کشاورزی

• کشاورزی ایران اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی مانند گذشته یک کشاورزی معیشتی نبود. برخی محصولات مثل ابریشم، تریاک، تنباکو، پنبه و برنج چند برابر تولید می شدند.
• جنگ داخلی آمریکا موجب افزایش تولید و صادرات پنبه از ایران به روسیه شد.
• بازرگانان روسی و ارمنی با حمایت های مالی، نصب دستگاه های پنبه پاک کنی، توزیع بذر و بالا بردن استانداردهای تولید به روند افزایش صادرات پنبه کمک کردند.
• در آستانه جنگ جهانی اول، زمین های وسیعی از ایران زیر کشت پنبه بوده و میزان تولید بیش از ۳۰ هزار تن برآورد شده است.
•  نتایج تجاری شدن کشاورزی ایران در دوره ی قاجار: تجاری شدن کشاورزی ایران، در عصر قاجار تغییر چندانی در فنون کشاورزی ایران ایجاد نکرد اما موجب افزایش درآمد مالکان و مشارکت روز افزون تجار ایرانی و خارجی در صدور تولیدات برخی از محصولات کشاورزی، نظیر پنبه و تریاک شد.

• در دوره سلطنت ناصر الدین شاه با ورود محصولات جدید کشاورزی از اروپا به ایران، تحولی عظیم در شیوه تغذیه ایرانیان ایجاد شد.
• محصولات غذایی جدیدی مثل گوجه فرنگی، نخودفرنگی و سیب زمینی در غذای خانوارهای ایرانی جا خوش کرد و سیب زمینی به یکی از محصولات مهم کشاورزی تبدیل شد.
• در زمان مظفر الدین شاه برای مقابله با قحطی، کشاورزان به کشت سیب زمینی تشویق می شدند.

• از نیمه دوم عصر قاجار رکودی در صنایع دستی ایران به وجود آمد اما تولید فرش و صادرات آن به کشورهای جهان، به ویژه اروپا و آمریکا، رشد چشمگیری پیدا کرد.

• عوامل رونق صادرات فرش از نیمه دوم عصر قاجار:

- ارزانی نیروی کار

- طرح و نقش های زیبا و متنوع

- هنرمندی و ظرافت بافندگان ایرانی

- تقاضای بازار جهانی

- سرمایه گذاری خارجی در تولید و تجارت

- صنعت صادرات ابریشم

- کمبود طلا و نقره برای تأمین مالی واردات کالا از اروپا و سایر کشور ها

• شهرهای تبریز ،کاشان، همدان، اصفهان، کرمان، اراک و ولایت های کردستان و آذربایجان از مهم ترین مراکز قالی بافی در دوره قاجار بودند.
• تجار داخلی و سرمایه گذاران خارجی در شهرهای تبریز و اراک کارگاه های کوچک و بزرگ فرش دایر کرده بودند.

• در دوره قاجار نیز نظام تعلیم و تربیت سنتی ایران تداوم و گسترش یافت.
• ویژگی تعلیم و تربیت سنتی دوره ی قاجار: در آن زمان سواد آموزی مقدماتی در مکتب خانه ها یا از طریق معلمان خصوصی و یا معلمان سرخانه انجام می گرفت. دانش آموزانی که توانایی مالی و علاقه به ادامه تحصیل داشتند، وارد مدرسه های قدیم و جوزه های علمیه می شدند. در این مراکز آموزشی، علوم نقلی و عقلی تعلیم داده می شد.
• مدرسه های مروی و سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری کنونی) از جمله مراکز علمی و آموزشی مهم و بررسی این دوره بودند.

• در نتیجه گسترش ارتباط ایرانیان با کشورهای اروپایی در دوره قاجار و ورود مظاهر تمدن مدرن غربی به کشور ما، به تدریج مدرسه های جدیدی به وجود آمد. نخستین مدرسه های جدید را مسیونرهای اروپایی و آمریکایی در ایران تأسیس کردند.
• دارالفنون: گل سرسبد مدرسه های جدید مدرسه دارالفنون بود که به همت امیر کبیر و با هدف آموزش علوم و فنون جدید به دانشجویان ایرانی در داخل کشور، بنیان نهاده شد. دارالفنون در واقع نخستین مدرسه عالی بود که در رشته های نظامی، پزشکی، ریاضی و هندسه، فیزیک، شیمی و معدن فعالیت می کرد.
• میرزا حسن رشدیه یکی از شخصیت های فرهنگی عصر قاجار بود که برای تأسیس مدرسه های جدید به ویژه در دوره تحصیلی ابتدایی در ایران بسیار تلاش کرد.
• هدف رشدیه از برپایی مراکز آموزشی جدید، فراهم آوردن شرایط برای سوادآموزی به فرزندان تمام قشرهای مختلف جامعه بود.
• بی بی خانم استرآبادی مدرسه دوشیزگان را به منظور تحصیل دختران در تهران تأسیس کرد (۱۲۸۵ش)
• دانش آموختگان مراکز علمی و آموزشی جدید، نقش مؤثری در انتشار و ترویج افکار نو به ویژه تفکر مشروطه خواهی و حکومت قانون داشتند.

​​​​​​​​​​​​​​