مدیریت شهر و روستا

در دوران معاصر، افزایش شهرنشینی و رشد و توسعه شهرها و تمرکز جمعیت در آنها از یک سوکاهش تدریجی روستانشینی و مهاجرت نیروی کار کشاورزی از روستاها به شهرها از سوی دیگر، مسائل و مشکالتی را در این سکونتگاه به وجود آورده است.

 این مسائل اندیشمندان را بر آن داشته است که به فکر برنامه ریزی برای شهرها و روستا بیفتند ازاین طریق، به رفع مشکلات و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان آنها کمک کنند

برای مدیریت صحیح و کارآمد شهرها نخست لازم است مهمترین نیازها و مسائلی را که امروزهشهرها با آن روبرو  هستند بشناسیم

1- تجهیزات وخدمات عمومی:

در برنامه ریزی شهری تجهیزات و تسهیلات شهری و همچنین خدمات عمومی مورد مطالعه قرار میگیرد و نسبت به آنها با تعداد جمعیت ساکن در شهر سنجیده میشود تا نیازها مشخص و کمبودها برطرف گردد.

یکی از پدیده های ناشی از نظام اقتصادی سرمایه داری، نابرابری فضایی است. دربیش ترشهرها امکانات و خدمات شهری به طور عادلانه و متوازن توزیع نشدهاند و بین مناطق برخوردار و مرفه و مناطق محروم تفاوتهای چشمگیری از نظر فضای جغرافیایی مشاهده می شود.

برنامه ریزی و مدیریت شهری باید برای رفع این نابرابری ها چاره اندیشی و اقدام کند.

مسکن یکی از مهمترین نیازهای انسان است و شهرها با مسئله مسکن روبرو هستند. البته شدت وچگونگی این مسئله در شهرها و کشورهای مختلف متفاوت است.

در شهرهایی که با تمرکز زیاد جمعیت یا مهاجرت گسترده روبرو هستند، مسکن کافی و مناسب وجود ندارد.

فقیران شهری به علت:

۱- اختلاف طبقاتی شدید

2- رعایت نشدن عدالت اجتماعی در توزیع درآمدها

۳- بی توجهی حکومت ها به حمایت های تامین اجتماعی، پول کافی برای اجاره یا خرید مسکن ندارند.

در برخی از شهرهای بزرگ جهان شمار افراد بیخانمان (کارتون خواب ) که در کنار خیابان ها و یارویی نیمکت پارک ها می خوابند رو به افزایش است.

پدیده دیگری که در اطراف شهرهای بزرگ در نتیجه مشکل مسکن شکل می گیرد، اسکان غیررسمی یا غیر قانونی است. حاشیه نشینی و زاغه نشینی جلوه هایی از این پدیده است

وقتی مهاجران فقیر به شهرها وارد می شوند، با توجه به گران بودن قیمت زمین و خانه در شهر، به طور غیرقانونی مسکن هایی موقتی در حاشیه و اطراف شهر میسازند.

تعریف: زاغه نشینی نیز نوعی اسکان غیر رسمی است که عالوه بر حاشیه شهر ممکن است در نقاط مختلف شهر به وجود بیاید.

در ساخت زاغه ها معمولا از مواد ارزان قیمت مانند ضایعات آهن و حلبی، اتاقک انواع خودرو و چوب و مقوا استفاده می شود. زاغه ها بسیار کثیف اند و امکانات بهداشتی و فاضلاب ندارند.

در نواحی حاشیه نشین و زاغه نشین، میزان جرایم و بزهکاری و انحرافات اجتماعی زیاد است.

درکشور ما نیز پدیده حاشیه نشینی در اطراف برخی از شهرهای بزرگ به وجود آمده است.

در برخی کشورها حکومت مرکزی یا حکمرانی محلی (مدیریت شهری) برای تامین مسکن گروههای فقیر شهری و مهاجران، طرح های ساخت مسکن ارزان قیمت، اعطای وام مسکنونظایر آنها را اجرا میکنند.

از مشکلات مهم شهرها

1- افزایش طبیعی جمعیت شهری

2- افزایش در اثر مهاجرت نیروی کاراست.

مهاجرانی که به قصد یافتن شغل و درآمد بیشتر از روستاها وشهرهای کوچک به شهرهای بزرگ مهاجرت می کنند اغلب کارگر ساده و فاقد مهارت و تخصص هستند.

فرصت های شغلی در شهر محدود است. به همین سبب، مهاجران به کارهایی مانند کارگریموقتی و روز مزد یا خدمتکاری در رستورانها و نظایر آن مشغول میشوند و درآمدشان تکافویهزینه های مسکن، خوراک و پوشاک و زندگی را در یک شهر بزرگ نمی کند.

در اقتصاد این شهرها بخش غیر رسمی یا بخش غیر قانونی اشتغال رشد می کند.کار فروشندگاندوره گرد و دست فروش ها، دلالان، زباله جمع کن ها، نوازندگان دوره گرد و نظایر آن از جمله فعالیت های بخش غیررسمی در شهرهاست. متاسفانه گروهی از فعالان این بخش را (کودکان کار)تشکیل می دهند.

