طرح مسئله:

دلیل ایجاد کسب و کارها و کارآفرینی:

الف) تولید کالا و خدمات

ب) رفع نیازها و خواسته های خود و مردم

ج) کسب سود و درآمد

دلیل مراقبت کار از کسب  و کارها:

کار آفرینان با کار و تلاش خود از کسب و کارها مراقبت می کنند که البته این کار چندان آسان نیست، چرا که، بسیاری از کسب و کارهای نوپا عمر کوتاهی دارند؛ به طوری که تنها نیمی از آنها می توانند از شش سالگی عبور کنند و به کارشان ادامه بدهند.

انگیزه لازم برای شروع فعالیت اقتصادی و پذیرش خطرات آن:

با اینکه احتمال از بین رفتن و شکست یک کسب وکار وجود دارد، احتمال موفقیت و سودآوری آن هم کم نیست و این انگیزه لازم برای شروع فعالیت اقتصادی و پذیرش خطرات آن توسط کارآفرینان را همواره زنده نگه می دارد.

کارآفرین، ویژگی ها و نقش آن:

کارآفرین:

کارآفرین کسی است که با نوآوری و خطر پذیری، محصولات جدیدی تولید و عرضه می کند یا راه های جدیدی برای تولید کشف می کند.

ویژگی های یک کارآفرین:

یک کارآفرین موفق ضرورتاً از ابتدا حتی کارآفرین نبوده است، اما حرکت با چشم باز و بر مبنای شناخت ظرفیت های خود و اتفاقات اطراف، او را قدم به قدم از سطوح ابتدایی کار به درجه های بالای آن می رساند:

الف) کسی که می خواهد کار آفرین باشد، باید مهارت های ابتکار عمل را داشته باشد تا بتواند با جمع کردن عوامل مختلف در کنار هم، کالا یا خدمتی را تولید کند.

ب) کارآفرینی به تلاش و کار زیادی نیاز دارد تا کسب و کار را زنده نگه دارد.

ج) کارآفرین لازم است تا آگاهی و دانش زیادی برای اتخاذ تصمیمات مناسب دربارۀ موقعیت شرکت، پیشنهاد محصول، قیمت گذاری ،تبلیغات و استخدام نیروی کار داشته باشد.

د( همچنین کارآفرین باید توانایی مالی لازم را برای راه اندازی کسب و کارش داشته باشد و بداند که در آغاز کارش ممکن است با موفقیت کمتر یا عدم موفقیت روبه رو شود.

ویژگی های مشترک کارآفرینان موفق:

نقش کارآفرینان:

بیست سال پیش هیچ کس دربارۀ شبکه های اجتماعی چیزی نشنیده بود.اما امروزه در ایران از هر ده نفر، شش نفر از یکی از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند. علت آن این است که بیست سال پیش هیچ شبکه اجتماعی ای وجود نداشت؛ زیرا کسی هیچ شبکه ای راه اندازی نکرده بود. برای اینکه شبکه ای وجود داشته باشد، کسی باید نقش کارآفرین را بازی کند.  

هزینه های تولید، درآمد و سود:

هزینه های تولید:

پولی را که شما برای تولید صرف می کنید، «هزینه های تولید» می نامند؛ به عنوان مثال باید محلی را به عنوان کارگاه، مغازه یا دفتر کار خریداری یا اجاره کنید و همچنین ماشین آلات و سایر ابزارها و سرمایه های فیزیکی را تهیه کنید. همچنین باید مواد اولیه بخرید و نیز تعدادی کارگر و کارمند استخدام کنید.

مثلاً اگر تولیدکنندۀ گندم باشید، تا قبل از رسیدن به عایدی و خرمن، هزینه هایی را متقبل می شوید. این هزینه ها در واقع همان پول هایی اند که برای خرید یا اجارۀ عوامل تولید به صاحبان آنها می پردازید؛ مثالً زمین را در اختیار می گیرید تا در آن به فعالیت کشاورزی بپردازید .در مقابل، به صاحب زمین که ممکن است یک شخص، یا سازمان یا دولت باش «اجاره» می پردازید یا نیروی انسانی را به کار می گیرید و در مقابل، به کارگران و کارمندان خود، «مزد» یا «حقوق» می پردازید. همچنیناز سرمایۀ فیزیکی مثل تراکتور یا گاو آهن و گاو، برای فعالیت تولیدی خود استفاده می کنید و قیمت یا اجاره ابزار تولید را نیز به صاحبان آن می پردازید.

درآمد:

تولیدکنندگان با فروش محصولات خود، درآمد به دست می آورند.

کل محصول × قیمت = درآمد

سود:

اگر میزان درآمد از هزینه بیشتر باشد، می گوییم شما به عنوان تولیدکننده، از فعالیت خود سود برده اید. میزان سود برابر است با تفاوت درآمد و هزینه:

درآمد - هزینه ها = سود (یا زیان)

ضرر و زیان یک کسب و کار و راه های جلوگیری از آن ها:

ضرر:

اگر درآمدهای به دست آمده از هزینه های تولید کمتر باشد، کسب و کار شما دچار ضرر و زیان می شود.

