قواعد( الحال(قیدحالت))

- به عبارات زیر بادقت توجه کنید:

1- شاهدتُ الطّالبَ المَسرور:َ دانش آموز خوشحال را دیدم (المسرور :صفت برای الطالب)

2- شاهدتُ طالباً مسرورا:ً دانش آموز خوشحالی را دیدم (مسرورا:ًصفت برای طالباً)

3- شاهدتُ الطّالبَ مسروراً : دانش آموز را ،خوشحال دیدم (مسروراً )

توضیحات: در جمله اول کلمه «المسرور» یکی از ویژگیها وصفات «الطّالب » رابیان می کند و نقش آن صفت است.

در جمله دوم نیز،کلمه «مسروراً» به عنوان صفت برای اسم نکره «طالباً» محسوب می شود.

ولی در جمله سوم کلمه «مسروراً » حالت وقوع «الطّالب» را هنگام وقوع فعل نشان می دهد.

- به کلماتی که در جمله « حالت وکیفیت » یک اسم را(مبتدا -فاعل – مفعول –نایب فاعل ...)در لحظه ی وقوع فعل بیان می کند « حال » می گوییم.

حال درپاسخ به سوال ذهنی کلمه ی «کیفَ» می آید ومی تواند به صورت مفرد(یک اسم) یا به صورت جمله حالیه(فعلیه –اسمیه ) در جمله بیاید.

1) حال مفرد                   2) حال جمله(جمله حالیه)

1) حال مفرد:

 اسمی است «منصوب»( ــَـــًـ ،ــَ ینِ ، ــِ ینَ) ، « نکره» ، «مشتق» (اسم فاعل / اسم مفعول....) و یا هر کلمه ای که معنای وصفی داشته باشد.بیاید که حالت و کیفیت وهیئت (فاعل، مفعول،مبتدا،خبر نایب فاعل..) را درحین وقوع فعل نشان می دهد. حال در زبان عربی همان قید حالت در زبان فارسی است .

مثال:

-خَرَجَ التلمیذُ مِنَ الصّفِّ مُسرعاً :دانش آموز ازکلاس باشتاب )شتابان(خارج شد.

-قُتِلَ الجُندیُّ فی ساحَةِ المَعرَکَةِ مَظلوما:ًسرباز در میدان جنگ مظلومانه کشته شد.

تعریف صاحب حال:(ذوالحال)

صاحب حال همان «فاعل،یامفعول یانایب فاعل و...»است که کیفیت آن توسط «حال» بیان می شودکه همواره « معرفه » می باشد ودر جمله مانند « مضاف و موصوف» نقش اصلی محسوب نمی شوند.مانند:النلمیذ(درنقش فاعل) – و الجندیّ (درنقش نایب فاعل) در مثالهای بالا.

مطابقت حال با صاحب حال:

-حال باید از نظر « جنس وتعداد » با صاحب حال خود مطابقت داشته باشد.