شاه کلید نکات
شاه کلید سوال
![[شاه کلید مای درس] | قواعد(الإستثناء و أسلوب الحصر)](https://dl.my-dars.com/upload/image/قواعد(الإستثناء و أسلوب الحصر«)1726910511.jpg)
** قاعده استثناء: به روش واسلوبی که در آن کسی یا چیزی از یک « حکم کلی» جدا می شود، « قاعده استثناء» می گوییم. کلمه «استثناء » مصدر باب « استفعال » وبه معنی «جدا کردن » می باشد.
_ ارکان استثناء:
ا) مستثنی منه
2) ادات استثناء (إلّا)
3) مستثنی
1_ مستثنی منه
1) اسمی است که «مستثنی» از ان جدا شده است وهمواره در جمله قبل از « إلّا » می آید.
2) « مستثنی منه » ممکن است یک اسم جمع یا مفرد باشد ، ولی در معنا ومفهوم باید « کلی تر وعام تر وجامع تر » از مستثنی باشد.
3) در زبان عربی « مستثنی منه » مانند « مضاف – موضوف –صاحب حال » نقش اصلی محسوب نمی شود و می تواند در جمله نقش هایی چون؛ « فاعل – مبتدا – خبر – نایب فاعل و ...» را به خود بگیرد.
2_ حرف استثناء (إلّا):
حرف إلّا از ادات استثناء می باشد که « غیر عامل » بوده .به معنای « به جز – به غیر از » است.
دقت کنیم که « ألّا » با « إلّا » یکی نیست. در « ألّا » همزه بالای الف ولی در إلّا پایین الف می باشد.
« ألّا » مخفف « أن لا » بوده وبر سر فعل می آید.
مثال
ألّا نَعبُدَ :اینکه عبادت نکنیم. ولی « إلآ » غالبا بر سر فعل نمی آید.
« ویژگیهای مستثنی »
1) همان اسمی است که از مستثنی منه جدا شده است.
2) بلافاصله پس از إلّا می آید.
3) منصوب است.
٤) در معنا ومفهوم جزئی تر وکوچکتر از مستثنی منه می باشد.
مثال
1) حَضَرَ الزُّملاءُ فی صالةِ الإمتحانِ إلّا حامدا
مستنی منه ادات استثناء مستثنی
2) یَغفرُاللهُ الذّنوبَ إلّا الشّرکَ باللّه
مستنی منه ادات استثناء مستثنی
مهم: هرگاه مستنی منه در جمله قبل از إلآ آمده باشد ، إلّا از ادات استثناء محسوب می شود وکلمه بعد از إلّا همواره مستثنی ومنصوب است.
1) در اسلوب استثناء قطعا مستثنی منه داریم.
2) هم در جملات مثبت ومنفی ( به شرطی که جمله قبل از إلّا کامل باشد ) می آید.
جاءالتلامیذ إلی الصفِّ ألّا مُحمداً ما جاء التلامیذ إلی الصفّ إلّا محمداً
3) در اسلوب اسثناء اعراب کلمه بعد از إلّآ همیشه منصوب (ـَــًـ ، ـَینِ ، ـِینَ) است.
فی هذا الصفّ لم ینجح أحدٌ إلّا المجدّین.