راه های جلوگیری از  ضرر:

با افزایش درآمد و کاهش هزینه ها می توان از وضعیت زیان دوری کرد. با صرفه جویی و افزایش بهره وری، مثل پرهیز از استخدام نیروی کار غیر لازم ،یا صرفه جویی در مواد اولیه و انرژی یا جلوگیری از ریخت و پاش ها، می توان هزینۀ تولید را بدون اینکه از میزان تولید کم کرد، کاهش داد.  همچنین می توانیم برای محصولات خود، بازار خوبی فراهم کنیم و کالاهایمان را با قیمت مناسب بفروشیم.

اقتصاد از منظر اسلام:

کسب درآمد حلال:

بعضی از افراد با وجود، خانه و خودروی گران قیمت در میان مردم بدنام اند؛ چون درآمد این افراد از راه های نامشروع و نادرست به دست آمده است و این افراد نه تنها با فعالیت های غیرقانونی و غیرشرعی به هم نوعانشان ظلم می کنند، بلکه برکت را نیز از زندگی خودشان دور می کنند و اقتصاد خود و جامعه را در سراشیبی سقوط قرار می دهند.به همین دلیل با وجود ثروت فراوان در میان مردم بدنام اند.

راه های رسیدن به درآمدهای نامشروع و نادرست:

1) افراد از طریق رانت ها و از موقعیت هایی که با فریب و ظاهرسازی به دست می آورند سوء استفاده می کنند و به درآمدهای کلانی دست یابند.

2) ازطریق احتکار کالاهای مورد نیاز مردم در مواقع ضروری و گران فروختن آن ها

3) تولید و انتشار کتاب ها یا فیلم های مبتذل و غیر اخلاقی برای دستیابی به سود بیشتر

4) فریب مشتری ،کالایی را برخلاف آنچه هست، به مشتری نشان می دهند تا مشتری را فریب دهند.

5) رشوه دادن و رشوه گرفتن

6) رباخواری

7) قاچاق

اقتصاد از منظر اسلام:

نظام های اقتصادی سرمایه داری، انسان را در انتخاب کار و به دست آوردن ثروت آزاد می گذارد و به وی اجازه می دهد از راه های صحیح و غیر صحیح همچون ربا، احتکار، انحصار و ... ثروت کسب کند بدون آنکه برای حقوق دیگران ارزش قائل شود و در این نظام ها و مکاتب مادی،  اقتصاد و ثروت هدف قرارمی گیرد و اقتصاد عامل تخریب و فساد و تباهی انسان می شوداز نظر این نوع نظام ها هدف وسیله را توجیه می کند ولی در اسلام اقتصاد وسیله است و از وسیله، انتظاری جز کارایی بهتر در راه وصول به هدف نمی توان داشت و نمی توان از هر راهی دنبال کسب ثروت و درآمد بود.

كسب و كار، طبقه بندی كسب و كار ها:

تفاوت مفهومی شكل هایی كسب و كار:

اگر بخواهیم به صورت کلی تفاوت مفهومی شکل های مختلف کسب و کار را درک کنیم، باید تنها به این سؤال پاسخ بدهیم که مالک محصول یا کالای (نهایی) که به مشتری عرضه می شود، کیست؟ یک نفر یا چند نفر هستند و چگونه درآمد یا سود تقسیم شود؟

سازمان تولید:

سازمان تولید بیانگر این است که مالک محصول یا کالای (نهایی) که به مشتری عرضه می شود، کیست؟ یک نفر یا چند نفر هستند و چگونه درآمد یا سود تقسیم شود؟ سازمان تولید در واقع بیانگر نوع کسب و کارمی باشد. مالک محصول یا کالای (نهایی) که به مشتری عرضه می شود، چگونگی تقسیم سود یا درآمد یک نفر یا چند نفر بیانگر مفهوم سازمان تولید است.

كار آفرین و كسب و كار:

پیش از شکل گیری یک کسب و کار جدید، کار آفرین به این فکر می کندکه به تنهایی دست به اقدام بزند یا اینکه فرد دیگری را در کار خود شریک کند.

طبقه بندی کسب وکارها:

1- اهداف: 1- تجاری (کسب سود) 2- غیرتجاری (خدمت رایگان عام المنفعه(

2- سازمان تولید (تصمیم گیری، مسئولیت، مالکیت(: 1- شخصی (فردی) 2- شرکت(جمعی(

کسب و کار شخصي:

چگونگي كسب و كار شخصي:

کسب و کار شخصی متعلق به یک شخص است. امروزه اغلب کسب و کارها در ایران به شکل شخصی اند. بیشتر آنها کوچک مقیاس اند و در همه نوع فعالیتی از کشاورزی تا صنعت به ویژه خدمات حضور دارند.

نمونه هایی از کسب و کارهای شخصی:

مشاغل خویش فرمایی مانند تعمیرکاران خودرو و لوازم خانگی، بنگاه های معاملات ملکی، خرده فروشان، کشاورزان، صنعتگران خرد و هنرمندان، نمونه هایی از کسب و کارهای شخصی هستند؛ حتی در زمینه های تخصصی مانند پزشکی، دندان پزشکی، وکالت و حسابداری اغلب کسب و کارها شخصی اند.

