درسنامه کامل دین و زندگی یازدهم انسانی

انسان دو دسته نياز دارد:

نيازهای طبيعی و غريزی

نيازهای غريزی: مانند آب، هوا و پوشاک. پاسخ اين نياز ها در جهان خلقت آماده است.

نيازهای برتر: انسان اگر اندکی از سطح زندگی روزمره فراتر برود خود را با نيازهای مهم تری روبه رو می بيند.

نياز های برتر برآمده از سرمايه های ويژه ی انسان است.

پاسخ صحيح به نياز های برتر سعادت انسان را تضمين می کند.

شناخت هدف زندگی

خدايا ايام زندگانی مرا به آن چيزی اختصاص بده که مرا برای آن آفريده ای. (امام سجاد)

درک آينده ی خويش

پاسخ به اين نياز از عهده ی کسی بر می آيد که کاملا از جهان ديگر و زندگی پس از مرگ آگاه باشد و زاد و توشه ی آن را بشناسد و به ديگران اطلاع دهد.

کشف راه درست زندگی

راه زندگی ارتباط دقيقی با دو نياز قبلی دارد. دغدغه ی انسان های فکور و خردمند است.

پاسخ به نياز های برتر بايد حداقل دو ويژگی داشته باشد:

کاملا درست و قابل اعتماد باشد.

همه جانبه باشد.

چه کسی مي تواند پاسخ صحيحی به نيازهای برتر دهد؟

آگاهی از خلقت انسان، جايگاه او در نظام هستی، ابعاد دقيق و ظريف روحی و جسمی فرد داشته باشد.

هم چنين بداند که انسان ها پس از مرگ چه سرنوشتی دارند و چه عاقبتی در انتظار آنهاست.

خداوند هر مخلوقی را متناسب با ويژگی هايی که در وجودش قرار داده است هدايت می کند، انسان ويژگی هايی دارد مانند تفکر که او را از ساير مخلوقات متمايز می کند. برنامه ی هدايت انسان در برگيرنده ی پاسخ او به سوالات بنيادين بشر است. تفکر به کار بردن در زندگی انسان پی بردن به ويژگی ها و امتيازات خود رسيدن به هدفی که در خلقت آنهاست.

نکات سخن امام کاظم به هشام: فرستادن رسولان به سوی بندگان به علت تعقل بندگان در پيام الهی؛ پذيرش بهتر پيام الهی توسط کسانی که معرفت بيشتری دارند؛ داناتر بودن نسبت به پيام الهي توسط آناني که در تعقل و تفکر برتر اند؛ بالا بودن رتبه در دنيا و آخرت فردی که عقلش کامل تر است.

1) هدایت برای مخلوقات

2) هدایت برای انسان ها

مخلوقات

هدایت عمومی: خداوند هر مخلوقی را برای رسیدن به هدفش هدایت می کند.

هدایت خاص: خداوند هر مخلوقی را متناسب با ویژگی هایی که در وجودش نهاده هدایت می کند.

انسان ها

هدایت ویژه:

هدایت ویژه یا خاص انسان متناسب با ویژگی های خاص انسان است.

دلیل هدایت خاص انسان:

قدرت اختیار و انتخاب و قدرت تعقل و تفکر، انسان با عقل در باره هر کاری تفکر می کند و اگر مفید بودن آن را تشخیص داد با اختیار آن را برمی گزیند.

(رُسُلا مُبَشرينَ) هدایت انسان از طریق پیامبران و قرار گرفتن عقل و وحی در کنار هم انجام می گیرد. یعنی برنامه هدایت خداوند را که دربرگیرنده پاسخ به سؤالات بنیادین است از طریق پیامبران می فرستد و انسان با عقل خود در پیام الهی تفکر و کسب معرفت، تشخیص بایدها و نبایدها، یافتن راه صحیح زندگی بهترین راه زندگی را انتخاب می کند.

و جعلنا من الماء کل شیء حی (انبیاء/30)

و از آب هر چیز زندهای را قرار دادیم.

 لنحیی به بلدة میتا (فرقان/49)

تا با آن زنده کنیم سرزمین مرده را.

 یا ایها الذین ءامنو استجیبو لله و للرسول اذا دعاکم لما یحیکم (انفال/24)

ای مؤمنان، دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید؛ آنگاه که شما را به چیزی فرا می خواند که زندگی و حیاتتان می بخشد.

 والعصر ان الانسان لفی خسر الا الذین آمنو و عملو الصالحات و تواصو بالحق و تواصو بالصبر (عصر)

قسم به زمان. همانا انسان در زیان است جز کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند و به حق و بردباری سفارش کردند.

 رسلا مبشرین و منذرین لئلا یکون للناس علی الله حجة بعد الرسل و کان الله عزیزا حکیما (نساء/165)

رسولانى (را فرستاد که) بشارت و انذار دهند تا براى مردم نباشد در مقابل خداوند، بهانه و دستاویزى بعد از آمدن پیامبران و خداوند شکست ناپذیر حکیم است.

آب مايه ی حيات و اساس زندگی در جهان هستی است.

(وَ جَعلنا مِن الماءِ کُلَّ شیءٍ حيٍّ)

(لِنُحيي بِه ي بَلَدَهً ميتا(

حيات روح بشر وابسته به چيست؟

(يا ايُّها الَّذينَ آمنوا استجيبوا لِله وَ للرسولِ اذا دَعاکُم لِما يُحييکم)؛ طبق اين آيه حيات روح بشر وابسته به اجابت دعوت خدا و پيامبر اوست.

انسان با اختيار می تواند برنامه ای جز برنامه ی خدا انتخاب کند؛ ولی هر برنامه ی ديگری غير از برنامه ی خداوند نمی تواند پاسخ درستی به آن نياز ها بدهد و انسان زيان خواهد کرد و چنين فردی ناسپاس است. (اِنا هَدَيناهُ السَبيل اما شاکِرا و اما کَفورا) و خداوند با فرستادن رسولان راه عذر وبهانه را بسته است و حجت را بر بندگان تمام کرده است. (رُسُلا مُبَشرينَ و مُنذِرينَ لِئلا يکون لِلناس علي اللهِ حجهً َبعد الرُسُل وَ کانَ الله عزيزاً حکيما)

امام کاظم (ع) در این باره فرموده است:

هدف ارسال رسولان تفکر و تعقل در پیام الهی است.

شرط پذیرش این پیام معرفت بالاتر است.

برتر بودن در تفکر و تعقل علت داناتر بودن به فرمان های الهی است.

کامل تر بودن عقل انسان علت بالاتر بودن رتبه در دنیا و آخرت است.

راه و روش خدا برای انسان دين الهی اسلام است؛ خداوند يک دين فرستاده و به همه ی پيامبران فرمان داده تا همان دين را در ميان مردم تبليغ کنند.

استمرار و پیوستگی در دعوت

رشد تدريجی سطح فکر مردم

تحريف تعليمات پيامبر پيشين

لازمه استقرار و ماندگاری یک پیام، تبلیغ دائمی و مستمر است؛ پیامبران با ایمان راسخ و مجاهدت، سختی ها را تحمل و دین را تبلیغ کردند. نتیجه تداوم این بود که تعالیم الهی بین مردم بماند و جزء آداب و فرهنگ آنان شود و دشمنان دین نتوانند آن را به راحتی کنار بگذارند.

حدیث مرتبط (انا معاشر الانبیا امرنا ان نکلم الناس علی قدر عقولهم)

ترجمه حدیث: ما انبیاء مأمور شده ایم که با مردم به اندازه ی عقلشان سخن بگوییم.

پیامبران دین الهی و همان اصول ثابت را در خور فهم و اندیشه انسان های زمان خود بیان می کردند؛ سطح تعلیمات انبیاء (معلول) سطح درک مردم (علت(

معلول ابتدایی بودن سطح فرهنگ و زندگی اجتماعی و عدم توسعه کتابت و تحریف تعلیمات توسط رهبران دینی با آگاهی از روی ستم برای حفظ منافع خود

آیه (اهل کتاب در آن، راه مخالفت نپیمودند مگر پس از آنکه به حقانیت آن آگاه شدند، آن هم به دلیل رشک و حسدی که میانشان وجود داشت.)

فطرت مشترک منشاء دين واحد است و فطرت یعنی نوع خاص آفرينش انسان و ويژگی هايی که خداوند در اصل آفرينش قرار داده است.

برخی ويژگی های فطری مشترک انسان ها:

عقل و اختیار

دوست داشتن فضائل اخلاقی و بيزار بودن از رذائل اخلاقی

بی نهایت طلبی

میل به جاودانگی

به سبب این ویژگی های مشترک خدا یک برنامه کلی به انسان ها داده به نام اسلام برای تقرب به خدا، این برنامه از انسان خواسته با اندیشه درخود وجهان هستی به ایمان قلبی برسد.

خواست قلبی اسلام، ایمان قلبی به موارد زیر است:

1. خدای يگانه و دوری از شرک (توحید)
2. فرستادگان الهی و راهنمايان دين (نبوت) و (امامت)
3. سرای آخرت، پاداش و حسابرسی عادلانه (معاد)
4. عادلانه بودن نظام هستی (عدل)

خواست عملی اسلام، عمل به موارد زیر است:

1. انجام واجبات و ترک محرمات (احکام، فروع دین، توحید عملی در بعد فردی)
2. کسب فضائل اخلاقی و دوری از رذائل اخلاقی (اخلاقیات)
3. برپاکردن جامعه ای دينی بر اساس عدالت (توحید عملی در بعد اجتماعی)

تفکر عمیق در آیات قرآن کریم و مطالعه تاریخ انبیای الهی نشان می دهد هر پیامبر جدیدی که از طرف خداوند مبعوث می شد، نه تنها پیامبران گذشته را انکار و رد نمی کرد، بلکه آنها را تصدیق و خود را ادامه دهنده راه آنان معرفی می کرد. پیامبر جدید از مردم می خواست به دستور خداوند از او پیروی کنند و یاری اش دهند.

پیامبر اکرم (ص) نیز که در سلسله انبیا قرار داشت، از همین روش پیروی کرده است.

در قران کریم نیز چنین آمده است:

و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل (آل عمران/144)

جز این نیست که محمد پیامبری است که پیش از او پیامبرانی دیگر بوده اند.

انا اوحینا الیک کما اوحینا الی نوح و النبیین من بعده (نساء/163)

ما همچنان که به نوح و پیامبران بعد از او وحی کردیم، به تو (نیز) وحی کردیم.

پیامبر اکرم (ص) خود را ادامه ادامه دهنده راه انبیا و تمام کننده کار آنها معرفی کرد ولی با وجود معرفی پیامبر (ص) و وعده آمدن ایشان در تورات و انجیل، برخی از بزرگان یهودی و مسیحی نه تنها رسالت پیامبر رحمت را انکار کردند حتی به مبارزه با پیامبر (ص) نیز برخاستند.

از این رو قران کریم منشاء اصلی اختلافات و چند دینی را از ناحیه آن دسته رهبران دینی می داند که بخاطر حفظ منافع دنیوی (ثروت و قدرت) پیامبر جدید را انکار می کردند و بعضا موجب گمراهی مردم تحت خلافت خود می شدند که این منشاء اصلی اختلافات در ادیان الهی بود.

این دلیل برای ادیان الهی است، ادیانی که منشاء اصلی آنها خدا است؛ ولی امروزه ادیانی وجود و ساخته شده اند که بویی از الهی بودن ندارند و کاملا به دست انسان ها و برای کسب و حفظ منافع دنیوی ساخته شده اند. برخی از سازندگان این ادیان به دروغ خود را پیامبر معرفی کرده اند، و برخی دیگر آنچه به فکرشان رسیده است در قالب یک دین به مردم عرضه کرده اند.

تعیین زمان ختم نبوت با خداست؛ زیرا خدا زمان نیاز یا عدم نیاز به پیامبر را در هر زمان می داند همچنین او می داند مردم چه زمانی قادر بر حفظ کتاب آسمانی هستند. با توجه به اعلام ختم نبوت در زمان پیامبر (ص)، در می یابیم عوامل بی نیازی از پیامبر جدید فراهم بوده است.

در عصر نزول قرآن، مردم حجاز سطح فرهنگی پایینی داشتند اما آمادگی فکری و فرهنگی جوامع مختلف از جمله ایران، عراق، مصر و شام به میزانی بود که میتوانست کامل ترین برنامه را دریافت و حفظ کند؛ لذا وقتی اسلام به این سرزمین ها وارد شد، نهضت علمی و فرهنگی بزرگی را آغاز کردند و عالمان فراوانی ظهور کردند.

در پرتو عنایت الهی و اهتمام پیامبر (ص) و تلاش مسلمین در دوره های مختلف، قرآن تحریف نشد(علت عدم تحریف هستند)؛ سه عامل بالا باعث شد قرآن نیازی به (تکمیل) و (تصحیح) نداشته باشد و جاودانه بماند و چیزی از آن کم یا زیاد نشده باشد.

تعیین امام سبب شد وظایف پیامبر (ص) به جز دریافت و ابلاغ وحی ادامه یابد و جامعه کمبودی از جهت رهبری و هدایت نداشته باشد.

دینی ماندگار است که همه سؤال های انسان ها را در همه زمان ها و مکان ها پاسخگو باشد؛ دین اسلام به دلیل داشتن دو ویژگی اینگونه است اول وجود قوانین ثابت و متغیر؛ دوم اختیارات حاکم نظام اسلامی.

نیازهای ثابت: مانند نیاز به امنیت، عدالت، شغل، معاشرت، داد و ستد، ازدواج، تشکیل خانواده، تعلیم و تربیت، حکومت؛ ویژگی این نیاز این است که در هر زمانی وجود دارند و اسلام برای آنها قوانین ثابت و مشخصی دارد؛ ولی نیازهای متغیر در داخل نیازهای ثابت پیدا می شوند؛ برای مثال، داد و ستد یک نیاز ثابت است اما شیوه آن در هر زمان ممکن است تغییر کند مثلا کالا با کالا، زمانی سکه، بعدها پول اعتباری و امروزه قراردادهای بانکی. قرآن برای این نیاز ثابت یک قاعده و اصل ثابت دارد؛ (احل الله البیع و حرم الربا) خدا معامله را حلال و ربا را حرام کرده، در اشکال مختلف معامله باید این اصل ثابت مد نظر باشد تا ربا که شکل خاصی پیدا می کند اتفاق نیفتد. فقیهان و مجتهدان با توجه به اصل ثابت و با تحقیق و مطالعه در کتاب و سنت شکل های خاص ربا و معامله را در این زمان تعیین می کنند و به غیرمجتهدان اعلام می کنند. (منابع فقیهان: اصول ثابت، کتاب و سنت است.)

در دین اسلام دسته ای از قواعد و قوانین وجود دارد که به مقررات اسلامی خاصیت انطباق (منطبق شدن) و تحرک داده است؛ یعنی این قواعد بر همه احکام و مقررات اسلامی تسلط دارند و مانند بازرسان عالی، احکام و مقررات را تحت نظر قرار می دهند و کنترل می کنند.

پیامبر اکرم (ص) فرموده: لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام.

اسلام با ضرر دیدن و ضرر رساندن مخالف است؛ این سخن به صورت یک قاعده درآمده و بسیاری از مقررات اسلامی را کنترل می کند.

برای مثال روزه ماه رمضان بر هر مکلفی واجب است، اما اگر این روزه برای شخصی ضرر داشته باشد بر او حرام می شود.

بنابراین بر اساس عواملی که بیان شد، آخرین پیامبر الهی، کامل ترین و شایسته ترین برنامه را برای هدایت تمامی انسان ها، در همه زمان ها به مردم معرفی نمود و دیگر نیازی به آمدن پیامبر جدید نیست.

خداوند فقط یک دین یعنی اسلام فرستاده و همه پیامبران همین دین را در خور فهم انسان های زمان خود بیان کردند؛ پس آمدن پیامبر و کتاب جدید نشانگر این است که بخشی از تعلیمات پیامبر قبلی اکنون نمی تواند پاسخگوی نیازها باشد. هر پیامبری به آمدن پیامبر بعد از خود بشارت می داد پس وجود دو یا چند دین در یک زمان نشانگر این است که پیروان پیامبر قبلی هنوز به پیامبر جدید ایمان نیاورده اند. (سرپیچی از فرمان خدا(

از آنجا که جز قرآن کتاب دیگری وجود ندارد که بتوان گفت محتوای آن کاملا از خداست و چیزی هم از آن کم یا زیاد نشده پس تنها دینی که می تواند رستگاری انسان را در دنیا و آخرت رقم بزند، اسلام است. (و من یبتغ غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه)

کار پیامبران مانند فروشندگان کالا نیست که برای خود مغازهای باز کرده باشند تا مردم بین کالاها یکی را انتخاب کنند؛ کار پیامبران مانند معلمان یک مدرسه که پایه های مختلف تحصیلی را به ترتیب تدریس می کنند و مطالب سال قبل را تکمیل می کنند.

