انواع صفات

فام تن ها به دو دستة فامتن هاي غيرجنسي و فامتن هاي جنسي تقسيم مي شوند. 

فام تن هاي جنسي انسان  X وY  هستند.

صفت مستقل از جنس: صفاتي را كه جايگاه ژني آنها در يكي از فام تن هاي غيرجنسي قرار داشته باشد.

صفت وابسته به جنس: صفاتي را كه جايگاه ژني آنها در يكي از دو فام تن جنسي قرار داشته باشد. ( صفات وابسته به X)

وراثت صفات مستقل از جنس

Rh يك صفت مستقل از جنس است.

هر يك از پدر و مادر، از هر جفت فام تن همتا، تنها يكي را از طريق كامه ها (سلول هاي جنسي) به نسل بعد منتقل مي كنند. 

اگر پدر و مادر هر دو ژنوتيپ ( ژن نمود) Dd داشته باشند:

پدر از نظرRh دو نوع كامه توليد مي كنند: يكي كامه اي كه D دارد. و ديگري كامه اي كه d دارد.  o مادر از نظرRh دو نوع كامه توليد مي كنند: يكي كامه اي كه D دارد. و ديگري كامه اي كه d دارد. 

ژن نمود فرزندان به اين بستگي دارد كه كدام كامه ها با يكديگر لقاح پيداكنند. 

ژن نمود فرزندان را مي توان با روشي به نام مربع پانت به دست آورد. 

پانت نام دانشمندي است كه اين روش را پيشنهاد كرده است.

در روش مربع پانت، 

ابتدا گامت هاي والدين را به طور جداگانه در سطر و ستون يك جدول مي نويسيم.

 بعد خانه هاي جدول را با كنار هم قرار دادن كامه هاي سطر و ستون متناظر هم پر مي كنيم.

بايد توجه داشت كه ژن نمود هاي  Dd وdD يكسان اند. ( معمولاً ابتدا حرف بزرگ نوشته مي شود).

بنابراين هر فرزندي كه متولد مي شود مي تواند يكي از ژن نمود هاي DD و  Dd وdd را داشته باشد.

صفت وابسته به X ( صفت وابسته به جنس) 

صفات وابسته به جنس (وابسته به X ) : گاهي ژنِ صفتي كه بررسي مي شود در فام تن X قرار دارد. به اين صفات، وابسته به X مي گويند.

مثال: هموفيلي:

• يك بيماري وابسته به و نهفته است .
• دگرة ( الل) اين بيماري كه روي فام تن X قرار دارد نهفته است. 
•  در اين بيماري، فرايند لخته شدن خون دچار اختلال مي شود. 
• شايع ترين نوع هموفيلي مربوط است به فقدان عامل انعقادي VIII (هشت) است.
•  دگرة (الل) بيماري h است. ( دگرة نهفته)
•  دگرة (الل) سالم H  است. ( دگرة بارز)
• دگره ها به دليل وابسته به X بودن، به صورت بالا نويس X^H و  X^h  نوشته مي شود.

در فام تن (كروموزوم) Y  جايگاهي براي ژن دگره هاي H و h  وجود ندارد.

فرد ناقل :فردي است كه بيمار نيست (سالم است) اما ژن بيماري را دارد و مي تواند به نسل بعد منتقل كند.

مسئله : مردي هموفيل قصد دارد با زني ازدواج كند كه سالم است و ناقل هم نيست. زن مي خواهد بداند آيا ممكن است فرزند حاصل از اين ازدواج، هموفيل باشد؟

حل مسئله:

ژن نمود مرد هموفیلY X^h است و گامت هایی که تولید میکند Y  و  X^h  است.

ژن نمود سالم X^H X^H است و برای این صفت فقط یک نوع گامت X^H تولید میکند.

ژن نمود ها و رخ نمود های نسل های بعد را میتوان به کمک مربع پانت یافت.