راه اندازي كسب و كار شخصي:

1) نام کسب وکارتان را ثبت کنید.

2) قوانین و مقررات مربوط به آن زمینه را مطالعه کنید.

3) برای گرفتن گواهی نامه یا پروانۀ فعالیت رسمی در آن زمینه اقدام کنید.

4) اسناد مربوط به هزینه ها و درآمدتان را حفظ کنید. این اسناد مبنای تعیین مالیات بر کسب وکار شماست.

5) اگر کسی را برای کارتان به کار گرفتید، شما کارفرمای او هستید و باید حقوق او را طبق قانون کار پرداخت کنید و او را بیمه کنید.

مزایا و معایب کسب و کار شخصی:

كسب و كار هاي جمعي، شركت ها:

انواع کسب وکارهای جمعی:

1) شراکتی  2) شرکتی  3) کسب و کارهای اجتماعی

انواع شرکتی:

1) نسبی 2) سهامی (خاص، عام) 3) بامسئولیت محدود 4) تضامنی 5) تعاونی (کسب سود، تامین نیازمندی های اعضا) 6) مختلط

تبديل كسب و كار شخصي به كسب و كار شركتي:

فرض کنیدبه مباحث برخی از دروسی که در سال گذشته خوانده اید، بسیار مسلط اید. ناگهان ایده ای به ذهن شما خطور می کند: من که درس ها را کاملاً مسلطم، پس چرا از این وضعیت استفاده نکنم و درآمدی کسب نکنم؟ برای همین دست به کار می شوید. تدریس خصوصی به دیگران را شروع می کنید، همه چیز خوب پیش می رود و شما کسب درآمد می کنید. شما به چندین دانش آموز خدمات ارائه می دهید؛ حتی یکی از دوستانتان را هم به عنوان کارمند استخدام می کنید تا

در این کار به شما کمک کند و دیگر تنها نیستید. اگرچه این یک نوع همکاری است اما باز هم شما با کسی شریک نیستید و کارتان یک کار شخصی است چرا که مسئولیت تمام تصمیمات مهم، سخت و دشوار بر عهده شماست و این شمایید که مالک درآمد این خدمتید. حال ممکن است به این فکر بیفتید که اگر با یکی دیگر از دوستانتان که در دروسی غیر از دروس شما مسلط است در سود و زیان شریک شوید، در این صورت دیگر شما به تنهایی پاسخ گو نیستید و حتی درآمد حاصل از کار نیز با نسبت توافقی بین شما دو نفر تقسیم می شود و از سوی دیگر احتمالا شریک شما نیز به اندازۀ شما، مراقب و دلسوز این کسب وکار خواهد بود. اینجاست که درباره تغییر شکل کسب وکار خودتان به نوعی شرکت فکر می کنید.

رشد و پيشرفت شركت:

شرکت برای رشد بهتر می تواند تبلیغ کند، کارمند استخدام کند و یا جذب سرمایه کند.

نوع كسب و كار شركت:

شرکت کسب و کاری است که خودش هویت قانونی دارد؛ به این معنی که قانون با یک شرکت، مشابه با یک فرد و یا انسان رفتار می کند.شرکت ها حقوق و تعهدات خاصی دارند؛ دقیقاً همانند آنچه که انسانها انجام می دهند، برای مثال، یک شرکت می تواند دارایی داشته باشد، با دیگر شرکت ها یا افراد وارد قرار داد شود و حتی علیه آنها شکایت کند و مورد شکایت قرار بگیرد.

شركت كسب و كاري با هويت قانوني:

به این معنی که قانون با یک شرکت، مشابه با یک فرد و یا انسان رفتار می کند. شرکت ها حقوق و تعهدات خاصی دارند؛ دقیقاً همانند آنچه که انسان ها انجام می دهند، برای مثال، یک شرکت می تواند دارایی داشته باشد، با دیگر شرکت ها یا افراد وارد قرارداد شود و حتی علیه آنها شکایت کند و مورد شکایت قرار بگیرد.

شركت هاي سهامي:

مهمترین نوع شرکت ها، شرکت های سهامی می باشند. دارایی هر شرکت سهامی به تعداد معینی سهم تقسیم می شود و هر کس با خرید سهام شرکت به سهام دار آن تبدیل می شود که به اندازه سهمش مالکیت نسبی آن را دارد و در منافع و مسئولیت ها به همان اندازه سهیم است.

سهام:

سهام یک سند مالکیت است و نشان می دهد که دارندۀ آن، بخشی از مالکیت شرکت را در اختیار دارد و در سود و زیان آن، شریک است؛ مثلاً اگر دارایی شرکتی به 10/000 سهم تقسیم شده باشد، سرمایه گذاری که 10/000 سهم آن را خریداری می کند، مالک 10 درصد شرکت است.