پیامبران مردم را به سوی خدا خواندند نه به سوی خود و هم یک راه داشته اند. پس ایمان به آخرین پیامبر، ایمان به تمام پیامبران سابق است.

خداوند از دین همان را برایتان بیان کرد که نوح را بدان سفارش نمود. و آنچه را ما به تو وحی کردیم و به ابراهیم و موسی و عیسی توصیه نمودیم، این بود که دین را به پا دارید، و در آن تفرقه نکنید. (شوروی/13)

قطعاً دین نزد خداوند، اسلام است و اهل کتاب در آن، راه مخالفت نپیمودند مگر پس از آن که به حقانیت آن آگاه شدند، آن هم به دلیل رشک و حسدی که میان آنان وجود داشت. (آل عمران/19)

این دین آیین پدرتان ابراهیم است و او شما را از پیش مسلمان نامید. (حج/78)

ابراهیم نه یهودى بود و نه مسیحى؛ بلکه یکتاپرست (حق گرا) و مسلمان بود. (آل عمران/ 67)

و من یبتغ غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه و هو فی الاخرة من الخاسرین. (آل عمران/85)

و هرکس که دینی جز اسلام اختیار کند از او پذیرفته نخواهد شد و در آخرت از زیانکاران خواهد بود.

بگویید: ما به خدا، و به آنچه بر ما نازل شده ایمان آوردیم و به آنچه بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و پیامبرانی (از نسل یعقوب) نازل شده، و به آنچه به موسى و عیسى داده شده، و به آنچه به همه پیامبران از سوى پروردگارشان داده شده، میان هیچ یک از ایشان فرق نمی گذاریم؛و در برابر او تسلیم هستیم. (بقره/136)

پيامبران برای نشان دادن ارتباط خود با خدا کارهای خارق العاده انجام می دادند که هیچکس بدون اذن خدا قادر به این کارها نبود. این کارهای خارق العاده در قران کریم به معنای نشانه و علامت نبوت نامیده شده است ولی طبق نظر اندیشمندان اسلامی معجزه نامیده شده؛ زیرا عجز و ناتوانی افراد در این امور آشکار می شود. معجزات پيامبران گذشته فقط برای مردم آن زمان قابل مشاهده بود، ولی معجزه ی آخرين پيامبر برای همه ی زمان هاست و بايد:

مردم زمان خودش به معجزه بودن آن اعتراف کنند.

آيندگان هم معجزه بودن آن را تاييد کنند.

معجزه ی اصلی پيامبر اسلام قرآن (معجزه ای از جنس کتاب) است.

تحدی یعنی مبارزه طلبی و قران کریم از مخالفان می خواهد تا اگر در الهی بودن قران شکی دارند کتابی همانند آن بیاورند (قل لئن اجتمعت.....لا یاتون بمثله)؛ سپس برای نشان دادن عجز و ناتوانی آنها (مخالفان) پیشنهاد را به ده سوره کاهش داد؛ اما برای اثبات نهایت عجز و ناتوانی مخالفان پیشنهاد حتی یک سوره همانند سوره های قران را داده است. (فاتو بسورة مثله)

مخالفان قرآن از ابتدای نزول تا کنون متن هایی ارائه کرده که برای افراد غیر متخصص ممکن است بی عیب جلوه کند اما نزد مراکز علمی و تخصصی و اندیشمندان مورد قبول واقع نشده؛ حتی به اندازه سوره کوثر هم نتوانسته اند سوره ای بیاورند.

اعجاز لفظی

اعجاز محتوايی

برای بیان معارف قرآن، زیباترین کلمات را به کاربرده و آشنایان با زبان عربی به محض خواندن متوجه آن خواهند شد؛ از جمله ویژگی های لفظی می توان ساختار زیبا و آهنگ موزون کلمه ها و جمله ها، شیرینی بیان، رسایی تعبیرات با وجود اختصار نام برد. این زیبایی ها سبب نفوذ خارق العاده قرآن در افکار و نفوس شد؛ در نتیجه بسیاری از اندیشمندان و ادیبان تحت تأثیر آن مسلمان شدند. همچنین اگر کسی برای شنیدن قرآن نزد پیامبر می رفت، مجازات می شد. اعجاز لفظی از همان آغاز نزول مورد توجه همگان حتی مخالفان قرار گرفت.

انسجام درونی در عین نزول تدریجی

آثار و نوشته های اولیّه دانشمندان با دوران کمال و پختگیشان فرق دارد و معمولاً تجدید نظر و اصلاح می شود اما قرآن با بیش از 6000 آیه با اینکه در طول 23 سال به تدریج نازل شده و از موضوعات متنوعی سخن گفته ولی آیاتش دقیق تر از اعضای بدن هماهنگی و انسجام دارد و همدیگر را تأیید می کنند.

تأثیر ناپذیری از عقاید دوران جاهلیت

به مجموعه افکار و عقاید و آداب و رسوم در هر دوره، فرهنگ می گویند که مردم را تحت تأثیر قرار می دهد؛ قرآن با اینکه در عصر جاهلیت نازل شد اما نه تنها از عقاید خرافی جاهلیت تأثیر نپذیرفت بلکه به شدت با آنها مبارزه نیز کرد؛ از جمله طرح مسائلی مثل عدالت خواهی، علم دوستی، معنویت و حقوق برابر انسان ها

جامعیت و همه جانبه بودن

در حدود 15 قرن پیش نازل شده و همه ی مسائل حیاتی را که انسان برای هدایت نیاز دارد، گفته است؛ فقط از امور معنوی و آخرت سخن نگفته بلکه از زندگی مادی و دنیای انسان و مسئولیت اجتماعی نیز سخن گفته؛ حدیثی از امام باقر (ع): خدا، آنچه را که امت تا روز قیامت به آن احتیاج دارد، در کتابش (قرآن) آورده است. منظور از آنچه مورد نیاز است؛ نیازهای مربوط به هدایت یعنی نیازهایی که پیامبران برای آنها فرستاده شده اند.

ذکر نکات علمی بی سابقه

در جامعه ای از علم و رشته های علمی خبری نبود، قرآن به برخی نکات علمی اشاره کرده که بعدها توسط دانشمندان کشف گردید. این مطلب بیانگر فراتر بودن قرآن و علم خداوند از علم آن روز جامعه است برای مثال

نیروی جاذبه

قرآن جاذبه بین ستارگان را عامل درهم نرفتن ستارگان بیان کرد در حالیکه تا قبل از قرن 18 دانشمندان فکر می کردند ستارگان به سقف آسمان چسبیده اند.

قرآن: خداوند، آسمان ها را با ستون هایی که برای شما دیدنی نیستند، برپا داشته است.

انبساط جهان

یعنی فاصله گرفتن کهکشان ها از هم به طور مدام. از مهمترین اکتشافات در قرن بیستم است.

قران: و السماء بنیناها باید و انا لموسعون

ام یقولون افتراه قل فاتو بسورة مثله (یونس/38)

می گویند (پیامبر قرآن را) به خداوند افترا بسته است بگو: اگر می توانید یک سوره همانند آن بیاورید.

قل لئن اجتمعت الانس و الجن علی ان یاتو بمثل هذا القران لا یاتون بمثله و لو کان بعضهم لبعض ظهیرا (اسرا/88)

بگو اگر تمامی انس و جن جمع شوند تا همانند قرآن را بیاورند، نمی توانند همانند آن را بیاورند، هر چند پشتیبان هم باشند.

افلا یتدبرون القران و لو کان من عند غیر الله لوجدو فیه اختلافا کثیرا (نساء/82)

پس آیا در قرآن نمی اندیشند و اگر از جانب غیر خدا بود، قطعاً در آن اختلاف بسیاری را می یافتند.

و ما کنت تتلو من قبله من کتاب و لا تخطه بیمینک اذا لارتاب المبطلون (عنکبوت/48)

و پیش از آن هیچ نوشت هاى نمی خواندى و با دست خود آن را نمی نوشتى که در آن صورت کجروان به شک می افتادند.

دريافت و ابلاغ وحی

تعليم و تبيين تعاليم قرآن (مرجعیت دینی)

اجرای قوانين الهی با تشکيل حکومت اسلامی (ولايت ظاهری(

اقدامات پیامبر (ص) در این زمینه؛ دریافت کامل آیات از فرشته وحی و رساندن بدون کم و کاست آن به مردم؛ برای حفظ آیات و امکان دسترسی مردم، کاتبان وحی (نویسندگان) و حافظان وحی (حفظ کنندگان) وجود داشتند؛ اولین و برترین حافظ و کاتب وحی، امام علی (ع) بود؛ سخن عبدالله بن مسعود در مورد فراگیری قرآن از پیامبر (ص): ما 10 آیه از قرآن را از ایشان فرا می گرفتیم و بعد از اینکه در معنای آن تفکر و به آن عمل می نمودیم، بار دیگر برای یاد گرفتن آیات بعدی، نزد ایشان می رفتیم.

اقدامات پیامبر (ص) در این زمینه: پیامبر (ص) فقط رساننده وحی نبود و باید با تعلیم قرآن معارف بلند و جزئیات احکام و شیوه عمل را می آموخت؛ رفتار و گفتار پیامبر (ص)، اولین و معتبرترین مرجع علمی برای فهم عمیق آیات الهی است؛ مسلمانان با مراجعه به گفتار و رفتار ایشان، به معنای واقعی آیات و شیوه انجام دستورات قرآن را می آموزند. ما هم اکنون نماز، روزه، حج و ... که کلیات آنها در قرآن آمده را مطابق گفتار و رفتار ایشان انجام می دهیم.

آیات مرتبط (قل اطیعو الله و الرسول....) و تمام آیات مربوط به دلایل تشکیل حکومت اسلامی؛ معنای ولایت ظاهری سرپرستی و رهبری است و ارکان پنجگانه عبارت اند از نماز، زکات، روزه، حج و ولایت؛ (ولایت از ارکان پنج گانه مهم ترین رکن است.( از اقدامات پیامبر (ص) در این زمینه می توان به محض هجرت به مدینه، با مردم مدینه (انصار) و مردم مکه (مهاجرین) حکومتی بر مبنای اسلام پایه ریزی کرد.

ضرورت اجرای احکام اجتماعی اسلام

ضرورت پذیرش ولایت الهی و نفی حاکمیت طاغوت

ضرورت حفظ استقلال جامعه اسلامی

آیه (لقد ارسلنا...لیقوم الناس بالقسط)

مرتبط با سخن امام خمینی (ره)؛ هیچ حرکت و عملی از فرد و جامعه نیست مگر اینکه اسلام برای آن حکمی مقرر داشته است. اسلام یک دین کاملاً اجتماعی است. حتی به احکام فردی تا جایی که مقدور بوده جنبه اجتماعی داده است. مثل برتری نماز جماعت از فُرادی، یکی از اهداف ارسال پیامبران، برپایی جامعه بر اساس قوانین عادلانه است؛ برای اجرای قوانین نیاز به تشکیل حکومت داریم.

احکام اجتماعی :خمس، زکات، حقوق و مسئولیت های خانواده و جامعه، امر به معروف و نهی از منکر، مبارزه با ظلم و جهاد با تجاوزگران و ستمکاران و توانمندی نظامی

آیه (الم تر الی الذین یزعمون...ان یتحاکمو الی الطاغوت)

مرتبط با سخن امام خمینی (ره)؛ دلیل شرک آمیز بودن نظام های غیر اسلامی، حاکمیت طاغوت است؛ وظیفه مسلمانان از بین بردن آثار شرک از جامعه است، ولی و سرپرست حقیقی خداست لذا اطاعت از دستورهای او و هر که خدا تعیین کرده واجب است. اجرای هر قانونی هم زمانی صحیح است که به قانون الهی برگردد؛ اما طاغوت یعنی چه؟ طاغوت یعنی کسانی که به مردم فرمان دهند و خدا تعیین شان نکرده باشد و فرمانشان نشئت گرفته از قرآن نباشد؛ پیروی از طاغوت حرام است، پس باید در جامعه حکومتی وجود داشته باشد که طاغوتی نباشد.

استقلال جامعه اسلامی یکی از عوامل ضروری تشکیل حکومت اسلامی است؛ قران کریم از مومنان میخواهد که هرگز سلطه بیگانگان را نپذیرند و زیر بار آنها نروند، به این حکم و فرمان قرانی (قاعده نفی سبیل) می گویند. مستکبران و ستمگران جهان همواره بر آن اند که بر جوامع دیگر مسلط شوند و از منابع مادی و معنوی آنان بهره ببرند. تشکیل حکومت اسلامی، هم مانع سلطه بیگانگان می شود و هم می تواند روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را با سایر کشورها به گونه ای تنظیم کند که جامعه اسلامی استقلال خود را در جهات مختلف حفظ نماید و بیگانگان برای تسلط بر مسلمانان راهی نیابند.

همان سرپرستی و رهبری معنوی انسان ها و مرتبه ی بالاتری از ولایت ظاهری است؛ چگونگی و علت (عامل) آن: پیامبر (ص) با انجام وظایف بندگی و عبودیت در مسیر قرب الهی به مرتبه ای از کمال نایل شد که می توانست عالم ماورای طبیعت را مشاهده کند و در عالم خلقت تصرف نماید. نمونه ها:

به اذن خدا، شفای بیمار

دفع بلا از شخص یا جامعه

رفع حاجات مردم در صورت مصلحت

هدایت بندگان از طریق امدادهای غیبی و الهامات روحی و معنوی و تصرف در قلوب، (مانند آموزش حضرت علی (ع) که فرمودند: روزی رسول خدا (ص) هزار باب از علم به رویم گشود که از هر کدام، هزار باب دیگر گشوده می شد.)

میزان بهره مندی از ولایت معنوی؛ بستگی به درجه ایمان و عمل دارد؛ (ایمان بیشتر = استعداد و لیاقت بیشتر برای دریافت هدایت معنوی (هدایت معنوی به تناسب لیاقت و ظرفیت افراد، شکل های مختلف دارد: مثلاً عالمی پاک به صورت الهام در خواب یا بیداری ایشان را ببیند.

عصمت به معنای محفوظ بودن از گناه و از ویژگی های پیامبران است. یعنی انجام واجبات و ترک حرام ها، (لازمه پیامبری است (زیرا اگر عصمت نباشد اعتماد مردم از بین می رود و از پیامبران پیروی نمی کنند.

عصمت در قلمرو های رسالت

اگر در دریافت و ابلاغ وحی معصوم نباشد، دین به درستی نمی رسد و امکان هدایت سلب می شود.

اگر در تبیین تعالیم وحی معصوم نباشد، امکان انحراف در تعالیم شده و سلب اعتماد مردم می شود.

اگر در اجرای فرمان الهی معصوم نباشد، امکان انجام کارهای خلاف و سرمشق گیری و گمراهی و انحراف مردم می شود.

تشخیص عصمت فقط با خداست (الله اعلم حیث یجعل رسالة)، خدا بهتر می داند رسالتش را کجا قرار دهد زیرا؛ فقط خدا از آشکار و نهان اطلاع دارد. پس وقتی کسی را پیامبر می کند، یعنی وی می تواند مسئولیت خود را به درستی انجام دهد.

علت عصمت داشتن پیامبران؛ یک مانع بیرونی نیست بلکه با اختیار خود بر هوی و هوس غلبه کرده و حقیقت گناه را مشاهده می کنند و می دانند با گناه از چشم خدا می افتند لذا محبت خدا را با هیچ چیز عوض نمی کنند. انسانهای معمولی نیز در برخی گناهان معصوم هستند.

الم تر الی یزعمون انهم ءامنو بما انزل الیک و ما انزل من قبلک یریدونان یتحاکمو الی الطاغوت و قد امرو ان یکفرو به و یرید الشیطان ان یضلهم ضلا لا بعید (نساء/60)

آیا ننگریستی به کسانی که گمان و ادّعا می کنند ایمان آورده اند به آنچه بر تو نازل شده و به آنچه پیش از تو نازل شده می خواهند داوری نزد طاغوت برند درحالی که باید به او کافر شوند؟ و شیطان می خواهد که گمراهشان کند گمراهی سخت.

لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط (حدید/25)

قطعاً پیامبرانمان را با دلایل روشن فرستادیم و همراهشان کتاب و ترازو (سنجش اعمال) را نازل کردیم تا مردم، عدالت را به پا دارند.

الله اعلم حیث یجعل رسالة (أنعام/124)

خدا داناتر است و که رسالت خود را بر عهده چه کسی بگذارد.

(لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة)

پیامبر (ص) ابتدا مدت 13 سال در مکه و بعد مدت 10سال در مدینه مردم را هدایت کرد و در همه ابعاد به خصوص رهبری الگو و اسوه شد. حضرت علی (ع) نیز طبق دستورات قرآن و سنت پیامبر (ص) اصلاحات مهمی را در جامعه ایجاد کرد.

تلاش برای برقراری عدالت و برابری

محبت و مدارا با مردم

سخت کوشی و دلسوزی در هدایت مردم

مبارزه با فقر و محرومیت

ایجاد اخوت اسلامی

از اهداف مهم حکومت پیامبر (ص) اجرای عدالت بود و در این مورد با قاطعیت عمل می کرد تا تبعیض رفع شود و همه در برابر قانون یکسان باشند. در شرایط آن زمان؛ تبعیض یک قانون پذیرفته شده در حجاز و سایر کشورها بود. روش پیامبر (ص) برای رفع تبعیض؛ تقسیم مساوی بیت المال میان مسلمانان اعم از عرب و غیر عرب، در مقابل ضایع شدن حق شخصی خود بردبار بود اما در برابر ضایع شدن حقوق افراد کوتاه نمی آمد و متجاوزان را در هر مقامی که بودند، مجازات می کرد؛ برای اولین بار همه را در برابر قانون مساوی دانست و در مقابل تعصبات قومی و قبیله ای ایستاد. از نمونه مقابله با تعصبات قبیله ای؛ شخصی که از قبیله صاحب نام مدینه بود، دزدی کرد و رؤسای قبیله فکر می کردند پیامبر (ص) به خاطر نام قبیله این فرد، او را مجازات نخواهد کرد اما پیامبر (ص) شخص را مجازات کرد و هیچ رابطه ای را نپذیرفت. در این مورد علت سقوط اقوام و ملل پیشین را تبعیض در اجرای عدالت می دانستند.

به قدری محبت آمیز بود که مردم ایشان را پدر مهربان خود می دانستند و وقتی عیب دیگران را نزد ایشان بازگو می کردند می فرمود: بدی های یکدیگر را پیش من بازگو نکنید؛ زیرا (علت این کار) دوست دارم با دلی پاک و خالی از کدورت با شما معاشرت کنم. نمونه هایی از رفتارهای محبت آمیز پیامبر (ص) هرکس به خانه ایشان می آمد به او احترام گذاشته و حتی ردای خود را زیر پای او پهن می کرد؛ هرگز پای خود مقابل یاران دراز نکرد و تا ننشسته اند کنارشان می ایستاد؛ اگر درباره آخرت یا مسائل روزمره با ایشان حرف می زدند همراهی می کرد فقط زمانی که کاری حرام مثل غیبت رخ می داد یاران را از ادامه بحث منع می کرد.

چنان علاقه مند به نجات مردم از گمراهی بود که سختی های این راه سبب دوری او از مردم نشد. آیات مرتبط: آیه 128 توبه: رنج شما برای او سخت و دشوار است و بر (هدایت) شما حریص(به شدت علاقه مند) است. آیه 3 شعرا: (لعلک باخع نفسک الا یکونو مومنین) از اینکه برخی ایمان نمی آورند شاید که جانت را از شدت اندوه از دست بدهی.

اما با همه دلسوزی ها، سران قریش می گفتند او ساحر و جادوگر است، می گفتند دیوانه است؛ ایشان را اذیت کرده و طعنه می زدند.

محتوای کلی سخن علی (ع):

پیامبر یک طبیب سیّار بود و خود به سراغ بیماران می رفت. همچنین طبیب نفوس بود و بیماران غفلت زده را درمان می کرد، پیامبر (ص) حتی در جنگ هایی که متکبران و بزرگان قبایل علیه ایشان به پا می کردند نیز قصد هدایت و دعوت به حق داشتند. می فرمودند: اگر کافری در جنگ کشته شد او را مُثله نکنید، کودکان و پیران و زنان را نکشید، حیوانات حلال گوشت را نکشید مگر برای تغذیه، هرگز آبشان را زهرآلود نکنید و مزارع و نخلستان ها را نسوزانید.

هم با فقر مبارزه می کرد هم به دنبال ایجاد جامعه ای آباد بود و هم با کوچک شمردن فقیران و بینوایان مخالفت می کرد. درخواست های پیامبر (ص) در زمینه مبارزه با فقر :تشویق مردم به کار و فعالیت؛ از بیکاری بدش می آمد و کسانی که فقط عبادت کرده و کار نمی کردند، مذمت می کرد؛ رفتارهای پیامبر (ص) با فقیران :احترام بسیار به آنان؛ اجازه نمی داد به خاطر فقر مورد بی توجهی قرار گیرند؛ برخی فقرا دوست صمیمی ایشان بودند؛ ثروت را مالک برتری نمی دانست؛ به آسانی با فقیرترین مردم مینشست و فقرا ایشان را همدل و همراز خود می یافتند. در ارتباط با فقرا به یاران میفرمود: به من ایمان نیاورده است کسی که شب را با شکم سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد. لازمه ایمان به پیامبر، توجه به فقرا از جمله همسایگان فقیر است.

حضرت محمد (ص) همواره در حال مبارزه با ارزش های جاهلی بود. یکی از این ارزش ها تعصب های قومی و نژادی بود. آن حضرت برتری عرب بر غیر عرب را که از سنت های غلط جاهلی بود، باطل کرد و هر گونه فخر و افتخار به اینگونه مسائل را مذموم شمرد. ملاک وی در تقسیم بندی، تقوای انسانها بود.

سرلوحه کار حضرت محمد (ص) این آیه شریفه بود:

ای مردم، همانا شما را از یک مرد و یک زن آفریدیم و شما را اقوام و قبیله ها قرار دادیم تا با یکدیگر انس و آشنایی یابید. بی گمان گرامی ترین شما نزد خدا با تقوا ترین شماست همانا که خداوند دانای آگاه است. (حجرات/13)

رسول خدا (ص) در مدینه، حکومت اسلامی را بنا کرد و به طور طبیعی، افراد پیرامون وی بیشتر از مردم مدینه و مکه بودند. اما اگر افرادی غیرعرب، ایمان می آوردند و در جمع مومنان قرار می گرفتند و عزت و شرافتی مانند دیگران می یافتند و متناسب با توانایی هایشان مسئولیت می گرفتند.

از یاران صمیمی و با وفای پیامبر شخصیت هایی چون سلمان از ایران و بلال از حبشه به چشم می خورد که گویای توجه پیامبر به همه انسان ها از هر نژادی بوده است.

مهم ترین ثمره اخوت مسلمانان با یکدیگر، به وجود آمدن قدرت بزرگی است که زورگویان و مخالفان با اسلام را از تجاوز به حقوق ملت های مسلمان باز می دارد و فرصت پیشرفت مسلمانان را فراهم می کند. اما متاسفانه در یکی دو قرن اخیر مشاهده می کنیم که دشمنان اسلام با یک نقشه دقیق و برنامه ریزی شده، همبستگی مسلمانان را به دشمنی با یکدیگر تبدیل کرده و اختلافات معمولی اقوام و مذاهب اسلامی را بزرگ جلوه دادند. یکی از نتایج زیانبار این اختلاف ها، تجزیه کشورهای بزرگ اسلامی به کشورهای کوچک در سده اخیر بود تا قدرت های استعمارگر به راحتی بتوانند بر آنها سلطه پیدا کنند و ذخایر آنان را به تاراج ببرند. این سیاست اکنون نیز از سوی این قدرت های استعماری در کشورهای منطقه در حال اجراست.

به همین خاطر سال هاست که علما، اندیشمندان و دانشمندان دلسوز در جهان اسلام، به خصوص در ایران، روشنگری های فروانی کردند تا بار دیگر، مسلمانان را علیه دشمنان اسلام متحد کنند و مانع درگیری های میان آنان شوند. یکی از این علما، امام خمینی بود. ایشان در هر فرصتی، مسلمانان را به (وحدت) دعوت می کرد و از اختلافات باز می داشت. ایشان در یکی از پیام های خود به مسلمانان، می فرماید: ای مسلمانان جهان که به حقیقت اسلام ایمان دارید، به پا خیزید و در زیر پرچم توحید و در سایه تعلیمات اسلام مجتمع شوید و دست خیانت ابرقدرت ها را از ممالک خود و خزائن سرشار سایه آن کوتاه کنید... دست از اختلافات و هواهای نفسانی بردارید که شما دارای همه چیز هستید. بر فرهنگ اسلامی تکیه کنید و با غرب و غرب زدگی مبارزه نمایید و روی پای خودتان بایستید.

ما مسلمانان برای اینکه بتوانیم وحدت میان خدمان را تقویت و از قدرت دومیلیارد مسلمان و امکانات بی نظیر سرزمین های اسلامی برای پیشرفت خود استفاده کنیم، نیازمند اجرای برنامه های دقیق هستیم تا نقشه های تفرقه افکنان و استعمارگران را در سرزمین های اسلامی خنثی کند و دل های مسلمانان را به یکدیگر نزدیکتر کند.

برخی از برنامه های دقیق:

1. خود را از سایر مسلمانان دور ندانیم و برای پیشرفت جهان اسلام و پیروزی و سربلندی مسلمانان، در تمام نقاط جهان تلاش کنیم و به این سخن پیامبر گرامی توجه کامل داشته باشیم که فرمود :کسی که صبح کند و در اندیشه رسیدگی به سایر مسلمانان نباشد، مسلمان نیست.
2. از اهانت و توهین به مقدسات سایر مسلمانان خودداری کنیم. کسانی که می خواهند مسلمانان را با هم دشمن کنند، با استفاده از همین توهین ها، بذر دشمنی را میان مسلمانان می کارند و در موقع مناسب، محصول آن را درو می کنند تا به هدف خود برسند.
3. از مظلومان در تمام نقاط جهان، با روش های درست دفاع کنیم و برای رهایی آنان از ظلم بکوشیم، و به این سخن رسول خدا به خوبی عمل کنیم که فرمود: هرکس فریاد دادخواهی مظلومی را که از مسلمانان یاری می طلبد بشنود، اما به یاری آن مظلوم برنخیزد، مسلمان نیست.
4. اعتقادات خود را با دانش و استدلال، ارتقا ببخشیم تا بتوانیم با دیگر مسلمانان براساس معرفت و استدلال سخن بگوییم و اعتقادات خود را به نحو صحیح و بدون نزاع و ناسزاگویی بیان کنیم. دفاع منطقی از اعتقادات، نه تنها سبب تفرقه و جدایی نمی شود، بلکه دل ها را به یکدیگر نزدیک میکند. بنابراین، لازم است برنامه ای برای شناخت بیشتر معارف قرآن، سیره و سنت پیامبر اکرم و اهل بیت ایشان تنظیم کنیم.
5. کسانی را که به ظاهر، خود را مسلمان می نامند، ولی با دشمنان اسلام دوستی می ورزند، بشناسیم و فریب برنامه های آنان را نخوریم. روش این گروه ها چنین است که دشمنان اسلام مانند صهیونیست ها را دوست و برخی مسلمانان را دشمن معرفی می کنند؛ به طوریکه مردم عادی به تدریج با دشمنان واقعی اسلام دوستی کنند و با گروهی از مسلمانان، دشمنی بورزند.

لقد کان لکم فی رسول الله السوة حسنة لمن کان یرجو الله و الیوم الاخر و ذکر الله کثیرا (احزاب/21)

قطعاً برای شما در رسول خدا سرمشق نیکویی است برای کسی که به خداوند و روز رستاخیز امید دارد و خدا را بسیار یاد می کند.

لعلک باخع نفسک الا یکونو مومنین (شعرا/3)

از اینکه برخی ایمان نمی آورند شاید که جانت را (از شدت اندوه) از دست بدهی.

ان الذین آمنو و عملو الصالحات اولئک هم خیر البریة (بینه/7)

قطعاً کسانی که ایمان آوردند و کارهای نیک انجام دادند آنان بهترین مخلوقات هستند.

از میان قلمرو های رسالت پیامبر (ص)، دريافت و ابلاغ وحی توسط پيامبر بعد از ختم نبوت به پايان می رسد.

مرجعیت دینی و ولایت ظاهری (مربوط به امامت): سه فرض وجود دارد که تنها فرض سوم صحیح است. یعنی تداوم این دو مسئولیت؛ در مورد این دو قلمرو:

فرض اول: نمی توان گفت قرآن و پیامبر سکوت کرده؛ زیرا قرآن هدایتگر مردم است و پیامبر آگاه ترین مردم به این مسئولیت ها ـ سکوت دلیل بر نقص اسلام است.

فرض دوم: نمی توان گفت پایان این دو را اعلام کرده؛ زیرا گسترش سرزمین اسلامی، ظهور فرقه ها و مشکلات جدید و انبوه افکار، نیاز به امام بیشتر هم شده است.

فرض سوم: رسول خدا (ص) به فرمان خدا، تداوم این دو مسئولیت را به شکل امامت فرمان داده است. اصولاً حکومت و تعلیم دین، امری تمام شدنی نیست.

از آنجا که امام دو مورد از مسؤولیت های پیامبر (ص) را بر عهده دارد و انجام این مسؤولیت ها نیازمند عصمت می باشد و تشخیص عصمت فقط توسط خداوند میسر است، لذا تنها خدا باید امام را تعیین کند؛

آیات و روایات تعیین کننده جانشین بعد از پیامبر (ص)

نزول آیه انذار؛ آیه مقدم بر واقعه (واقعه مؤخر از آیه(

نزول آیه ولایت؛ آیه مقدم بر واقعه (واقعه مؤخّر از آیه(

حدیث جابر؛ آیه مقدم بر حدیث جابر (حدیث مؤخر از آیه اولی الامر(

حدیث ثقلین

حدیث منزلت

حدیث غدیر؛ آیه مقدم بر حدیث غدیر (حدیث مؤخر از آیه تبلیغ(

حدود سال سوم بعثت آیه انذار بر پیامبر (ص) نازل شد: (و انذر عشیرتک الاقربین)

(خویشان نزدیکت را انذار کن) و پیامبر (ص) 40 نفر از بزرگان بنی هاشم را دعوت به یک میهمانی کرد و با آنان درباره اسلام سخن گفت و نهایتاً پرسید کدام یک از شما مرا در این راه کمک می دهد تا برادر، وصی و خلیفه ی من در میان شما باشد؟ پاسخ میهمانان سکوت بود؛ تنها پاسخ را حضرت علی (ع) که نوجوان بود داد که فرمود: (من یار و یاور تو خواهم بود)؛ این اتفاق سه بار تکرار شد؛ در آخر پیامبر (ص) فرمودند: (همانا این، برادر من، وصی من و جانشین من در میان شما خواهد بود.)

تعیین جانشین در ابتدای دعوت نشان دهنده دو چیز است:

1. اهمیت بالای آن
2. طوری است که مردم نمیتوانند تعیین کنند.

آیه ولایت: (انما ولیکم الله و رسوله و الذین ءامنو الذین یقیمون الصلوة و یوتون الزکوة و هم راکعون)

آیه نزدیک ظهر نازل شد؛ پیامبر (ص) بعد از نزول آیه شتابان به سمت مسجد رفته و در راه آیه را می خواند و وقتی به مسجد رسید سؤال پرسید چه کسی در رکوع انگشترش را بخشیده؛ فقیری که انگشتر در دست داشت اشاره به حضرت علی (ع) کرد؛ عکس العمل ها بعد از پاسخ فقیر چنین بود که یاران تکبیر گفتند؛ پیامبر (ص)؛ ستایش و سپاس خدا را به جا آورد؛ این اتفاق به گونه ای رخ داد تا امکان کتمان کردن آن توسط مردم از بین برود و مردم به چشم خود ببینند و با گوش خود بشنوند.

آیه اولی الامر: (یا ایها الذین ءامنو اطیعو الله و اطیعو الرسول و اولی الامر منکم) آیه در مدینه نازل شد.

بعد از نزول آیه ای که حکم کلی موضوعی را بیان می کرد یاران از پیامبر (ص) جزئیات آن را می پرسیدند. مثلاً در مورد نماز فرمودند: (اینگونه که من نماز می خوانم، شما هم بخوانید.)؛ جابر بن عبدالله انصاری، معنای اولی االمر را از پیامبر (ص) پرسیدند و پاسخ پیامبر (ص) به حدیث جابر مشهور شد؛ از نکات این حدیث، آمدن نام 12 امام (ع) به ترتیب، اشاره شده جابر، امام باقر (ع) را در پیری ملاقات خواهد کرد و خواستند که سلامش را به امام باقر (ع) برساند؛ به هم نامی و هم کنیه بودن پیامبر (ص) با امام زمان (ع) اشاره شده است. به غیبت طولانی امام زمان (ع) و باقی ماندن افراد دارای ایمان راسخ بر عقیده به آن حضرت (ع) اشاره شده است.

