.

شوراها برای جلب همکاری ومشارکت مردم در مدیریت شهرها وروستاها پدید آمده اند. اعضای شوراهای اسلامی شهرو روستا با رای مردم انتخاب می شوند و بدین وسیله مردم از طریق نمایندگان خود باید در تصمیم گیری ها و اجرای برنامه ها در شهر و روستا دخالت داشته باشد و بر کار نهادهای مدیریت نظارت کنند.شوراهای اسلامی شهر و روستا جایگاه قانونی دارند وبر این جایگاه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایرانتصریح شده است.

اکنون که با برخی از مهم ترین جنبه های مدیریت شهر وروستا آشنا شدیم، لازم است بدانیم طرحها و برنامه هایی وسیع تر ازسطح روستاو شهر نیز وجود دارند.

سیاست ها و خط مشی های کالن اقتصادی و اجتماعی حکومتها بر همه جنبه های زندگی در شهرها و  روستاهای یک کشور تاثیر می گذارد.

در بیشتر کشورها علاوه بر برنامه ریزی برای تک تک شهرها و روستاها، برنامه های عمومی وکلی تریدر سطح کشور و منطقه، یعنی آمایش سرزمین تهیه می شود.

معنی لغوی آمایش:

آماده کردن و آراستن

تعریف: سامان دادن ونظم بخشیدن به فضاهای جغرافیایی وتوزیع متوازن، متعادل و منطقی جمعیت،

فعالیت ها وتجهیزات و امکانات در سطح زمین.

ویژگی های عمده برنامه آمایش سرزمین به شرح زیر است:

توجه به ظرفیت ها و توانمندی های همه مناطق و استان های کشور  ظرفیت ها و تاثیر هر منطقه در پیشرفت و توسعه عمومی کشور شناسایی میشود و سپس متناسب با آن،برنامه ریزی صورت می گیرد. برای مثال، اینکه در کدام مناطق کشور باید بخش کشاورزی توسعه یابد یا کدام مناطق  برای گسترش بازار ها و مراکز تجاری مناسب اند.

به همه جنبه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، دفاعی و محیطی کشور به طور هماهنگ توجه میشود.

توجه به عدالت در توسعه:

بین مناطق کشور از نظر دسترسی به منابع و امکانات تعادل برقرار میشود. در این برنامه به منظور تحقق عدالت اجتماعی، از توسعه نامساوی و تمرکز ثروت و سرمایه در برخی مناطق و فقر و محرومیت در مناطق دیگر جلوگیری می شود.