ساختار سازماني شركت هاي سهامي:

تصمیم گیری درباره انتخاب مناسب ترین قالب ”شرکت های سهامی“، پرسش های متعددی را به همراه دارد. مثال اینکه سلسه مراتب تصمیم گیری در شرکت های سهامی به چه ترتیب باید باشد؟ ساختار سازمانی شرکت های سهامی به چه صورتی است؟ یا اینکه مدیران در شرکت های سهامی چگونه انتخاب می شوند؟ و یا این که سیاست های کلی شرکت های سهامی در کجا و توسط چه افرادی و با چه ساز و کاری تدوین می شود؟ هیات مدیره در شرکت های سهامی چگونه تشکیل شده و چه حدود وظایف ومسئولیت هایی دارند؟ و بی شمار سؤال دیگری که برای اکثر افراد پیش می آید.

آشنایی با ساختار سازمانی شرکت های سهامی وبررسی ساختار یک شرکت، بخش های تشکیل دهنده و وظایف هر بخش در شرکت های سهامی

ارکان شرکت های سهامی:

در ”شرکت های سهامی“، به بیان ساده، ساختار شرکت به سه بخش که تحت عنوان ارکان شرکت از آنها یاد می کنیم، تقسیم می شوند مهم ترین بخش که وظیفه تصمیم گیری برعهده آن است، در قالب مجامع عمومی و با حضور سهامداران تشکیل می شود. این بخش به اختصار رکن تصمیمی نام می گیرد با تصمیمات مجامع مربوطه، افرادی از سهامداران به عنوان مدیران شرکت انتخاب شده و رکن مدیریتی را تشکیل می دهند همچنین برای نظارت بر وضعیت مدیریت شرکت و بررسی تر از مالی نیز رکن سومی به نام رکن نظارتی در نظر گرفته شده که شامل بازرسین اصلی و علی البدل می باشد که رکن نظارتی نام می گیرند ارکان سه گانه شرکت ممکن است از لحاظ تقدم و تاخر شکل گیری تفاوت هایی داشته باشند. امادر عین حال هریک از اجزای سازمان، کارکرد و نقش خود را در هماهنگی با سایر ارکان ایفا کرده و در نهایت عملکردشان در تعامل با یکدیگر موجب پویایی شرکت

خواهد شد مجامع عمومی همان اجتماع صاحبان سهام است، که به عنوان مرجع تصمیم گیری در شرکت به شمار می آید. دو رکن دیگر شرکت مکلف به اجرای مصوبات رکن نخست هستند. به بیان دیگر ارکان مدیریتی و ناظر زیر مجموعه مجامع هستند صرف نظر از جایگاه متفاوت ارکان سه گانه، دارای تکالیف و مسئولیت های مجزا و متفاوتی هستند.

ایجاد یک شرکت:

دولت و شركت ها:

دولت برای شرکت ها قوانینی دارد تا به سرمایه گذاران اطمینان بدهد و کمک کند تا فریب نخورند.

دليل نياز شركت ها به مشاوره هاي حقوقي و وكيل:

پذیرش و عمل به قوانینی که دولت برای شرکت ها دارد زمان بر و پر هزینه است و به مشاوره های حقوقی نیاز دارد. برای تشکیل شرکت، ممکن است به وکیل نیاز داشته باشید تا شما را برای تکمیل اساسنامه شرکت و سایر اسناد مورد نیاز کمک کند.

اساسنامه شركت:

اساسنامه شرکت باید بیان کند که شرکت برای چه کسب وکاری تشکیل شده است؛ سهام آن چه میزان است و چگونه تقسیم و فروخته می شود؛ چگونه شرکت سرمایه اولیۀ خود را تأمین می کند و چگونه سود و زیان تقسیم می شود؛ سهام داران چه حقوق و مسئولیت هایی در شرکت دارند؛ شرکت چگونه منحل می شود و...

مزايا و معايب ايجاد شركت:

تعاونی ها:

تعاوني:

تعاونی کسب وکاری است که با هدف تأمین نیازمندی های اعضا تشکیل می شود و به بهبود وضعیت اقتصادی آنها کمک می کند.

تعاوني توليد:

در تعاونی تولید، تعدادی تولیدکننده جهت بهره مندی از مزایای فعالیت های اقتصادی با مقیاس بزرگ، گرد هم می آیند و با اقدامات جمعی منفعت خود را بیشینه می کنند؛ مثلاً تعاونی کشاورزی را عده ای از کشاورزان تشکیل می دهند تا برای تهیۀ بذر مرغوب و تهیۀ سموم و کود و نیز امکان بازاریابی، تبلیغات جمعی و ایجاد زنجیرۀ توزیع به آنها کمک کند.

اداره تعاوني ها:

تعاونی ها مراحل راه اندازی کم و بیش مشابهی با شرکت ها دارند؛ اما نحوۀ اداره آنها براساس هر نفر، یک رأی است؛ یعنی هر کدام از اعضا صرفِ نظر از اینکه چقدر از سرمایۀ تعاونی را تأمین کرده باشد، یک رأی خواهد داشت. اما توزیع سود احتمالی در پایان دوره به نسبت سرمایۀ هر عضو است.