در اواخر عمر مکرر پیامبر (ص) می فرمودند: (انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلو ابدا و انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض)

من در میان شما دو چیز گرانبها می گذارم، کتاب خدا و عترتم اهل بیتم را تا وقتی که به این دو تمسک جویید هرگز گمراه نمی شوید و این دو هیچ گاه از هم جدا نمی شوند تا کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.

پیامبر (ص) بارها به حضرت علی (ع) فرموده اند: (انت منی بمنزلة هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی)

تو برای من به منزله هارون برای موسی هستی؛ جز اینکه بعد از من پیامبری نیست.

آیه تبلیغ: (یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس)

آیه در 18 ذی الحجه سال دهم هجری در آخرین حج به نام (حجة البلاغ) یا (حجة الوداع) در محلی به نام غدیر خم نازل شد؛ در این حج حدود 120 هزار نفر حضور داشتندو پیامبر (ص) روش انجام دادن حج را یاد دادند؛ بعد از نزول آیه پیامبر (ص) دستور توقف دادند تا بازماندگان برسند و پیش رفتگان بازگردند. ظهر بود و ایشان نماز ظهر خوانده و سپس خطبه را آغاز کردند. در جایی از سخنرانی از مردم پرسیدند: (ایها الناس مَنْ اولی الناس بالمؤمنین من انفسهم) ای مردم چه کسی به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است. گفتند خدا و پیامبرش بر ما ولایت و سرپرستی دارند؛ پیامبر (ص) 3 بار فرمودند: من کنت مولاه فهذا علیٌّ مولاه؛ هرکس که من ولی و سرپرست او هستم علی نیز ولی و سرپرست اوست؛ همچنین خواستند حاضران به غایبان برسانند و مردم برای تبریک سوی علی (ع) آمده و با وی بیعت کردند.

نزول آیه ی تطهیر بیانگر عصمت اهل بیت؛ آیه مؤخر از دعای پیامبر (ص) (دعا مقدم بر آیه) ـ آیه مقدم بر سخن پیامبر (ص) با ام سلمه

آیه تطهیر: (انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا)

آیه در منزل ام سلمه همسر پیامبر (ص) نازل شد؛ وقتی که به ترتیب حضرت زهرا )(س)، امام علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) در کنار پیامبر )(ص) قرار گرفتند، پیامبر (ص) رو به درگاه الهی کرده فرمودند :خدایا! اینان اهل بیت من اند؛ آنان را از هر پلیدى و ناپاکى حفظ کن. سپس آیه نازل شد؛ بعد از نزول آیه وقتی ام سلمه خواست کنارشان قرار گیرد پیامبر (ص) فرمودند: تو همسر من هستی و عاقبت نیکویی داری اما اینان اهل بیت من هستند. پیامبر (ص) بعد آن هر صبح (مدت مدید صبحگاهی) هنگام رفتن به مسجد از کنار خانه زهرا (س) عبور و اهل خانه را اهل بیت صدا زده و آیه را می خواند.

یا ایها الذین آمنو اطیعو الله و اطیعو الرسول و اولی الامر منکم (نساء/59)

ای کسانی که ایمان آوردید خدا و رسول و صاحبان امرتان را اطاعت کنید

انما ولیکم الله و رسوله و الذین ءامنو الذین یقیمون الصلوة و یوتون الزکوة و هم راکعون (مائده/55)

فقط سرپرست شما، خدا و رسولش است و کسانی که ایمان آوردند کسانی که نماز به پا می دارند و زکات می دهند در حالی که در رکوع هستنند.

یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس ان الله لا یهدی القوم الکافرین (مائده/67)

ای رسول! آنچه از پروردگارت به تو نازل شده برسان و اگر چنین نکردی پس رسالتش را انجام نداده ای و خداوند تو را از مردم حفظ می کند همانا خداوند گروه کافران را هدایت نمی کند.

انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا (احزاب/33)

همانا خدا اراده کرده که دور گرداند از شما اهل بیت پلیدی و ناپاکی را و شما را کاملا پاک و طاهر قرار دهد.

حضرت علی (ع) ده سال قبل از بعثت پیامبر (ص) در خانه کعبه به دنیا آمد. (30 سال کوچکتر از پیامبر بود)؛ ابوطالب به پیشنهاد پیامبر (ص) نام ایشان را علی به معنای والا و بلندمرتبه نهاد و از سه یا چهار سالگی نزد پیامبر (ص) بود. محتوای کلی سخن حضرت علی (ع) در مورد دوران کودکیشان نزد پیامبر (ص)؛ همواره کنار ایشان بودم، هرگز دروغی در گفتارم و رفتاری ناشایست از من ندید، مانند بچه از شیر گرفته شده از ایشان پیروی (تبعیت و همراهی) می کردم. هر روز پرچمی از خوی های نیک برایم افراشته و به پیروی از آن فرمان می داد، هنگام فرود وحی، آوای اندوه شیطان را شنیدم و وقتی علت را از پیامبر پرسیدم پاسخ داد شیطان از پرستش خود ناامید شده، آنچه من میبینم و می شنوم تو نیز می بینی و می شنوی جز اینکه پیامبر نیستی (اشاره به ختم نبوت) بلکه وزیر هستی و هر آینه بر راه خیری.

حضرت علی (ع) که تا ده سالگی به این مرتبه از دانایی و بزرگی رسیده بود، با اعلام رسالت پیامبر(ص) ایمان کامل خود را به رسول خدا اعلام کرد و در تمام لحظات سخت و طاقت فرسای مکه در کنار پیامبر (ص) بود. حضرت علی (ع) به فرمان پدرش مسئولیت حفظ جان پیامبر در سه سال تحریم و ماصره اقتصادی شعب ابی طالب را بر عهده گرفت؛ وی با حضور خود در تمام لحظات سخت مکه و مدینه و با نشان دادن رشادت ها و شجاعت های زبان زد خود موجب موفقیت اسلام و شکست و عقب نشینی مشرکان و کافران شده بود، خوابیدن در جای پیامبر در هنگام توطئه دشمنان برای کشتن آن حضرت، رشادت و قهرمانی بی نظیر در جنگ بدر، استقامت و فداکاری در جنگ احد با وجود زخم های فراوان و در حالی که جز اندکی از مسلمانان بقیه فرار کرده بودند، انداختن رعب در دل دشمنان و فراری دادن آنان با شکست دادن پهلوان عرب (عمرو بن عبدود) در جنگ خندق، فتح قلعه های خیبر و شکستن بت های خانه کعبه در هنگام فتح شهر مکه، تنها بخشی از فداکاری های ایشان در راه اسلام بود.

آن حضرت در تمام این دوران، گوش به فرمان رسول خدا بود و پیامبر اکرم ایشان را عزیزتر از فرزند دوست می داشت. تا اینکه در سال یازدهم هجرت، رسول خدا درحالی که سر بر دامان وی گذاشته بود، جان به جان آفرین تسلیم کرد و یار وفادار خود را تنها گذاشت و این درحالی بود که بارها حضرت علی را به عنوان امیرالمؤمنین، برادر، وصی و جانشین خود به مردم معرفی کرده بود.

پیامبر (ص) به همراه جابر بن عبدالله انصاری کنار کعبه بودند که بعد از ورود حضرت علی (ع) به آنجا، پیامبر (ص) آن حضرت را برادر خود خوانده و پیامبر (ص) سوگند خوردند که علی (ع) و پیروانش رستگارند و در قیامت اهل نجاتند. (انّ هذا و شیعته لهم الفائزون( سپس به بیان برخی اوصاف علی (ع) پرداختند؛ این مرد اولین ایمان آورنده به خدا، وفادارترین شما در پیمان با خدا، راسخ ترین شما در انجام فرمان خدا، صادق ترین شما در داوری بین مردم، بهترین شما در رعایت مساوات ارجمندترین شما نزد خداست.

سپس آیه نازل شد: (ان الذین امنو و عملو الصالحات اولئک هم خیر البریة)

تعریف شیعه: مسلمانی که به فرمان خدا و پیامبر (ص)، علی (ع) را جانشین پیامبر می داند.

سخن پیامبر درباره اینکه دوست دار او باید دوست دار حضرت علی (ع) نیز باشد:

دروغ می گوید کسی که می پندارد مرا دوست دارد، در حالی که دشمنی و کینه تو در دل اوست؛ زیرا تو از من هستی و من از تو ... کسی به فلاح می رسد که پیرو تو باشد و به هلاکت می رسد کسی که از تو دوری گزیند. مثل تو و امامان از فرزندان تو، مثل کشتی نوح است؛ هرکس بر آن سوار شود، نجات یابد و هرکس سرپیچی کند، هلاک شود، مثل شما مثل ستارگان آسمان است که چون ستارهای غایب شود، ستارهای دیگر طلوع می کند تا روز قیامت.

دو مورد از فضایل و ویژگی های حضرت علی (ع) در زیر آمده است:

عدالت بی مانند

علم بی کران

آن حضرت بعد از 25 سال خانه نشینی با درخواست عمومی و اصرار مردم خلافت را پذیرفت و طبق روش پیامبر (ص) عدالت را سرلوحه کار قرار داد.

احادیث بیانگر عدالت بی مانند حضرت علی (ع):

روزهای آغازین خلافت: (فرموده اند که افرادی را بیش از حق خود از بیت المال برداشته اند ننگ دنیا و آخرت را خریده اند و حق مظلومین را میستانم و همه مسلمین سهم مساوی از بیت المال خواهند گرفت. روز بعد هزینه های عمومی را از بیت المال دادند و باقیمانده را مساوی تقسیم کردند. فرمودند: (سوگند به خدا، اگر همه دنیا را به من بدهند تا به اندازه گرقتن پوست جو از دهان موری خدا را نافرمانی کنم، نخواهم کرد؛ وقتی حضرت علی (ع) معاویه را برکنار کردند برخی گفتند که او دنیاطلب و قدرتمند است و برکناری او سبب جنگ می شود. فرمودند: (به خدا سوگند حتی برای دو روز نیز او را به کار نخواهم گماشت و من هیچگاه گمراهکنندگان را کارگزار خود قرار نخواهم داد.)

عدالت امیرالمؤمنین و توجهش به محرومان و فقیران و زندگی ساده ایشان سرمشقی برای ما مسلمانان است و با اینکه نمیتوانیم دقیقا مانند ایشان عمل کنیم، اما می کوشیم خود را به این سرمشق بزرگ نزدیک تر نماییم.

خوشبختنانه ایشان خود در این باره مارا راهنمایی کرده است:

روزی خبردار شد فرماندارش در بصره در یک مهمانی شرکت کرده که فقیران حضور نداشتند و غذاهای رنگارنگ چیده بودند. آن حضرت نامه ای تند به آن فرماندار نوشت و به کار وی اعتراض کرد و شیوه صحیح زندگی حاکم را توضیح داد. به او نوشت: (...من که امام شما هستم، از این جهان به دو جامه کهنه، بسنده کرده و از خوراکی ها به دو قرص نان. بدانید که شما نمی توانید اینگونه زندگی کنید؛ لیکن مرا در پارسایی و تلاش و پاکدامنی و درستکاری یاری نمایید.)

از ابعاد شگفت انگیز شخصیت علی (ع) بود، ایشان در جهانشناسی، انسان شناسی، دین شناسی، حکومت، نظام اجتماعی و اقتصادی و اخلاق و ... سخن گفته اند. عمده آنها در سخنرانی ها، نامه ها و پند و اندرزهای نهج البلاغه آمده است. دانشمندان هم از این کتاب بهره های فراوان برده اند، هم برخی بر آن شرح ها نوشته اند تا مردم به نکات دقیق این کتاب پی ببرند. از جمله شارحان دانشمند بزرگ اهل سنت ابن ابی الحدید است که شرح مفصلی بر نهج البلاغه نوشته در چندین جلد، در مقدمه این کتاب می گوید: (به حق، سخن علی را از سخن خالق (قرآن) فروتر و از سخن مخلوق دیگر انسان ها برتر خواندهاند.) در مورد خطبه 221 می گوید: (قسم می خورم 50 سال است مطالعه اش می کنم و بیش از 1000 بار آن را خوانده ام اما همیشه در جانم شگفتی و بیداری عمیقی ایجاد کرده. خطبه ها در مورد مرگ و آخرت فراوان است اما هیچ کدام تأثیر این خطبه را در من ایجاد نکرده است.

حضرت علی (ع) جز محضر پیامبر اکرم (ص) دیگر شاگردی کس دیگری را نکرده است، در حقیقت، دانش ایشان متصل به دانش پیامبر بود و دانش پیامبر نیز از وحی الهی سرچشمه می گرفت. پیامبر اکرم در همین باره فرمود: من شهر علم هستم و علی در آن است. هرکس این علم را بخواهد باید از در آن وارد شود.

همچنین امام علی (ع) خود می فرماید: هرگاه از پیامبر سؤال می کردم، پاسخم را می داد و اگر در حضورش سکوت می کردم، ایشان پیشگام می شد و از دانش خود مرا بهره مند می ساخت.

در جنگ جمل فردی دچار شک و تردید و گمراهی در پیدا کردن حق شده بود، وی نمی دانست باید کدام سمت جنگ بایستد؛ سمتی وصی پیامبر (ص) یعنی حضرت علی (ع) و سمت دیگر برخی بستگان پیامبر و دو تن از صحابه پیامبر، یعنی (طلحه) مرد خوش سابقه اسلام و (زبیر) دلاور میادین نبرد صف بسته اند.

وی که دچار سردرگمی شده بود سر انجام چاره کار را در جواب گرفتن از حضرت علی (ع) دید. وقتی او این سوال را از حضرت کرد، حضرت به جای گفتن اینکه من حق هستم فرمود: (کار را واژگون کرده ای! می خواهی حق و باطل را به وسیله شخصیت ها بشناسی، درحالی که شخصیت ها هستند که باید با مقیاس حق، سنجیده شوند. ابتدا حق را بشناس تا بتوانی اهل آن را بشناسی؛ و نیز ابتدا باطل را بشناس تا بتوانی اهل آن را شناسایی کنی.)

لقد کان لکم فی رسول الله السوة حسنة لمن کان یرجو الله و الیوم الاخر و ذکر الله کثیرا (احزاب/21)

قطعاً برای شما در رسول خدا سرمشق نیکویی است برای کسی که به خداوند و روز رستاخیز امید دارد و خدا را بسیار یاد می کند.

لعلک باخع نفسک الا یکونو مومنین (شعرا/3)

از اینکه برخی ایمان نمی آورند شاید که جانت را (از شدت اندوه) از دست بدهی.

ان الذین آمنو و عملو الصالحات اولئک هم خیر البریة (بینه/7)

قطعاً کسانی که ایمان آوردند و کارهای نیک انجام دادند آنان بهترین مخلوقات هستند.

و ما مُحَمّد اِلّا رسولٌ قَد خَلَت مِن قَبلِهِ الرُّسُلُ اَفَاِن ماتَ اَو قُتِل

هشدار خداوند به مردم زمان پيامبر در مورد بازگشت به ارزش های دوران جاهليت بعد از فوت پيامبر سپاسگزاران واقعی نعمت رسالت کسانی هستند که پيرو پيامبر می مانند و به عقب برنمی گردند.

پس از رحلت پیامبر (ص) حوادثی رخ داد که نتیجه ی آن این بود:

دور افتادن مردم از هدایت امامان (ع) و پدید آمدن شرایط اجتماعی خاص

نظام حکومت اسلامی بر مبنای (امامت) محقق نشود.

امامان (ع) با وجود حضور در جامعه، فاقد قدرت شدند.

در چهلم هجری به دلیل ضعف و سستی یاران امام حسن (ع) حکومت به دست بنی امیه افتاد. چند نکته در مورد حکومت بنی امیه:

سرسختانه با پیامبر (ص) مبارزه کرده بودند و تنها بعد از فتح مکه چون راهی جز تسلیم نداشتند، تسلیم شدند.

ابوسفیان (رهبر مشرکان و پدر معاویه) دو سال قبل از رحلت پیامبر (ص) به ناچار و ظاهراً اعلام مسلمانی کرد.

معاویه علیه حضرت علی (ع) جنگ صفین را به راه انداخت و بر خلاف تعهدش با مسلمانان، یزید را جانشین قرار داد.

یزید فردی بود که احکام خدا را به سخره گرفت و آشکار شراب میخورد و سگ بازی و میمون بازی می کرد و عامل ایجاد واقع کربلا بود سپس، بنی عباس خود را عمو زاده پیامبر (ص) معرفی و به نام اهل بیت، قدرت را گرفته ولی همان روش بنی امیه را ادامه و به اهل بیت ظلم کردند.