در برنامه ریزی و اداره شهرها باید به ایجاد فرصتهای شغلی و سر و سامان بخشیدن به مشاغل بخش غیررسمی توجه کرد. از جمله راهکارهایی که در برخی شهرها به این منظور به کار گرفته شده حمایت از کارآفرینان و ایجاد غرفه هایی با اجاره ارزان برای فروشندگان دوره گرد و توسعه امکانات گردشگری برای جذب گردشگر و ایجاد شغل است.

درآمد کم، بیکاری و مسکن نامناسب و حاشیه نشینی به فقر شهری منجر میشود..

بین فقر و جرم و بزهکاری ارتباط زیادی وجود دارد.

در نواحی حاشیه نشین و حومه های فقیر نشین شهرها، انحرافات و کجروی های اجتماعی ، سرقت و خشونت، اعتیاد، طالق و... و گسترش می یابد.

 خسارت وارد کردن به اموال عمومی، بناها و آثار فرهنگی یکی دیگر از انحرافات اجتماعی در شهرها (وندالیسم شهری).

فضاهای شهری می توانند در پیشگیری از وقوع جرم یا جرم خیزی نقش داشته باشند.

زاغه ها، ساختمانهای متروکه، برخی محله های قدیمی و فرسوده و مناطقی که در شب نورکافی ندارند، جرم خیز وفاقد امنیت هستند.

افزایش نظارت و نصب دوربین های مداربسته در نقاط مختلف شهر، بهبود روشنایی معابر و بازسازیمحله های فرسوده و مخروبه از جمله کارهایی است که مدیران شهری میتوانند در این زمینه انجام دهند.

برای مقابله با آسیبهای اجتماعی در شهرها و تامین امنیت، نخست باید علل و ریشه های آسیب هامانند فقر و بیکاری شناسایی شود و از بین برود.

آموزش عمومی و برگزاری کارگاه های آموزشی برای شهروندان نیز در این زمینه مفید است و اهمیت دارد.

شهرنشینی با افزایش فشار بر منابع، مصرف انرژی و آلودگی آب و خاک و هوا همراه است.

یکی از ارکان مهم پایداری شهری و شهر سالم به حداقل رساندن آلودگی و تخریب محیط زیست است.

در برخی شهرها جهان اقدامات مثبت و ارزنده ای در زمینه مدیریت پسماند، الگوهای مصرف آب وبرق،  دفع فاضلاب، کاهش آلودگی هوا و.... انجام شده است.در برخی شهرها به تازگی گام هایی در این زمینه برداشته شده است و برخی شهرها نیز هنوز با آلودگی های شدید و جدی روبرو هستند.

البته میزان توجه و اقدامات عملی در این زمینه در همه جای دنیا یکسان نیست

تعریف: (مبلمان شهری) مفهومی گسترده است و به معنای مجموعه وسیعی از وسایل و نمادها و عناصری که مورد استفاده عموم ساکنان شهرقرار میگیرد.

شهرموجودی زنده و فعال و انسان موجودی زیبا پسند است. و از همین رو، در طراحی و مدیریتشهری، زیبایی شهر و فضاهای مختلف آن به طوری که انسان در آن احساس آرامش و تعلق خاطر کند، اهمیت زیادی دارد.

معماری و طراحی شهر بازتاب فرهنگ و هویت شهروندان است.

در طراحی مبلمان شهری باید فرهنگ و هنر بومی و ملی تقویت گردد. همچنین، به نیازهای افراد ویژه مانند معلوالن و جانبازان و سالخوردگان توجه شود.

مانند طراحی خط بساوایی مخصوص عبور نابینایان و رمپ عبور ویلچر در ساختمان های عمومی و پارک ها.

تعریف: شهر هوشمند به شهری گفته میشودکه درآن برای امور مختلف مانند حمل و نقل، مصرف انرژی، مدیریت ترافیک، مدیریت پسماند و... از فناوری اطالعات و ارتباطات (ICT ) استفاده می شود.

درشهرهای هوشمند انواع حسگر (سنسورها) اطلاعات را در سامانه های مختلف جمع آوری وپردازش میکنند.

حسگرها در نواحی شلوغ شهر می توانند تصادفات یا جرایم خیابانی رابه اطلاع پلیس واورژانس برسانند.

با هوشمند سازی مدیریت ترافیک می توان به رانندگان خودروها برای پرهیزاز ورود به خیابان های پر ترافیک یا پیدا کردن توقفگاه خالی و نظائر آن اطلاع رسانی کرد.

با استفاده از حسگرها میتوان آلودگی هوا را در نقاط مختلف شهر سنجید و هشدار داد.

نور و میزان روشنایی معابر را در زمانهای معین و با توجه به رفت و آمدها کم و زیاد کرد. این کار علاوه  بر صرفه جویی در مصرف انرژی به تامین امنیت کمک می کند.

در شهرهای هوشمند، شهروندان از طریق شبکه اینترنت بسیاری از کارهای اداری خود را بدون مراجعه  حضوری به سازمان ها و مدیریت شهری انجام می دهند.

در این شهرها، گردش آزاد اطلاعات اهمیت دارد و در مکان های عمومی مانند ایستگاه های اتوبوس، داخل  تونل های مترو، فروشگاه های بزرگ و بخش هایی از پیاده روها دسترسی به Wi - Fi رایگان برای همه وجود  دارد.