توزيع سود بين اعضاي تعاوني ها:

توزیع سود احتمالی در پایان دوره به نسبت سرمایۀ هر عضو است.

موسسات غیرانتفاعی و خیریه:

موسسه غيرانتفاعي:

یک مؤسسه غیرانتفاعی نهادی قانونی است که برای انجام مأموریتی غیر سودآور، یعنی با هدفی غیرتجاری شکل گرفته است. این مأموریت ها اغلب زمینه هایی انسانی و اجتماعی دارند. مانند امور خیریه، آموزش، توسعۀ علمی و دینی، بهداشت و سلامت و...

محدوده عمل موسسات غيرانتفاعي:

محدودۀ عمل آنها گاهی محلی و گاهی ملی و حتی جهانی است .

نقشه راه و طرح مسئله:

عمل افراد در تصميم گيري هاي منطقي:

در تصمیم گیری های منطقی، افراد هزینه ها و منافع گزینه های مختلف را باهم مقایسه و بهترین آنها را انتخاب می کنند.

 تصمیمات عاقلانه درانتخاب:

تصمیمات عاقلانه از مقایسۀ هزینه ها و منافع در هر انتخاب به وجود می آید.

اصولي كه بايد در انتخاب كسب و كار رعايت كنيم:

اصل اول: هزینۀ فرصت هر انتخاب را محاسبه کنیم. اصل دوم: منابع کمیاب خود را شناسایی کنیم.

اصل سوم: قید بودجه خود را ترسیم کنیم. اصل چهارم: هزینه های در رفته را فراموش کنیم.

اصل پنجم: بین هزینه ها و منافع خود، مقایسه کنیم.

اصل اول: هزینه فرصت هرانتخاب رامحاسبه کنید:

هزينه فرصت:

هزینه فرصت.هزینۀ فرصت یک انتخاب، ارزش بهترین گزینۀ بعدی است که شما آن را هنگام انتخاب از دست داده اید.

دليل پنهان ماندن هزينه فرصت از ديد ما:

فرد مستقیما پولی راخرج نمی کند و خیلی اوقات افراد در زندگی خود در تصمیم گیری هایشان بصورت منطقی عمل نمی کنند و هزینه ها و منافع گزینه های مختلف را با هم مقایسه نمی کنند و بدون مقایسه هزینه و منافع، دست به انتخاب می زنند و به منافع گزینه هایی که از دست می دهند توجه نمی کنند به همین دلیل معمولا هزینه فرصت از دید ما پنهان می ماند و آن را به حساب نمی آوریم.

تاثير به حساب آوردن هزينه فرصت در انتخاب:

تنها هزینه ای که بر تصمیم گیری ما مؤثر است، هزینه هایی است که در زمان تصمیم گیری ما به وجود می آیند یعنی همان هزینه فرصت، اگر ما در انتخاب خود به هزینه فرصت انتخاب مان توجه کنیم و بررسی کنیم که با این انتخاب چه هزینه و فرصتی را از دست می دهیم در تصمیم گیری بهتر عمل خواهیم کرد و هزینه ها و منافع را با هم خواهیم سنجید و تصمیمی را خواهیم گرفت که بیشترین منافع را برای ما در پی داشته باشد.

دليل كميابي از زمان و پول(منابع):

پول یکی از امکانات کمیاب شماست. با یک مقدار مشخص از پول، نمی توانید هر چیزی را بخرید. وقت و زمان هم از داشته های کمیاب شماست. هر کاری مثل خوابیدن، غذا خوردن، مطالعه، تفریح، وب گردی در اینترنت و کارهای دیگری که به آن علاقه دارید همگی به زمان نیاز دارند و انجام هر کدام از آنها در زمان مشخص به معنای عدم امکان انجام بقیه است.

منظور از بده – بستان، دليل بده – بستان بين گزينه هاي انتخاب:

بده ـ بستان یعنی چیزی را رها می کنید تا چیز دیگری را به دست آورید.

مثلاً فرض کنید 100 هزار تومان پول برای خرج کردن دارید؛ با این پول می توانید وسایل لازم برای ساخت ربات امدادگر را تهیه کنید تا در مسابقات رباتیک مدرسه شرکت کنید؛ البته می خواهید یک جفت قناری زیبا هم بخرید یا حتی یک آکواریوم کوچک برای خودتان دست و پا کنید؛ لباس های ورزشی جدیدی نیز آمده که خیلی از بچه های مدرسه خریده اند و از خرید آن هم بدتان نمی آید! اگر پولتان را برای هر کدام از این موارد خرج کنید، برای گزینه های دیگر چیزی باقی نمی ماند. اگر پول کمیاب نبود، می توانستید به جای آکواریوم کوچک یک آکواریوم بزرگ آب شور بخرید یا اینکه هر روز با یک لباس ورزشی جدید به مدرسه بروید؛ اما پول کمیاب است و نمی شود همه چیز را با هم داشت. به همین دلیل باید بین گزینه های انتخاب، بده ـ بستان کرد؛ یعنی یکی را گرفت و مابقی را رها کرد.