دو علت باعث شد از اسلام فقط نامش نماند:

تحول معنوی و فرهنگی ایجاد شده در عصر پیامبر (ص)

دو میراث ایشان (قرآن و ائمه اطهار)

1- بیم دادن مسلمانان نسبت به ضعف و سستی شان در مبارزه با بنی امیه (شامیان):

شامیان بر شما پیروز خواهند شد و علت آن بر حق بودن آنان نیست بلکه؛ آنان در راه باطل از زمامدارانشان شتابان فرمان میبرند ولی شما مسلمانان بی اعتنایی و کندی می کنید و این نکته قلب انسان را به درد می آورد که شامیان در باطل متحدند و مسلمانان در راه حق متفرق اند.

2- پیش بینی آینده سرپیچی از امام و اختلاف میان مسلمانان که موجب سوار شدن بنی امیه بر تخت سلطنت شد:

به خدا سوگند، بنی امیه چنان به ستمگری و حکومت ادامه دهند که حرامی باقی نماند جز آنکه حلال شمارند... تا آنکه در حکومتشان دو دسته بگریند: دسته ای برای دین خود که آن را از دست داده اند و دسته ای برای دنیای خود که به آن نرسیده اند.

این پیش بینی ناشی از روشن بینی و درک عمیق آن حضرت بود.

تداوم ستمگری که نتیجه آن حلال شمردن حرام ها

گریستن دین خواهان بر دین از دست رفته شان و دنیا طلبان بر دنیایی که به آن نرسیدند.

این حدیث با آیه (و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل افان مات او قتل انقلبتم علی اعقابکم و من ینقلب علی عقبیه فلن یضرالله شیئا و سیجزی الله الشاکرین)

و محمد (ص) نیست، مگر رسلی که پیش از او رسولان دیگری بودند؛ پس اگر او بمیرد یا کشته شود، آیا شما به عقب برخواهید گشت؟ هرکس به عقب بازگردد، به خدا هیچ گزند و زیانی نرساند و خداوند سپاسگزاران را پاداش خواهد داد.

ممنوعیت از نوشتن احادیث پیامبر اکرم (ص(

تحریف در معارف اسلامی و جعل احادیث

ارائه الگوهای نامناسب

تبدیل حکومت عدل نبوی به سلطنت

با وجود سفارش پیامبر (ص) به نوشتن سخنانش، نوشتن احادیث ممنوع شد کسانی که به احادیث علاقه مند بودند فقط می توانستند آن را حفظ کنند؛ از مشکلات اساسی منع نوشتن احادیث و حفظ کردن آنهامی توان به افزایش احتمال خطا در نقل (کم و زیاد شدن یا فراموشی اصل حدیث)، فراهم شدن شرایط مناسب برای جاعلان (یا طبق غرض شخصی جعل و تحریف کردند) یا به نفع حاکمان از نقل برخی احادیث خودداری کردند و مردم و محققان از منبع مهم هدایت بی بهره می ماندند. در نتیجه سلایق شخصی در احکام دین دخالت داده و گرفتار اشتباهات بزرگ شدند .مشکل سوم برای (شیعیان) پیروان ائمه(ع) پیش نیامد زیرا احادیث از طریق ائمه (ع) که معصوم و به دور از خطا بودند، نقل می شد؛ سال ها بعد منع نوشتن حدیث برداشته شد و حدیث نویسی رواج یافت اما به دلیل عدم حضور اصحاب پیامبر (ص) در میان مردم به دلیل فوت یا شهادت، احادیث زیادی جعل و تحریف شد و در نتیجه تشخیص احادیث صحیح از غلط ساده نبود.

عالمان وابسته به بنی امیه و بنی عباس و گروهی از اهل کتاب (یهودی و مسیحی) که به ظاهر مسلمان شدند مانند کعب الاحبار از برکناری امام معصوم سوء استفاده کرده و به تفسیر آیات قرآن و معارف اسلامی مطابق با افکار خود و موافق با منافع قدرتمندان پرداختند؛ کار آنها، نقل داستان های خرافی درباره ی پیامبران (ع) در مساجد؛ در نتیجه راه یابی این مطالب به کتب تاریخی و تفسیری موجب گمراهی بسیاری از مسلمانان (مردم مطیع آنان می شدند(.

حاکمان بنی امیه و بنی عباس، اغلب به اندیشه هایی میدان می دادند که به نفع آنان بود و قدرت آنان را تقویت می کرد. برخی از دنیاطلبان، برای نزدیکی به این حاکمان، احادیثی از قول پیامبر اکرم جعل می کردند و از حاکمان جایزه می گرفتند.

عموم مردم دنباله رو شخصیت های برجسته اند و آنان را اسوه قرار می دهند. در زمان پیامبر (ص) کسانی چون علی (ع)، سلمان، مقداد، ابوذر، عمار الگو بودند؛ اما بعد از رحلت این شخصیت ها به انزوا کشیده شده و شخصیت های به دور از معیارهای اسلامی در اندیشه و عمل و اخلاق، برجسته شدند.

بعد از رحلت پیامبر (ص) جاهلیت در لباس جدیدی وارد زندگی اجتماعی مسلمانان شد؛ طالبان قدرت و ثروت قرب و منزلت یافتند؛ شخصیت های باتقوا، جهادگر و مورد احترام پیامبر (ص) منزوی شدند.

نقش حاکمان بنی عباس و بنی امیه در این زمینه:

عوض کردن مسیر حکومت

ساختن کاخ های مجلل برای خود و اطرافیان

انباشتن خزائن خود از جواهرات گران بها

نتیجه تغییر مسیر؛ تبدیل جامعه مؤمن و فداکار پیامبر (ص) به جامعه ای راحت طلب، تسلیم و بی توجه به روش پیامبر (ص) نتیجه تغییر فرهنگ؛ روبرو شدن ائمه (ع) با مشکلات زیاد و عدم توانایی در همراه کردن مردم با خود بود.

تفاوت های اساسی حکومت (بنی امیه و بنی عباس) با رهبری پیامبر (ص):

عادلانه بودن حکومت رسول خدا (ص) و تکیه بر ظلم و جور در حکومت هاى بنى امیه و بنی عباس

گسترش اندیشه اصیل اسلام توسط پیامبر (ص) و میدان دادن به اندیشه هاى غیر اصیل و تحریف شده در آن حکومت ها

عمل دقیق به دستورات و احکام الهى توسط رسول خدا (ص) و زیر پا گذاشتن احکام الهى توسط آن حکومت ها

مشى ساده حکومت دارى رسول خدا (ص) و مشى اشرافى آن حکومت ها

حق، پوشیده ترین چیز و باطل، آشکاترین چیز است؛ رایج ترین کار، دروغ بستن به خدا و پیامبر (ص) است؛ بخواهند قرآن را به درستی بخوانند، کم بهاترین کالاست؛ وقتی بخواهند قرآن را وارونه و به نفع دنیا طلبان معنا کنند، قرآن رایجترین کالاست؛ خیر و معروف، ناشناخته ترین کار و منکر و گناه، شناخته شده ترین کار؛ مردم در اختلاف و پراکندگی به سر می برند. (در اختالف وحدت دارند)؛ از عمل به راهنمایی های قرآن دورند و به ظاهر قرآن توجه دارند و از محتوای آن غافلند.

تشخیص راه رستگاری ابتدا با شناخت رهاکنندگان و پشت کنندگان به صراط مستقیم امکان پذیر است؛ وفای به عهد خود با قرآن با شناخت پیمان شکنان ممکن است و پیروی از قرآن با شناخت فراموش کنندگان آن ممکن است. راه حل نهایی؛ حق را از اهل حق  امامان (ع) و اهل بیت (ع) طلب کنیم.

از ویژگی های اهل حق؛ نظر دادن و حکم کردنشان نشان دهنده دانش آنها است؛ با دین مخالفت نمی کنند و اختلاف ندارند؛ در این دوره ائمه (ع) از پا ننشسته و مبارزه کردند و در مقابل تفسیرهای غلط، آموزه های واقعی قرآن و سخن پیامبر (ص) را در اختیار جامعه نهادند.

تعلیم و تفسیر قرآن کریم

اقدام برای حفظ سخنان و سیره ی پیامبر (ص(

تبیین معارف اسلامی متناسب با نیازهای نو

تربیت شخصیت های اسلامی

با وجود میدان دادن حاکمان به افراد فاقد صلاحیت در زمینه ی تفسیر، امامان (ع) در هر فرصتی معارف قرآنی را بیان می کردند؛ در نتیجه ی این اقدام ائمه (ع)، مشتاقان معارف قرآنی حتی آنان که تابع امامت امامان نبودند، از این معارف بهره بردند.

ممنوعیت بعد از رحلت پیامبر (ص) آثار زیان باری برای مسلمانان داشت. علی (ع) و حضرت زهرا (س) به این ممنوعیت توجه نکرده و سخنان پیامبر (ص) را به فرزندان خود انتقال دادند، مثلا امام رضا (ع) به اجبار مأمون از مدینه به مرو رفته و در مسیرش در نیشابور، هزاران نفر به استقبال آمدند و با اصرار مردم، امام (ع (شروع به سخن کردند: (کلمة لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی بشروطها و انا من شروطها) (حدیث سلسلة الذهب)

کلمه لا اله قلعه محکم من است، هرکس به این قلعه محکم من وارد شود، از عذاب من در امان است اما به شرط های آن و من از شرط های آن هستم.

پیام حدیث: اهمیت ولایت امام مقصود امام رضا (ع) از حدیث (مرتبط با حدیث ثقلین) توحید یک لفظ و شعار نیست بلکه باید در زندگی اجتماعی ظاهر شود و تجلی آن با ولایت امام که همان ولایت خداست میسر است. به جهت توالی اسامی معصومین به سلسله الذهب (زنجیره طلایی) مشهور است. نشان می دهد احادیث چگونه منتقل می شده.

با گسترش سرزمین اسلامی، سؤالات جدید پیش می آمد و ائمه (ع) به دور از انزوا با تکیه بر علم الهی پاسخگوی همه سؤالات بودند؛ ثمره حضور سازنده؛ کتب حدیثی ائمه (ع) در کنار قرآن و سیره ی پیامبر (ص)، نهج البلاغه (خطبه ها،نامه ها،کلمات) و صحیفه سجادیه.

نتیجه تلاش ائمه (ع)؛ پوشیده نماندن حقیقت اسلام برای جویندگان حقیقت تا بتوانند در میان انبوه تحریفات که مانند غبارند، تعلیمات اصیل اسلام را تشخیص دهند.

یکی از اقدامات مهم ائمه اطهار تربیت شاگردان و دانشمندان برجسته و بزرگ بود. آنان شخصیت های برجسته ای تربیت کردند که در علم، ایمان، تقوا و جهاد در راه خدا سرآمد انسان های زمان خویش بودند و اندیشه های اسلام راستین را در میان مسلمانان گسترش دادند.

نمونه هایی از شخصیت های اسلامی:

یاران برجسته رسول خدا مانند سلمان فارسی، عمار، ابوذر و مقداد پس از رحلت آن بزرگوار، گرد امام علی جمع شدند. آن امام علاوه بر توجه به آنان، گروه زیادی از انسان های دانشمند، مجاهد و صاحب فضیلت مانند اویس قرنی، کمیل بن زیاد، میثم تمار و رشید هجری )پیشروان عرفان و معنویت(، عبدلله بن عباس (مفسر قران کریم)، مالک اشتر و محمدبن ابی بکر (پیشتازان جهاد و مبارزه) را که در پایه گذاری فرهنگ اسلامی نقش برجسته ای داشتند، تربیت کرد.

همچنین امام سجاد در شرایط سخت بعد از قیام عاشورا با صبر و بردباری و هوشیاری، بار دیگر علاقه مندان به اهل بیت را گرد آورد و به تعلیم آنان پرداخت. اسامی 170 نفر از شاگردان امام در تاریخ ثبت شده اند که معروف ترین آنان، ابو حمزه ثمالی و سعید بن جبیر بودند که در دانش و تقوا بصیرت و جهاد نام آور بودند. سعید بن جبیر به خاطر پیروی از امام توسط فرماندار بنی امیه به صورت فجیعی به شهادت رسید.

دوران امام باقر به بعد، عصر شکل گیری و حضور اندیشه های گوناگون و مذاهب مختلف در جامعه بود به گونه ای که حتی منکران خدا به ترویج افکار خود می پرداختند. همان گونه که در تاریخ نقل کرده اند مأمون عباسی، میان صاحبان مذاهب و ادیان، جلسات مناظره تشکیل می داد و خود به تماشا و داوری می نشست. در این شرایط، ائمه اطهار به تربیت افرادی متخصص در زمینه های اعتقادی، علمی و فقهی اقدام کردند که سرآمد دانشمندان زمان خود بودند.

بهره مندی از محضر ائمه اطهار به شیعیان اختصاص نداشت و هر طالب علمی با شرکت در جلسات درس آنان می توانست از دانش آن بزرگواران استفاده کند. ابوحنیفه، امام مذهب حنفی، محمدبن ادریس، امام مذهب شافعی، مالک بن انس، پیشوای مذهب مالکی و نیز سفیان ثوری، از جمله کسانی اند که از محضر امامان بزرگوار، بهره علمی برده اند.

تعلیمات گرانقدر ائمه اطهار ذخیره بزرگی از علم و دانش دین برای آیندگان پدید آورد که مجتهدان و دانشمندان در همه زمان ها بتوانند از این ذخیره بزرگ استفاده کنند و احکام اسلام را مطابق با زمان برای مردم بیان نمایند.

امامان (ع) از دو جهت با حاکمان زمان مبارزه می کردند:

اول، رهبری جامعه با ائمه (ع) بود و لازم بود غاصبان را کنار بزنند و با تشکیل حکومت اسلامی، قوانین اسلام و عدالت را اجرا نمایند.

دوم، حاکمان غاصب، قوانین اسلام را زیر پاگذاشته و به مردم ستم می کردند و امامان (ع) معتقد بودند طبق وظیفه ی امر به معروف و نهی از منکر باید با غاصبان مقابله کرد و مانع زیر پا گذاشتن قوانین اسلام شد و از حقوق مردم دفاع نمود.

عدم تأیید حاکمان

معرفی خویش به عنوان امام بر حق

انتخاب شیوه های درست مبارزه

هیچ یک از حاکمان را به عنوان جانشین پیامبر (ص) تأیید نکردند و به شیوه های مختلف به مردم اطلاع می دادند. تفاوت های اخلاقی حاکمان را در نظر می گرفتند و اگر رفتاری طبق اسلام انجام می دادند، تأیید می کردند اما همه را در غصب خلافت یکسان می دیدند.

خود را جانشین بر حق پیامبر (ص) معرفی می کردند طوری که مردم بدانند تنها آنان جانشین بر حق هستند؛ مثلا امام صادق (ع) در روز عرفه در مراسم حج حق حکومت را از آن خود دانسته و با بیان توالی اسامی پیامبر (ص) و امامان قبل از خود، امامت خود را معرفی کردند.

این بزرگواران، همچنین یارانی را تربیت می کردند که در عین سختگیری های حاکمان، با شجاعت و ایثار به مناطق مختلف می رفتند و برای پیشبرد اهداف ائمه تلاش می کردند و جایگاه امام را برای مردم توضیح می دادند.

شیوه ی ائمه (ع) در این راستا دارای خصوصیاتی بود از قبیل: متناسب با شرایط زمان بود؛ طوری بود که اسلام راستین (تشیع) حفظ شود، بنای ظلم بنی امیه و بنی عباس سست شود، روش زندگی امامان (ع) به عنوان اسلام حقیقی به نسل های آینده معرفی گردد؛ رفتار ائمه (ع) بعد از رحلت پیامبر (ص) تا غیبت امام عصر (ع) طوری مکمل یکدیگر بوده که گویی انسانی 250 ساله مسیری که یک دست نیست را طی می کند اما یک مقصد دارد.

تقیه:

مخفی نگه داشتن اقدام خود تا در عین ضربه زدن به دشمن، کمتر ضربه بخورند؛ نمونه: مخفی نگه داشتن ارتباط ائمه (ع) با برخی یاران صمیمی علت به کارگیری تقیه؛ خشونت بنی امیه و بنی عباس طوری بود که اگر پیروان ائمه (ع) را می شناختند به شدت آزار داده و در بیشتر موارد شهید می کردند.

امام علی (ع) برای حفظ نظام نوپای اسلامی، سکوت پیشه کردند؛ گوشه گیری نکردند. هرجا خلاف اسلام عمل می شد انتقاد می کردند؛ در حکومتش، فرمانداران فاسد (معاویه) را برکنار و عدالت را اجرا کرد. هرجا کمک خواسته می شد کمک می کردند.