به دلیل وجود کمیابی در امکانات و داشته ها، همیشه باید بین گزینه های انتخاب،  «بده ـ بستان» کرد.

اصل دوم: منابع کمیاب خود را شناسایی کنید:

توليد كالا و خدمات، منابع كمياب:

برای تولید کالاها و خدمات، باید به سراغ منابع کمیاب برویم. منابع کمیاب تولید، اولین امکانات ما برای تولید کالاها و خدمات هستند و می توان آنها را عوامل تولید نیز دانست.

منابع كمياب(عوامل توليد):

1) منابع گاهی طبیعی اند، مثل چوبی که نجار روی آن کار می کند یا دانه گندمی که کشاورز آن را در زمین می کارد.

2) گاهی انسانی اند، مثل نیروی کاری که در کارگاه مشغول به کار است.

3) گاهی منابع تولید، سرمایه های مالی اند.مثل پولی که شخص برای راه اندازی یک کارگاه تولیدی درنظر گرفته است.

4) گاهی منابع تولید سرمایه های فیزیکی اند.مثل ابزار و ماشین آلاتی که در جریات تولید از آن هااستفاده می شود. (تراکتور، ...)

مهم ترين عوامل توليد:

عوامل انسانی - بسیار اتفاق می افتد که در جایی همۀ عوامل تولید وجود دارد و نیاز یا خواسته برآورده نشده ای هم هست، ولی کارآفرینی که آن کسب و کار را راه انداخته و نیاز مورد نظر را پاسخ دهد، وجود ندارد و نیروی انسانی وظیفه ترکیب سایر عوامل تولید را برعهده دارد؛ مثل آشپزخانه ای که پر از مواد غذایی است ولی آشپزی که آنها را باهم ترکیب و یک غذای لذیذ تهیه کند، وجود ندارد.

كارآفريني و هدف كارآفرينان در گردهم آوردن عوامل توليد:

كارآفريني تمایل افراد به سازماندهی و عملیاتی کردن کسب و کارهای جدید با پذیرش خطر عدم موفقیت است.  

کارآفرینان در جست و جوی فعالیت های سودآور، عوامل تولید شامل نیروی کار ،سرمایه ها و منابع طبیعی را گرد هم می آورند تا با تولید کالاها و خدمات، نیازها و خواسته های دیگران را برآورده کنند و از این محل کسب درآمد نمایند .

اجتماع و كشور ها:

علاوه بر انتخاب های شخصی، دانش اقتصاد با انتخاب های اجتماعی نیز مواجه است.

اجتماع نیز امکانات ،منابع و داشته های کمیابی دارد و با انتخاب و بده ـ بستان روبه روست.

در هر نقطه از زمان، هر کشور مقدار معینی از نیروی کار، زمین قابل بهره برداری، سرمایۀ انسانی و فیزیکی و تعدادی کارآفرین دارد .کشورها، مانند مردم، با کمیابی منابع روبه رو هستند.

پيامد كميابي منابع:

درسنامه درس سوم، فصل اول: کسب و کار و کارآفرینی اقتصاد - پایه دهم رشته علوم انسانی کمیابی منابع، هر جامعه را با مبادله مواجه می سازد. اگر منابع بیشتری برای تولید یک کالا و خدمات اختصاص داده شود، منابع کمتری برای تولید کاال و خدمات دیگر باقی می ماند.

اصل سوم: قید بودجه خود را ترسیم کنید:

قيد بودجه:

وقتی شما مقدار مشخص و محدودی پول برای خرج کردن دارید، در این حالت می گوییم شما یک قید بودجه دارید. به دلیل اینکه بودجه تان محدود است، شما مجبورید بین گزینه های خود بده ـ بستان کنید.

اصل چهارم: هزینه های در رفته را فراموش کنید:

هزينه در رفته:

هزینه هایی که پرداخت شده است و شما نمی توانید آن را باز گردانید هزینۀ دررفته نام دارد؛ این هزینه ها نباید تأثیری در انتخاب و تصمیم شما داشته باشد .مفهوم هزینه های در رفته را می توان پولی تصور کرد که به یک چاه عمیق افتاده است و دیگر قابل دسترس نیست.

هزينه موثر بر تصميم گيري:

تنها هزینه ای که بر تصمیم گیریتان مؤثر است، هزینه هایی است که در زمان تصمیم گیری شما به وجود می آیند.

نكاتي براي تصميم گيري خوب:

1) تشخیص تفاوت هزینه هایی که بر تصمیم شما تأثیر گذارند، بسیار مهم اند؛ هزینه های در رفته مهم نیستند، چون دیگر رفته اند و قابل برگشت نیستند.

2) باید هزینه ها در مقابل منافع سنجیده شوند.

اصل پنجم: بین هزینه ها و منافع خود، مقایسه کنید:

مقايسه بين منافع و هزينه ها:

برای اینکه تصمیم گیری منطقی باشد باید تمام منافع را با تمام هزینه ها مقایسه کنید و در نهایت به این نتیجه برسید که در گزینه ای که شما انتخاب کرده اید، منافع بیشتر از هزینه هاست.