امام حسن (ع) ابتدا مانند حضرت علی (ع) دستور جهاد علیه معاویه را صادر کردند؛ به خاطر هزینه ها و حیله های معاویه و منصرف شدن سپاه امام (ع) از نبرد، بر خلاف میل خود صلح با معاویه را امضا کردند؛ طبق قرارداد، معاویه نباید شیعیان را آزار دهد، نباید برای خود جانشین تعیین کند و معاویه همه را زیر پا گذاشت.

امام حسین (ع) در زمان معاویه مانند برادر بزرگوارشان دست به جهاد نزدند. (10 سال)

در این مدت با انتقاد شدید از معاویه مردم را آگاه می کرد، با به حکومت رسیدن یزید تغییر روش دادند و زیر بار بیعت نرفته و علیه یزید قیام کردند؛ زیرا تأیید یزید مساوی بود با نابودی اسلام.

امام سجاد (ع) بعد از شهادت امام حسین (ع) سرکوبی شیعیان شدید شد. گروهی از مردم کوفه پشیمان شده و قیام توابین را راه انداختند که سرکوب شد و بنی امیه هر طرفدار اهل بیت را اذیت می کرد. لذا امام (ع) در کنار گسترش معارف از طریق دعا، به تجدید حیات نهضت شیعیان پرداخت. همچنین به تربیت انسان هایی فداکار و دارای بینش عمیق پرداخت؛ درنتیجه اقدامات امام (ع)، بار دیگر تشیع به عنوان یک جریان بزرگ فکری و سیاسی در جامعه حضور فعال یافت.

امام باقر (ع) سه عامل که باعث شد معرفی اسلام اصیل در دوران امام باقر (ع) صورت گیرد؛ فعالیت های امام سجاد (ع) امام باقر (ع) آغازگر یک نهضت علمی و فرهنگی بزرگ شدند. قوّت گرفتن مجدّد شیعیان. اولین اقدام؛ تربیت شاگردان و دانشمندان برای گسترش اعتقادات اهل بیت بین مردم ضعف تدریجی بنی امیه این اقدام به منزله پایه گذاری مدرسه علمی بزرگ در مدینه بود که به علت ظهور فرقه های گوناگون اقدامی ضروری بود. در مدرسه؛ معارف اصیل اسلامی تدریس می شد. امام پیوسته شایستگی حاکمان غاصب را زیر سؤال می برد.

امام صادق (ع) به اوج رسیدن ناخشنودی علیه بنی امیه و و ایجاد دو جریان علیه امویان، عباسیان و علویان (شیعیان) علنی تر کردن مبارزه، مناسب دانستن زمان قیام علیه حاکمان؛ لذا به عموی خود زید بن علی اجازه قیام داد؛ به دلیل اشتباهات مسلمین و روی آوردن به بنی عباس و پیروزی بنی عباس، اختناق شدت گرفت؛ امام صادق (ع) در تمام دوران امامت خود جهاد علمی امام باقر (ع) را ادامه و در رشته های مختلف شاگرد تربیت نمود.

امام کاظم (ع) دوران شدت اختناق اما ایشان دست از مبارزه برنداشته و به صورت آشکار و مخفی به تربیت شیعیان پرداختند. ایشان سال های طولانی در زندان به سر بردند و نهایتاً به وسیله هارون در زندان به شهادت رسیدند.

امام رضا (ع) 10 سال اول امامت ایشان در زمان هارون به سختی بود در زمان مأمون فعالیت بیشتر شد و تعداد علاقه مندان امام زیاد شد؛ مأمون برای جلب امام و شیعیان و به اجبار امام (ع) را ولیعهد کرده اما بعدها به دلیل ناکامی در نقشه هایش ایشان را شهید کردند.

امام جواد (ع)، امام هادی (ع) و امام عسکری (ع)، در زمان امام جواد (ع) حتی ارتباط معمولی و رفت و آمد به خانه ی امام مشکل شد. در زمان امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع)، ایشان را به اجبار به سامرا که مرکز خلافت بود بردند و در پادگان نظامی منزل دادند و در همان محل به شهادت رسیدند؛ با همه سخت گیری این سه امام معارف بازمانده از پدران خود را حفظ و از طریق شاگردان به نسل های بعد منتقل کردند و مانع نابودی مکتب اهل بیت (ع) شدند. مثلا زیارت جامعه کبیره از امام هادی (ع) که موضوع آن، یک درس امام شناسی سبب شناخت بهتر امامت بود. در این دوره فعالیت وکال و نمایندگان امام اوج گرفت.

ویژگی وکال، افرادی که توسط امام به عنوان نماینده امام در شهرهای شیعیان منصوب می شدند.

کار وکال؛ ارتباط پیوسته با شیعیان و تعیین وظایف آنان، به صورت مخفیانه نزد امام رفته و پیام امام را به مردم می رساندند.

نتایج تشکیل نظام ارتباطی وکال؛ مانع ازهم پاشیدگی شیعیان گردید؛ آماده کردن زمینه غیبت امام عصر (ع(

در دوران غیبت صغری امام چهار نایب را یکی پس از دیگری تعیین کردند، و مردم چون از قبل ارتباط از طریق وکیل را یاد گرفته بودند در این دوره هم به نایبان مراجعه می کردند.

امامان (ع) جان و همه زندگی خود را فدا کردند برای نجات و رستگاری انسان ها، نتیجه فداکاری امامان (ع) تداوم دین اسلام و حفظ پیام الهی (قرآن)

وظیفه ما در این دوره، طوری زندگی کنیم که سبب بدبینی دیگران به شیعیان نشویم و بدانیم شیعه بودن تنها به اسم نیست بلکه اسم باید با عمل همراه باشد تا پیرو حقیقی پدید آید. (شرط پدید آمدن شیعه حقیقی( سخن امام صادق (ع): مایه زینت و زیبایی ما باشید، نه مایه زشتی و عیب. بیانگر وظیفه شیعیان و اینکه شیعه باید با عمل همراه شود نه اسم.

حضرت مهدی (ع) در سپیده دم نیمه شعبان 255 هـ .ق در سامرا متولد شدند و تا 260 هـ .ق در کنار پدرشان زندگی کردند.

ایشان را از گزند حاکمان عباسی که تصمیم بر قتل وی داشتند، حفظ نماید؛ ایشان را به بعضی از یاران نزدیک و مورد اعتماد نشان می داد و به عنوان امام بعد از خود معرفی می کرد.

غیبت صغری

غیبت کبری

از شهادت امام عسکری (ع) در 260هـ .ق آغاز امامت امام زمان (ع) است و تا سال 329 هـ. .ق به مدت 69 سال طول کشید و غیبت صغری نام دارد. در این دوره امام (ع) از طریق نواب اربعه یا نواب خاص با پیروان خود در ارتباط بود. شش روز مانده به درگذشت آخرین نایب امام (ع) نامه ای به ایشان نوشت که پس از وی جانشینی نیست و مرحله دوم غیبت آغاز شده است.

از سال 329 هـ .ق آغاز شده و تاکنون ادامه دارد. به دلیل طولانی بودن این دوره از غیبت، آن را غیبت کبری نامیده اند. در غیبت کبری از مسئولیت های امامان (ع) فقط ولایت معنوی با امام زمان (ع) است و مرجعیت دینی و ولایت ظاهری با فقها و علماست.

خداوند نعمت هدایت را با وجود انبیاء و اولیای خود کامل کرد و راه رسیدن به رستگاری را برای انسانها هموار کرد. پیامبر (ص) خود و امام علی (ع) را پدران امت معرفی کرده اند؛ اما فرزندان ناسپاس قدر پدران خود را ندانسته و یازده تن از آنان را شهید کردند. عاملان شهادت امامان (ع) عاملان اصلی، حاکمان ظالم و غاصب بنی امیه و بنی عباس و مردم نیز به دلیل تسلیم شدن و عدم مبارزه و ترک امر به معروف و نهی از منکر در شهادت تأثیر داشتند. اگر مردم با حاکمان مبارزه می کردند، خلافت در اختیار امامان (ع) قرار می گرفت و جامعه بشری بیشتر در مسیر صحیح کمال پیش می رفت. علت سختگیری حاکمان بنی عباس به امام دهم و یازدهم، مطلع بودن از اخبار پیامبر (ص) و سایر امامان (ع) درباره قیام امام زمان (ع) علیه ظلم به دلیل وجود همین اخبار که امام مهدی مأموریتی از جانب خدا دارد، حاکمان بنی عباس درصدد بودند به محض تولد ایشان را به قتل برسانند، در نتیجه خداوند حجت خود را از نظرها پنهان کرد و تا فراهم آمدن شرایط برای تشکیل حکومت جهانی ادامه دارد طوری که نه تنها مسلمین بلکه جامعه انسانی شایستگی درک ظهور و بهره مندی کامل از وجود ایشان را پیدا کند.

حضرت علی (ع): زمین از حجت خدا خالی نمی ماند اما خدا به خاطر ستمگری انسان ها و زیاده روی در گناه آنان را از وجودش بی بهره می کند.

ذلک بان الله لم یک مغیرا نعمة انعمها علی قوم حتی یغیرو ما بانفسهم و ان الله سمیع علیم (انفال/53)

غیبت در مقابل ظهور است نه حضور. امام از نظرها غایب است یعنی ظاهر نیست ولی حضور دارد. ایشان چون خورشید پشت ابر خیر می رسانند.

حدیث حضرت علی (ع)در این زمینه: حجت خدا در میان مردم حضور دارد، از معابر و خیابان ها عبور می کند، به نقاط مختلف جهان می رود، سخن مردم را می شنود و بر جماعت مردم سلام می کند. می بیند و دیده نمی شود، تا اینکه زمان ظهور و وعده الهی و ندای آسمانی فرا رسد؛ آن روز، روز شادی فرزندان علی (ع) و پیروان اوست.

به دلیل غایب بودن، بهره مندی از امام (ع) کاهش می یابد. مانند خورشید پشت ابر

بخش اصلی رهبری امام زمان (عج) مربوط به ولایت معنوی ایشان است. زیرا نیازمند ظاهر بودن بین مردم نیست به اذن خداوند از احوال انسان ها آگاه است و افراد مستعد به ویژه شیعیان را از امدادهای معنوی برخوردار می سازد.

هدایت باطنی افراد

حل بعضی از مشکلات علمی علما

خبر دادن از پارهای رویدادها

دستگیری از درماندگان

شفای بیماران

دعا برای مؤمنان

نامه امام زمان (ع) به شیخ مفید (ره(

ما از اخبار و احوال شما آگاهیم و هیچ چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده نیست. ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی نمی کنیم . یاد شما را از خاطر نمی بریم که اگر جز این بود، دشواری ها و مصیبت ها بر شما فرود می آمد و دشمنان شما را ریشه کن می کردند.

نتیجه گیری از نامه به شیخ مفید (ره(

امام (ع) هم اکنون سرپرست، حافظ و یاور مسلمانان است.؛ دوره غیبت، دوره عدم رهبری امام (ع) نیست بلکه رهبری حقیقی مسلمانان هم اکنون با ایشان است اما انسان های عادی آن را درک نمی کنند.

گرچه مستکبران نخواهند ولی روزی جامعه بشری آماده پذیرش حق خواهد بود و یک ولی الهی ظهور می کند و حکومت جهانی و عادلانه ای تشکیل می دهد؛ (عقیده اصلی پیامبران الهی است اما تعلیمات همه پیامبران جز پیامبر اسلام (ص) دستخوش دگرگونی شد.) اتفاق نظر همه ادیان، اصل الهی بودن پایان تاریخ و ظهور ولیّ خدا برای برقراری حکومت جهانی.

از این رو، اعتقاد به منجی در بین پیروان پیامبران، فرصت ارزشمندی است برای همکاری میان آنها و تلاش برای تحقق آرمان های بزرگ همهٔ پیامبران الهی، مانند خداپرستی، عدالت، اخلاق و نفی حاکمیت کفر و ستم بر جهان. این همکاری سبب نزدیکی و همدلی حق طلبان و مانع توطئه های ستمگران می شود.

مسلمانان معتقدند در آخر الزمان منجی ظهور خواهد کرد و جهان را به نهایت عدل خواهد رساند و او امام مهدی (ع) از نسل پیامبر (ص) است، شیعیان معتقدند طبق سخنان صریح پیامبر (ص) و ائمه (ع)، دوازدهمین امام و فرزند امام حسن عسگری (ع) است و با توجه خاص خدا به حیات خود ادامه می دهند تا اینکه به اذن خدا ظهور و حکومت جهانی تشکیل دهد.

 اهل سنت معتقدند حضرت مهدی (عج) از نسل پیامبر (ص) و حضرت فاطمه (س) است اما هنوز به دنیا نیامده است. فایده مشخص بودن پدر و مادر امام زمان (ع)، توسط مردم هوشیار هر ماجراجوی فریبکار که بخواهد خود را موعود معرفی کند، شناخته می شود.

اول: پیروان، امام را حاضر و ناظر یافته و می توانند خواسته های خود را با امام (ع) در میان بگذارند و برای رضایت ایشان تلاش کند.

دوم: جامعه به صورت های گوناگون از هدایت های امام و ولایت معنوی ایشان برخوردار می گردد.

تقویت معرفت و محبّت به امام (عج(

پیروی از امام عصر (عج(

آماده کردن خود و جامعه برای ظهور

دعا برای ظهور امام (عج(

کسانی که معرفت به این مطلب پیدا کرده اند که پیامبر و امام از پدر و مادر به مؤمنان مهربان ترند، محبت بیشتری به پیامبر و امام دارند. پیامبر (ص) ضمن معرفی همه ی امامان (ع) در مورد امام عصر (ع) می فرمایند: (هرکس که دوست دارد خدا را در حال ایمان کامل و مسلمانى مورد رضایت او ملاقات کند، ولایت و محبّت امام عصر (ع) را بپذیرد.) پذیرش ولایت و محبت.

ضرورت تقویت معرفت و محبت بدان جهت است که عصر غیبت، عصر تردیدهاست. در این دوره، فتنه های گوناگون واندیشه های رنگارنگ پیدا می شوند و بی ایمانی را تبلیغ می کنند. مؤمن حقیقی، با افزایش معرفت خود، تردیدها را کنار می زند و با یقین، برای فردای روشن آماده می شود. پیامبر اکرم به امام علی فرمود: (بزرگترین مردمان در ایمان و یقین، کسانی اند که در روزگاران آینده زندگی می کنند، آنان پیامبرشان را ندیده اند، امام آنها در غیبت است و فقط به سبب خواندن قرآن کریم و احادیث معصومین (و تفکر در آنها) ایمان می آورند.)

عوامل (علت ها) مؤثر در معرفت و محبت به امام (معلول) و از بین رفتن تردیدها (معلول) شناخت جایگاه امام در پیشگاه الهی؛ آشنایی با شیوه حکومت داری امام در هنگام ظهور؛ آشنایی با صفات ایشان در روایات

پیامبر (ص) می فرمایند: (خوشا به حال کسى که به حضور (قائم) برسد، درحالى که پیش از قیام او نیز پیرو او باشد. آنچه پیروان دنبال آن هستند، مراجعه به عالمان دین؛ عمل به احکام فردی و اجتماعی؛ مقابله با طاغوت؛ نشانه های (علائم) پیروی از امام عصر (ع) تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت و برکنار کردن حاکمان ستمگر است.

منتظر عصر غیبت را عصر آماده باش برای یاری امام می داند و خود را سرباز امام به حساب می آورد. هر لحظه منتظر ندای امام برای فراخواندن مردم برای پیوستن به حق است. امام علی (ع) در مورد بیعت کنندگان با امام زمان (عج)، امام با این شرط با آنان بیعت می کند:

در امانت خیانت نکنند.

پاکدامن باشند.

اهل دشنام و کلمات زشت نباشند.

 به ظلم و ستم خونریزی نکنند.

به خانه ای هجوم نبرند.

 کسی را به ناحق آزار ندهند.

ساده زیست باشند و بر مرکب های گران قیمت سوار نشوند.

لباس های فاخر نپوشند.

به حقوق مردم تجاوز نکنند.

به یتیمان ستم نکنند.

دنبال شهوت رانی نباشند.

شراب ننوشند.

به پیمان خود عمل کنند.

ثروت و مال را احتکار نکنند.

در راه خدا به شایستگی جهاد نمایند.