مثلاً افراد وقتی سوار خودرو می شوند منافع بستن کمربند ایمنی را با هزینه های آن مقایسه می کنند؛ ممکن است برخی با مقایسۀ بالا بلافاصله کمربند ایمنی خود را ببندند و برخی دیگر در بستن کمربند ایمنی سهل انگاری کنند! البته همیشه مقایسۀ هزینه ها و منافع بر اساس مطالعاتی که از آنها داریم، انجام می گیرد .

نكاتي براي تصميم گيري منطقي:

1) مقایسه منافع و هزینه ها  «باید تمام منافع را با تمام هزینه ها مقایسه کنید و در نهایت به این نتیجه برسید که در گزینه ای که شما انتخاب کرده اید، منافع بیشتر از هزینه هاست.»

2) توجه به نوع تصمیم در انتخاب

دو نوع گسترده از انواع تصمیمات:

1) اولین دسته به یک انتخاب از میان گزینه های مختلف می پردازد. (مثلاً گاهی اوقات گزینه های تصمیم ما این است که مطالعه کنیم یا به گردش برویم(

2) دستۀ دیگر به انتخاب چه مقدار از هر چیز اشاره می کند. (گاهی دربارۀ میزان مطالعه یا مدت زمان گردش در حال تصمیم گیری هستیم.)

تصميمات غير منطقي:

دليل تصميمات غير منطقي مردم:

1( اثرگذاری حقه های فروش بر تصمیم گیری ها

 -وقتی که جنس 160 هزار تومانی که 50 درصد تخفیف دارد را بر جنس 80 هزار تومانی ترجیح دهیم.

ـ وقتی فقط به دلیل اینکه حراج یا فروش ویژه اعلام شده خرید می کنیم.

2) توجه به هزینه های درفته

- وقتی غذایی را که سفارش داده شده دوست ندارید؛ اما به خاطر پولی که داده اید تا آخرش می خورید.

- کلاس بی کیفیتی را چون پول داده اید تا آخر می روید.

3) بی صبری زیاد (ترجیح حال به آینده(

ـ به جای صبر در تحصیل و یادگیری و بهره مندی از منافع آتی آن، سراغ کارهای کم ارزشِ آنی می رویم.

ـ برای تأمین هزینه های مصرف فعلی، زیر بار سنگین انواع بدهی می رویم.

4) اعتماد به نفس بیش ازحد یا خودرأی بودن (ترجیح آینده به حال(

ـ خوش بینی زیاد دربارۀ درآمد آینده و پس انداز کمتر برای نیازهای آتی

ـ سرمایه گذاری در زمینه های پرخطر، بدون آمادگی لازم.

5) چسبیدن به وضعیت فعلی

ـ چسبیدن به وضعیت فعلی و پرهیز از بررسی گزینه های جدید با رویکرد منطقی هزینه ـ فایده

الگو هاي اقتصادي:

الگو:

الگو نمایشی ساده از واقعیتی پیچیده است. مثلاً نقشۀ راه ها یک الگوست؛ زیرا جزئیات از جمله ساختمان ها، درختان و دست اندازها را نشان نمی دهد. نقشه فقط راه های اصلی و فرعی را نشان می دهد تا شما بدون درگیر شدن در جزئیات غیرلازم، بتوانید از جایی که هستید به جایی که می خواهید، بروید. الگوی آناتومی بدن انسان که در زیست شناسی استفاده می شود هم یک الگوست تا به ساده ترین شکل ممکن بخش های مختلف بدن انسان و نحوۀ ارتباط آنها را نشان دهد .

با الگوی مرز امکانات تولید می توانیم،کاربرد اصول (انتخاب کسب وکار) را در انتخاب بهینه تمرین کنیم.

الگو در علم اقتصاد:

در اقتصاد الگوهایی وجود دارد که بسیاری از جزئیات دنیای واقعی را رها می کند تا به ما کمک کند بر آنچه اهمیت دارد، متمرکز شویم. الگوی مرز امکانات تولید یکی از این الگو های اقتصادی است که اجازه می دهد تا درک بهتری از بده ـ بستان های یک کشور در استفاده از منابع کمیاب پیدا کنید.

الگوی مرز امکانات تولید یکی از الگو های اقتصادی است که اجازه می دهد تا درک بهتری از بده ـ بستان های یک کشور در استفاده از منابع کمیاب پیدا کنید.

مرز امکانات تولید، هزينه فرصت اجتماع:

مرز امكانات توليد:

مرز امکانات تولید مرزی است بین آنچه یک کسب و کار (همانند یک شرکت تولیدی) با استفاده از منابع موجود و در دسترسش می تواند تولید کند و آنچه نمی تواند.