کسانی که ویژگی های مذکور را هنگام ظهور دارند؛ کسانی هستند که قبل از ظهور آن حضرت، در صحنه های فعالیت های اجتماعی و نبرد دائمی حق و باطل، در جبهه حق حضوری فعال داشته باشند و با ایستادگی در مقابل شیاطین درون و برون، ویژگی هایی چون شجاعت، عزت نفس و پاک دامنی را در خود پرورانده باشند؛ آنکس که در عصر غیبت تنها با گریه و دعا سر کند و در نبرد حق طلبان علیه مستکبران حضور نداشته باشد در روز ظهور به علت عدم آمادگی مانند قوم حضرت موسی (ع) به حضرت مهدی (عج) خواهند گفت: (تو و پروردگارت بروید و بجنگید ما اینجا می نشینیم.) پویایی شیعه طبق اعتقاد برخی جامعه شناسان:

گذشته سرخ: اعتقاد به عاشورا آمادگی برای شهادت و ایثار

آینده سبز: انتظار برای سرنگونی ظالمان و گسترش عدالت

یاران امام زمان (عج) پیشتازان تحول جهانی و سازندگان تمدن اسلامی اند؛ هسته مرکزی آنان 313 نفر به تعداد یاران پیامبر (ص) در جنگ بدر هستند و به فرمایش امام باقر (ع)، 50 نفر زنان هستند و اکثرشان جوانان

امام علی (ع) می فرمایند: (منتظر فرج الهی باشید و از لطف الهى مأیوس نشوید و بدانید که محبوب ترین کارها نزد خداوند، انتظار فرج است.) از برترین اعمال در زمان غیبت در انتظار ظهور بودن است؛ زیرا فرج و گشایش واقعی برای دینداران با ظهور حاصل می شود؛ دعا برای ظهور امام عصر (عج) لازمه انتظار فرج است.

ناامیدی مردم جهان از همه مکتب های الهی و مدعیان برقراری عدالت در جهان، جلب شدن دل های مردم به سوی منجی به دنبال تبلیغی که منتظران واقعی کرده اند.

قبل از تشکیل حکومت جهانی بیشتر مردم با شنیدن ندای امام و طرفدارانش با شوق به سویش می شتابند. مستکبران و ظالمان در مقابل امام می ایستند و در نهایت شکست می خورند.

احادیث مرتبط بر اساس محتوا:

پیامبر (ص): با ظهور امام عصر (ع)، زمین از عدل و قسط پر می شود همانطور که از ظلم و جور پر شده است.

امام باقر (ع): مساوات به حدی می رسد که نیازمندی برای دریافت زکات نمی ماند. (بیانگر وضعیت اقتصادی پس از ظهور)

در جامعه مهدوی قطب مرفه و قطب فقیر و طبقه مستکبر و طبقه مستضعف وجود ندارد.

فراگیری برکت و آبادانی در همه سرزمین ها، مثلا سرزمین های بین عراق و شام که بیشتر آن در حال حاضر کویری است، آن زمان سرسبز و خرم خواهد شد.

زمان کامل شدن عقل های آدمیان است، علت این کامل شدن لطف و توجه ویژه امام (ع) است.

آن زمان اگر کسی شرق تا غرب، شب یا روز، مرد یا زن، به تنهایی حرکت کند، احساس ناامنی نمی کند) .از دزدی اموال خبری نیست(.

زمینه تکامل همه افراد فراهم است.

بهتر بندگی کردن خدا

تربیت فرزندان صالح

خیرخواهی نسبت به دیگران

 و در نتیجه، رسیدن انسان ها به هدف خلقت

به دلیل همیشگی بودن دین اسلام عقلاً ضروری است که مرجعیت دینی و ولایت ظاهری در عصر غیبت ادامه یابد. زیرا اگر مرجعیت دینی نباشد، به دلیل نبود متخصص دینی، مسائل جدید بی پاسخ مانده و مردم با وظایف خود آشنا نمی شوند همچنین اگر ولایت ظاهری نباشد، احکام اجتماعی اسلام که نیازمند مدیریت و پشتوانه حکومتی است، در جامعه به اجرا در نمی آید.

از اقدامات ائمه (ع) در این زمینه تربیت دانشمندانی بود که بتوانند احکام اسلامی را با استناد به قرآن و روایات به دست آورند.

تفقّه:

تلاش برای کسب معرفت عمیق

فقیه:

کسی که به معرفت عمیق در دین رسیده و می تواند احکام اسلام را از قرآن و روایات بدست آورد.

تقلید:

مراجعه غیر متخصصان در احکام به متخصصان در احکام (روش رایج عقلی است اینکه: غیر متخصص به متخصص رجوع کند.) تقلید برای کسانی لازم است که به سن تکلیف رسیده اند و در احکام دین، متخصص نباشند تقلید شامل اعتقادات (اصول دین) نمی شود بلکه تقلید اختصاص به احکام دین (فروع دین) دارد.

پیامبر (ص): حال کسی که به امام دسترسی ندارد سخت تر از حال یتیم است. (زیرا در مسائل زندگی حکم امام را نمی داند.) راه حل ارائه شده توسط پیامبر (ص) چنین بود که افرادی از پیروان امام که به علوم اهل بیت (ع) آشنا هستند باید نا آشنایان را آگاهی بخشند؛ در نتیجه چنین شخصی در بهشت با پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) خواهد بود.

امام عصر (عج): در پاسخ به اسحاق بن یعقوب که در مورد (رویدادهای جدید) در عصر غیبت سؤال کرد، پاسخ دادند: (و در مورد رویدادهاى زمان به راویان حدیث ما رجوع کنید. که آنان حجّت من بر شمایند و من حجّت خدا بر آن ها مى باشم.)

ضرورت زمانشناس بودن فقیه، این دو روایت بیانگر این است که مسلمانان در غیبت امام نه تنها در مسائل فردی بلکه در مسائل اجتماعی هم باید به فقیه مراجعه کنند و انجام چنین وظیفه ای فقط با نفی حاکمان طاغوت و تشکیل حکومت اسلامی میسر است.

در عصر غیبت کبری، مرجعیت دینی، در شکل مرجعیت فقیه نمود می یابد.

مرجع تقلید:

فقیهی که احکام و قوانین دین را در اختیار مردم قرار داده و مردم غیر متخصص در این زمینه به آنان رجوع می کنند.

ولایت ظاهری: در جهارچوب ولایت فقیه

ولی فقیه:

از فقیهان واجد شرایط کسی که توانایی اداره حکومت را دارد و رهبر جامعه است و قوانین الهی را در جامعه پیاده می کند، ولی فقیه نام دارد.

با تقوا باشد.

عادل باشد.

زمانشناس باشد.

زمان شناس یعنی بتواند احکام دینی را متناسب با نیازهای روز به دست آورد.

اعلم باشد.

اعلم یعنی: از میان فقها از همه عالم تر باشد.

ولی فقیه.

با تقوا باشد.

عادل باشد.

زمانشناس باشد.

مدیر و مدبر باشد؛ بتواند جامعه را در شرایط پیچیده جهانی رهبری کند.

شجاعت و قدرت روحی داشته باشد؛ بدون ترس دربرابر زیاده خواهی های دشمنان بایستد و در اجرای احکام دین از کسی نترسد و مقابل تهدیدها بایستد.

مشروعیت یعنی ولی فقیه پنج شرط گفته شده را داشته باشد یعنی دین به او اجازه رهبری داده است در غیر این صورت پیروی از او حرام است.

مقبولیت یعنی مورد پذیرش مردم باشد. (تشکیل نظام و حکومت اسلامی بر پایه مشروعیت و مقبولیت استوار است..)

اول: از دو نفر عادل و مورد اعتماد که بتوانند فقیه واجد شرایط را تشخیص دهند، بپرسیم.

دوم: یکی از فقیهان در میان اهل علم آنچنان مشهور باشد که انسان مطمئن شود، واجد شرایط است.

فقیهی که رهبری جامعه اسلامی را بر عهده می گیرد باید شرایط زیر را داشته باشد:

با تقوا باشد.

عادل باشد.

زمانشناس باشد.

زمان شناس یعنی بتواند احکام دینی را متناسب با نیازهای روز به دست آورد.

مدیر و مدبر باشد و بتواند جامعه را در شرایط پیچیده جهانی رهبری کند.

شجاعت و قدرت روحی داشته باشد و بدون ترس و واهمه در برابر زیاده خواهی دشمنان بایستد. در اجرای احکام دین از کسی نترسد و با قدرت، در مقابل تهدیدها بایستد و پایداری کند.

حکومت و رهبری فقیهی که شرایط فوق را دارد، مشروع است؛ یعنی دین به او اجازه رهبری مردم را داده است. در غیر این صورت، پیروی از دستورات وی حرام است. علاوه بر این، ولی فقیه باید از جانب مردم پذیرفته شده باشد تا بتواند کشور را اداره کند و به پیش ببرد. یعنی، فقیه باید نزد مردم جامعه خود، (مقبولیت) داشته باشد. پس تشکیل نظام و حکومت اسلامی، بر دو پایه (مشروعیت) و (مقبولیت) استوار است.

انتخاب ولی فقیه با مرجع تقلید تفاوت دارد، زیرا اداره جامعه تنها با یک مجموعه قوانین و یک رهبری ممکن است در غیر این صورت هرج و مرج و تفرقه پیش می آید. این یک امر بدیهی و روشن در تمام نظام های سیاسی دنیاست.

مستقیم:

انتخاب امام خمینی (ره) با حضور مردم در اجتماعات و راهپیمایی های سراسری

غیرمستقیم:

مردم به خبرگان رأی داده و آنان از میان فقها، شخص شایسته تر را رهبر اعلام می کنند.(انتخاب آیت الله خامنه ای)

در جامعه اسلامی همانطور که وظایف رهبر متفاوت است، مردم نیز نگاهی متفاوت به رهبری دارند. رهبر برای مردم پیشوایی است که با قدم نهادن در راه عدالت مردم را به پیمودن راه فرا می خواند. مردم نیز در همه عرصه ها قافله سالار را تنها نمی گذارند. مشارکت و همراهی مردم در نظام اسلامی پایه و اساس پیشرفت است و نظام بدون این مشارکت دستاوردی نخواهد داشت.

اسلام، حکومتی را پیشنهاد می کند که قوانین آن حکومت، از جمله ویژگی های رهبر براساس احکام دین باشد و همچنین با حضور و دخالت مردم به وجود آمده باشد و با آرای مردم پیش برود. بنابراین، از آن جهت که رأی و دخالت مردم در آن، نقش محوری دارد، (جمهوری) است و از آن جهت که براساس قوانین اسلام عمل می شود، (اسلامی) است؛ پس در این نوع حکومت، مردم همواره در تعیین سرنوشت خود دخالت دارند و از راه های تعیین شده در قانون، آن را دنبال می کنند؛ همان طور که مردم ایران با قیام و انقلاب خود، جمهوری اسلامی را برپا کردند و به قانون اساسی رأی دادند و با شرکت دائمی در انتخابات مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی، ریاست جمهوری و شوراهای شهر و روستا، هم در امور کشور دخالت می کنند و هم پایبندی خود را به اصل نظام اسلامی و قانون اساسی نشان می دهند.

جمهوری اسلامی با دیگر جمهوری ها یک تفاوت اساسی دارد و آن تفاوت، این است که جمهوری اسلامی براساس قوانین اسلام تشکیل می شود و قانونگذاران وظیفه دارند بر محور دستورات الهی قانون تنظیم کنند و مسئولان باید در این چارچوب، جامعه را اداره نمایند. به طور مثال، یکی از مهمترین دستورات خداوند، برنامه ریزی برای سعادت اخروی و کمال معنوی است. حکومت اسلامی، علاوه بر تلاش برای رفاه و آسایش عمومی، باید جامعه را به گونه ای اداره کند که توجه مردم به کمال حقیقی و سعادت ابدی در آخرت بیشتر شود و زمینه های فساد و بی توجهی به آخرت کاهش یابد. اما جمهوری ها و دمکراسی های رایج در جهان، به خصوص در کشورهای غربی، که مبتکر این قبیل دمکراسی ها هستند، هدف خود را بیشتر برآوردن تمایلات و خواسته های دنیوی مردم قرار داده اند و نسبت به ارزش های الهی کم توجه یا بی توجه اند.

اصولا هر حکومتی در هر جامعه ای بر پایه یک بینش خاص که توسط رهبران فکری آن جامعه تبلیغ می شود، به وجود می آید. به همین جهت، جمهوری های مختلفی مانند جمهوری لیبرال، جمهوری سوسیالیستی و جمهوری دمکراتیک در جهان وجود دارد. از آنجا که بینش و تفکر عموم مردم کشور ما، اسلامی است، به طور طبیعی جمهوری کشور ما (اسلامی) شده است. یکی دیگر از وظایف حکومت اسلامی برقراری عدالت اجتماعی و تلاش برای آسایش و رفاه مردم استتا فاصلهٔ طبقاتی کمتری پدید آید؛ اما دمکراسی هایی که بر پایهٔ نظام سرمایه داری شکل گرفته اند، به این اصل توجه ندارند و همین امر سبب شده است که نیمی از ثروت دنیا در دست گروه محدودی از ثروتمندان باشد.

تلاش برای اجرای احکام و دستورات الهی در جامعه

حفظ استقلال کشور و جلوگیری از نفوذ بیگانگان

تصمیم گیری بر اساس مشورت

ساده زیستی

می کوشد جامعه طبق دستورات دین اداره شود و مردم از مسیر قوانین الهی خارج نشوند. (مرتبط با وظیفه اول مردم(

خواست کشورهای بیگانه به خصوص قدرتهای بزرگ، سلطه بر سایر کشور ها به روشهای مختلف است. یکی از روش های کشورهای بیگانه فشار اقتصادی و روانی و کار رهبر، دعوت مردم به استقامت و بستن راه های سلطه برای حفظ عزت و استقلال کشور است. (مرتبط با وظیفه دوم مردم(

اداره جامعه و رهبری به سوی پیشرفت، با بهره گیری از متخصصان میسر است لذا رهبر از نخبگان مشورت می گیرد. در جامعه ما علاوه بر اشخاص، نهادهای مشورت دهنده به رهبر عبارتند از:

مجمع تشخیص مصلحت نظام

شورای عالی انقلاب فرهنگی

مجلس شورای اسلامی

شورای عالی امنیت ملی

جامعه مدرسین حوزه علمیه قم

شورای عالی حوزه های علمیه

رهبر به دنبال زندگی اشرافی حتی مشروع نیست. (با الگو گرفتن از اولیای دین ساده زندگی می کند( ویژگی رؤسای جمهور و پادشاهان امروزی، اشرافیگری، خانه های گران، بهترین ها... امر عادی است.

وحدت و همبستگی اجتماعی

استقامت و پایداری در برابر مشکلات

افزایش آگاهی های سیاسی و اجتماعی

مشارکت در نظارت همگانی

اولویت دادن به اهداف اجتماعی

نتیجه تفرقه و پراکندگی:

از پا در آمدن حکومت

تسلط سلطه گران

نتیجه همبستگی اجتماعی:

قوی کردن کشور

امکان اجرای برنامه ها توسط رهبر

هر کشوری در رسیدن به استقلال، مشکلات کوچک و بزرگ دارد. (کشور ما از انقلاب تا حال (نتیجه اسقامت مردم، فراهم کردن فرصت برای رهبری برای مقابله با مشکلات داخلی و خارجی است.

دلیل ضرورت اطلاع از شرایط سیاسی، تصمیم گیری صحیح در برابر قدرت های ستمگر دنیا؛ باید بتوانیم مقابل نقشه های تفرقه افکنان بیشترین ضربه را زده و کمترین آسیب را ببینیم. از معیارهای درستی یا نادرستی رفتار ما با دشمنان، ناراحتی یا خوشحالی دشمن از عمل ما

طبق فرمان خدا همه افراد جامعه اسلامی نسبت به هم مسئول اند. (مانند سواران بر کشتی (در بیشتر گناهان رواج یافته در جامعه، گناهکاران، عذاب شده و سکوت کنندگان، باید پاسخگو باشند. پس همه باید ناظر بر فعالیت های اجتماعی باشند و در صورت مشاهده گناه، امر به معروف و نهی از منکر را درست به جا آورند. نتیجه مشارکت، رهبر، همه را پشتیبان یافته و هدایت جامعه آسان تر می شود.

در جایی که اهداف اجتماعی برابر منافع فردی قرار گرفت بتوانیم از منافع فردی صرف نظر کنیم. مثلا خرید کالای ایرانی موجب تداوم تولید کارخانه های داخلی و مانع بیکاری و کمک به رهبری می شود.

کارگزاران، مسئولان جامعه که امروزه امور سه قوه مقننه، مجریه، قضائیه را بر عهده دارند. یاران و کمک کنندگان به رهبر، نتیجه شناخت درست وظایف توسط کارگزاران و اجرای درست آن موجب افزایش اعتماد مردم به حکومت می شود. نتیجه عملکرد غلط کارگزاران موجب افزایش مشکلات و ناکارآمدی حکومت می شود.

موضوع عهدنامه:

حکیمانه و عالمانه مسئولیت کارگزاران بیان شده

نتیجه مطالعه عهدنامه:

پی بردن به عظمت فکر و درایت امام علی (ع) در کشورداری

ویژگی عهدنامه:

وقتی مسئولیتی بیان می شود، علت آن هم برای مالک اشتر توضیح داده می شود.

طبق عهدنامه مالک اشتر (نامه امام علی (ع) برای فرمانروایی مصر) کارگزاران نسبت به جامعه وظایفی دارد که عبارتند از:

برقراری حکومت اسلامی، علاوه بر اینکه یک ضرورت اساسی در اجرای احکام اسلامی است، به مؤمنان و منتظران امام مهدی فرصت می دهد که در حد توان، آنچه را برای ظهور لازم است فراهم سازند.

در جهان امروز، مستکبران با استفاده از قدرت و امکانات خود به دنبال سرکوب اندیشه مهدویت و اصل و اساس دینداری اند و عدالت خواهان را سرکوب می کنند و با تبلیغات فراوان و فرهنگ سازی، اصل امامت و عقیده به ظهور امام عصر را زیر سؤال می برند تا آینده جهان را مطابق خواسته های خود شکل دهند. در این شرایط، وجود حکومت اسلامی که آرمان خود را آمادگی برای ظهور قرار داده، امکان مقابله با توطئه ها و تهاجم ها را فراهم می کند و امکاناتی در اختیار معتقدان و پیروان امام عصر قرار می دهد که می توانند آرمان مهدویت را در جهان گسترش دهند.

ولایت و حکومت اسلامی، قلعه محکمی است که منتظران ظهور امام عصر با پشتوانه آن، می توانند خود را برای ظهور آماده کنند؛ و این، یکی از مصداق های دقیق (انتظار فرج) است.

از مهمترین قدم ها در مسیر کمال، تقویت عزت نفس است در قرآن بیش از 95 بار این صفت برای خدا آمده است. در روایات عزت نفس را از ارکان فضایل اخلاقی دانسته اند که اگر در وجودمان شکل بگیرد، مانع بسیاری از زشتی ها می شود.

عزت:

عزت به معنی نفوذ ناپذیری و تسلیم نبودن است. منظور از عزیز بودن خدا این است که کسی نمی تواند او را مغلوب کند و در اراده او نفوذ کند. انسان عزیز در برابر مستکبران و ظالمان (بیرونی) و هوی و هوس خویش (درونی) مقاومت می کند و تسلیم نمی شود؛ زیر بار عملی که روحش را آزرده کند و او را کوچک کند، نمی رود.

ذلت:

ذلت به معنی شکست پذیری و مغلوب و تسلیم بودن است. انسان ذلیل در برابر مستکبران و زورگویان (بیرونی) و هوی و هوس خویش (درونی) تسلیم می شود و تن به خواری می دهد. هر کاری که موافق خواسته اش باشد انجام می دهد هر چند روحش آلوده به گناه شود.

شناخت ارزش خود و نفروختن خویش به بهای اندک

توجه به عظمت خداوند و تلاش برای بندگی او

آیه مرتبط: ما فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم و بر بسیاری از مخلوقات برتری دادیم. (اسراء/70) احادیث مرتبط:

حدیث قدسی: (انه لیس لانفسکم ثمن الا الجنة فلا تبیعو الا بها) همانا بهایی برای جان شما جز بهشت نیست، پس (خود را) به کمتر از آن نفروشید.

خدا به انسان وعده دیدار داده و بهشتی را برایش آماده کرده به وسعت همه آسمانها و زمین و آنجا هر آرزویی که تمنا می کند، می رسد. اگر انسان ارزش چیزی را نداند به آسانی فریب خورده و آن را به بهای اندک می فروشد.

آیه مرتبط: (هرکس عزّت را بخواهد پس تمام عزت برای خداست) (فاطر/10)

احادیث مرتبط

امام علی (ع): (خالق جهان در نظر آن عظیم است. در نتیجه، غیر خدا در چشم آن کوچک است.)

در وصف انسان هایی که عزت خود را در بندگی خدا یافته اند.

عدم احساس حقارت در انسان معلول یافتن عظمت خدا در درون (بندگی)

امام علی (ع): (بنده کسی مانند خودت نباش زیرا خداوند تو را آزاد آفریده است.)

نفی بندگی غیر خدا معلول بندگی خدا

انسان برای تسلیم نشدن مقابل دیگران باید متوجه آزادگی خود باشد.

پیشوایان ما با تکیه بر بندگی خدا (بنده حقیقی) (علت) در سخت ترین شرایط عزتمندانه زندگی می کردند. (معلول)

پاسخ پیامبر (ص) به بزرگان مکه در زمان محاصره طاقت فرسای مشرکان مکه: (اگر خورشید را در دست راستم و ماه را در دست چپم بگذارید، از راه حق دست برنمی دارم.)

پاسخ امام حسین (ع) به یزیدیان که 30 هزار نفری امام را محاصره کردند: (مرگ با عزت از زندگی با ذلت برتر است.)

پاسخ حضرت زینب (س) به عبیدالله بن زیاد (حاکم کوفه): (در این واقعه ای که برای ما پیش آمد، جز زیبایی ندیدم.)

هر انسانی گاه و بیگاه با تمایلاتی روبرو می شود. نتیجه پاسخ مثبت به آن خواری و ذلت است و نتیجه تداوم موجب احاطه خواری طوری که به سرعت تسلیم می شود. بهترین زمان برای پاسخ منفی به تمایلات در نوجوانی و جوانی است زیرا عادت به گناه نکرده و تمایلات نامشروع در او ریشه دار نشده است.

پیامبر (ص): چنین کسی به آسمان نزدیک تر است. (یعنی: گرایش به خوبی ها در او قوی تر است(.

انسان با شناخت ریشه عزت و ذلت بهتر می تواند به سوی عزت حرکت کند و از ذلت دوری نماید؛ انسان دارای دو دسته تمایلات است:

تمایلات عالی و برتر

تمایلات دانی (فروتر)

تمایلات عالی و برتر مانند، تمایل به دانایی، عدالت، شجاعت، حیا، ایثار و حُسن خلق مربوط به روح الهی و معنوی انسان است و نتیجه رسیدن به آن ها برابر است با احساس موفقیت و کمال و لذت )خواست عقل و وجدان و نفس لوامه: پاسخ در حد نیاز به تمایلات دانی و پرورش تمایلات معنوی و الهی(

تمایلات دانی (فروتر) مانند، تمایل به ثروت، شهرت، غذاهای لذیذ، زیور آلات و رفاه مادی، مربوط به بُعد حیوانی و دنیایی انسان است و نتیجه رسیدن به آن ها برابر است با احساس لذت و خوشحالی (خواست نفس اماره: فقط توجه به این بُعد (یا زندگی ممکن نیست انسان به طور طبیعی به این امور علاقه دارد زیرا، این تمایلات لازمه زندگی دنیا است و بدون آن ها زندگی سخت است.

تمایلات بُعد حیوانی در ذات خود بد نیستند اما نسبت به بُعد معنوی و الهی بسیار ناچیز و پایین و غیرقابل مقایسه هستند. اگر انسان ها آنها را اصل قرار دهد و فقط فکر رسیدن آنها باشد و از تمایلات الهی غافل بماند بد است.

حد و مرز توجه به تمایلات را خدا می داند و با احکام خود، چگونگی بهره مندی از تمایلات را مشخص کرده تا انسان در عین بهره مندی، به رشد و کمال برسد. انسانی که به هوس پاسخ مثبت می دهد، قدم در وادی ذلت گذاشته و از مسیر رشد بازمانده و در مرحله بعد زیر بار ذلت ستمگران و قدرتمندان می رود. تحقیقات نشان داده است، اکثر مجرمان و گناهکاران یا عزت نفس خود را از دست داده اند یا عزت نفس بسیار پایین دارند. اکثر انسان های مفید و نیکوکار دارای عزت نفس بالا بوده و کمتر گناه می کنند.

للذین احسنو الحسنی و زیادة و لا یرهق وجوههم قتر و لا ذلة اولئک اصحاب الجنة هم فیها خالدون (یونس/26)

برای آنان که نیکی کردند پاداشی نیکوتر و فزون تر است و چهرشان را تیرگی و خواری نپوشاند آنان یاران بهشت هستند در آنجا جاودانه هستند.

و الذین کسبو السیئات جزاء سیئة بمثلها و ترهقهم ذلة (یونس/27)

و کسانی که بدی ها را بدست آوردند پاداش بدی مثل آن را خواهند داشت و خواری آنان را فرا می گیرد .

من کان یرید العزة فلله العزة جمیعا

هرکس عزت را بخواهد پس تمام عزت برای خداست.

انس، انسان، بنی آدم و ناس اختصاص به جنس خاصی ندارد. مربوط به زن و مرد هر دو است. حقیقت انسان روح است، زنان و مردان به عنوان افراد بشر استعداد ها و ويژگی های فطری يکسان دارند و با استفاده از ويژگی های فطری مشترک قرب الهی و بهشت جاويد کسب می شود.

زن ومرد زوج يکديگرند.

زن و مرد در ويژگی های انسانی مشترک هستند.

خداوند برای هردو هدف واحدی معين کرده است.

از جهت زن بودن و مرد بودن يعنی خصوصيات جسمی متفاوت اند.

تفاوت ها بين مرد و زن به گونه ايست که آنان را به هم نيازمند کرده بدون اينکه برتری داشته باشند.

برتری هر کس نزد خدا به تقوا است.

تفاوت ها سبب به وجود آمدن نقش خاص در هرکدام شده است؛ زنان توانمندی عاطفی بالا و مردان قدرت جسمی بيشتری دارند.

مهمترین عامل پایداری خانواده، درک درست از زوجیت و مکمل هم بودن زن و مرد و عمل به این درک است. اگر همسران از این موضوع غافل باشند، به سرعت در محیط خانه از هم بیگانه می شوند و با پیش آمدن کوچک ترین تنش از هم جدا می شوند. اما اگر درک متقابل از نیازهای متفاوت یکدیگر داشته باشند، با آرامش در کنار یکدیگر زندگی می کنند و به تعبیر قرآن کریم، لباس یکدیگر می شوند و کاستی ها و نقص های یکدیگر را می پوشانند.

آموزش قبل از ازدواج، یکی از کلیدهای موفقیت در زندگی خانوادگی است.

انسان، با رسیدن به سن بلوغ و دوره جوانی وارد مرحله مسئولیت پذیری می شود و این شایستگی را به دست می آورد که مخاطب خداوند قرار گیرد و از هم اکنون برای سعادت خود و خانوادهای که در آینده نزدیک تشکیل خواهد داد، برنامه ریزی نماید. مهمترین این برنامه ها در مورد تشکیل خانواده عبارت اند از:

تقویت عفاف و پاکدامنی در خود در آغاز بلوغ

مشخص کردن هدف های خود از تشکیل خانواده

شناخت معیار ها و شاخص های همسر مناسب

شناخت ویژگی های روحی زن و مرد

دوره ی بلوغ تا ازدواج حساس ترین دوره ی عمر است، اگر جوانی اين دوره را با پاکی بگذراند راه رسيدن به بهشت را برای خود و خانواده اش هموار کرده است، هر جوانی خواستار ازدواج با کسی است که قبل از ازدواج پاکدامنی خود را حفظ می کند کسی که چنين خواستی دارد بايد خودش اينگونه باشد، نظام هستی بر عدالت است.

در این مسیر، پیشگیری، بهتر از درمان است. برای پیشگیری از گرفتاری به بیماری فساد و گناه باید کاری کنیم که در آستانه انجام گناه قرار نگیریم. در عصری که گسترش دهندگان فساد و فحشا از آخرین دستاورد های علمی برای رسیدن به مقاصد شوم خود بهره می برند، باید با زیرکی، شجاعت روحی و توکل بر خداوند، راه های نزدیکی به گناه را ببندیم و بینی شیطان را بر خاک بمالیم.

پاسخ به نياز جنسی

انس با همسر

رشد و پرورش فرزندان

رشد اخلاقی و معنوی

ابتدایی ترین زمینه ازدواج، نیاز جنسی مرد و زن به یکدیگر است. این نیاز که احساس آن از دوران بلوغ آغاز می شود، اولین کشش و جاذبه را میان زن و مرد ایجاد می کند و آنان را به سوی تشکیل خانواده می کشاند. بر اثر ازدواج و پاسخ صحیح به این نیاز، هرکدام از مرد و زن به یک آرامش روانی می رسند.

هر یک از زن و مرد، علاوه بر نیاز جنسی، نیازمند به زندگی با دیگری هستند و این نیاز نیز پس از بلوغ آشکار می شود. این نیاز به گونه ای است که اگر فردی از راه های نامشروع نیاز جنسی خود را برطرف کند، اما بدون همسر زندگی کند، باز هم یک بی قراری و نا آرامی او را آزار می دهد که فقط با بودن در کنار همسر برطرف می شود. برخی از ازدواج های ناموفق هم، ریشه در همین موضوع دارند که زن یا مرد به این نیاز همسر خود توجهی ندارد و رفتاری آرامش بخش از خود نشان نمی دهد. تجربه های روانشناختی گویای آن است که توانایی زن نسبت به مرد در ایجاد آرامش بیشتر است و مبدأ آرامش در خانواده، اوست.

خانواده بستر رشد و بالندگی فرزندان است و هیچ نهادی نمی تواند جایگزین آن شود. فرزند، ثمره پیوند زن و مرد و تحکیم بخش وحدت روحی آنهاست.

خداوند تربیت و پرورش چند تن از بندگان خود را به پدر و مادر سپرده است و احترام و اطاعت از والدین را هم ردیف طاعت و عبودیت خود قرار داده است.

البته مسئولیتی که با آمدن فرزندان بر دوش پدر و مادر قرار می گیرد، سنگین و غیرقابل چشم پوشی است. بنابراین، تمام فعالیت های بعدی پدر و مادر باید به گونه ای تنظیم شود که به رشد این نهال ها و بالندگی آنها کمک کند. هریک از استعدادهای فرزندان که به خاطر بی تدبیری پدر یا مادر سرکوب شود، در پیشگاه خداوند مجازاتی به همراه دارد.

انسان به رشد و تکامل اخلاقی نیاز دارد و خانواده، بستر مناسب آن است. پسر و دختر جوان با تشکیل خانواده، از همان ابتدا زمینه های فساد را از خود دور می کنند، مسئولیت پذیری را تجربه می نمایند، مهر و عشق به همسر و فرزندان را در خود پرورش می دهند، با گذشت و مدارا و تحمل سختی ها و ناگواری های زندگی، به درجات معنوی بالاتری نائل می شوند. علاوه براین، تربیت صحیح کودکان و رشد فضائل اخلاقی آنها در خانواده اتفاق می افتد. البته، این در صورتی است که پدر و مادر با مسئولیت خود آشنا باشند و آن را به درستی انجام دهند.

رسول خدا: هيچ بنايی نزد خدا محبوب تر از ازدواج نيست. مقدس ترين نهاد اجتماعی نزد خدا خانواده است. خانواده، با ازدواج زن ومرد به وجود می آيد، با فرزندان کامل می شود.

رضايت کامل دختر و پسر براي ازدواج ضروری است واگر عقدی به زور انجام بگيرد باطل است ومشروعيت ندارد. قدرت انتخاب ارزشمند و در عين حال مسئوليت آور است. برای موفق شدن در اين مسئوليت بايد برشور جوانی تسلط کامل داشت.

امام علی (ع): حُبُّ الشَّيء يُعمي ويُصم (علاقه ی شديد به چيزی آدم راکور و کر می کند.) برای  برای انتخاب درست مشورت با پدر و مادر نیاز است اما پدران و مادران نباید نظر خود را بر فرزندانشان تحمیل کنند.

لطافت های روحی دختر، آنگاه که در فضای محبت و علاقه جنس مخالف قرار می گیرد، احتمال نادیده گرفتن برخی واقعیت ها را به دنبال دارد، علاوه بر این، چون دختران به خاطر حیا و عزت نفس قوی خود، در ازدواج پیشقدم نمی شوند و طلب و درخواست از طرف پسر صورت می گیرد، ممکن است حیا مانع از آن بشود که دختر همه ویژگی های پسر و سابقه او را بشناسد و با آگاهی کامل تصمیم گیری کند. در چنین مواقعی، پدر که بر احساسات خود غلبه دارد و نیز تجارب فراوان و شناخت کامل از جنس مرد دارد، می تواند همانند باغبانی دلسوز و کاردان از گل لطیف و ظریف خویش مراقبت کند و به راهنمایی او بپردازد.

مهمترين معيار همسر شایسته با ايمان بودن آن است، هر قدر ایمان یک فرد قوی تر باشد، شایستگی او برای همسری بیشتر است. البته معیار های دیگر از قبیل، اصالت خانوادگی، اخلاق خوب و خوش رويی، پوشش اسلامی و قناعت در زندگی و.... نیز مهم هستند.