مرز امكانات توليد در سطح يك كشور:

توجه به این امر دربارۀ یک کشور هم وجود دارد. کشورها باید تصمیم بگیرند که منابع کمیاب خود را چگونه میان تولید کالاها اختصاص دهند. البته هر کشور صرفاً دو کالا تولید نمی کند، اما کار کردن با یک الگوی واقعی که شامل هزاران کالا و خدمات است، بسیار دشوار است و از این رو می توان تولیدات یک کشور را همچون تولیدات یک شرکت، به صورت ساده با دو کالا نشان داد.

هزينه فرصت اجتماع:

جمله «چیزی به نام ناهار مجانی وجود ندارد». در اقتصاد برای اشاره به بعضی از مدارس که در گذشته ناهار رایگان به دانش آموزان می دادند، استفاده می شود. ناهاری که حتی اگر برای دانش آموزان رایگان باشد، برای جامعه رایگان نیست. تولید غذا به منابع نیاز دارد. از این منابع می توان برای تولید چیزهای دیگری استفاده کرد. بنابراین برای داشتن «ناهار رایگان» باید بپذیریم که از بعضی کالاها یا خدمات دیگر کمتر داشته باشیم. حتی کالاهایی که برای افراد «رایگان» است، معمولاً برای تولیدشان زمان صرف می شود و هزینه فرصتی برای جامعه دارد.

مرز امکانات تولید به ما اجازه می دهد تا هزینه فرصت یک شرکت یا یک کشور را زمانی که بیش از یک کالا تولید می کند، مجسم کنیم.       

کارایی و ناکارایی:

تلاش برای به دست آوردن کارایی:

تلاش برای به دست آوردن کارایی به معنای یافتن موقعیت هایی برای پیشرفت است.

فرض کنید شما در تیم ورزشی دو و میدانی مدرسه عضو هستید و تخصص اصلی شما دوی 1500 متر است. دوستتانهم در تیم عضو است و در مسابقه به همان سرعت شما می دود؛ ولی دوی 100متر و 1500 متر برایش فرقی نمی کند، چون در هر دو رکورد مناسبی دارد. اگر مربی، شما را برای دوی 100 متر و دوستتان را برای دوی 1500 متر انتخاب کند، باعث ناراحتی شما می شود. با عوض کردن موقعیت ها، شما وضعیت بهتری پیدا می کنید و دوستتان نیز مشکلی نخواهد داشت.

اقتصاد كارا:

اگر یک شرکت یا یک کشور، هر فرصتی را برای استفادۀ بهتر از منابع به کار گیرد، بدون آنکه وضع دیگران بدتر شود، اقتصاد آن شرکت یا کشور کاراست؛ یعنی شرکت یا کشور از منابع موجود خود، بیشترین استفاده را می برد. در این صورت حداقل بیش از یک کالا یا خدمت می توان در دسترس مردم قرار داد؛ بدون آنکه کالاها یا خدمات دیگر کاهش پیدا کنند.

تحليل نمودار:

نقاطی که در زیر مرز امکانات تولید یعنی درون منحنی تولید قرار دارند، نقاط ناکارا نامیده می شوند. مانند نقطه الف، نقاط ب، ج، د نقاط کارا نامیده می شوند.زیرا بیانگراین است که اقتصاد کشور از منابع خود بیشترین و بهترین استقاده را برای تولید کالا و خدمات داشته است.

نقاطی که خارج از مرزامکانات تولید (بیرون منحنی)، نقاط غیر قابل دستیابی هستند. زیرا اقتصاد کشور منابع کافی برای تولید در این سطح را ندارد.

اگر مرز امکانات تولید یک خط راست با شیب منفی بود، قانون افزایش هزینه فرصت وجود نداشت؛ زیرا هر کدام از نقاط بهینه و کارا که بر روی منحنی مرز امکانات تولید قرار دارد یک هزینه فرصت دارد و شیب هر نقطه بهینه در واقع هزینه فرصت آن نقطه رانشان می دهد پس اگر مرز امکانات تولیدیک خط راست با شیب منفی باشد در آن صورت قانون افزایش هزینه فرصت وجود نخواهد داشت.

تخصيص بهينه و انتخاب كارا روي منحني:

نقاطی که بر روی منحنی مرز امکانات تولید قرار داشته باشد بیانگر این است که در این نقاط تخصیص بهینه امکانات صورت گرفته و از همه ظرفیت و منابع در جهت تولید استفاده شده است و در واقع این نقاط، نقاط کارا محسوب می شوند.

اقتصاد ناكارا:

اگر یک شرکت یا یک کشور، ازهمه منابعش درتولید استفاده نکند و تولیداتش در زیر مرز امکانات تولید قرار داشته باشد اقتصاد این شرکت یا کشور ناکارا خواهد بود.

مثلاً فرض کنید ارائه دهندگان دسترسی به اینترنت در یک کشور، دو کارگر را برای ارتباط هر خانه با سرویس اینترنت می فرستند. با اینکه یک کارگر می توانست کار را به همان سرعت انجام دهد! در این صورت تولید در این کشور ناکارا خواهد بود. در مقابل، اگر شرکت ها روش کاراتر ارسال یک کارگر را اتخاذ می کردند، کارگر کمتری در این صنعت نیاز می شد و کشور می توانست با آن کارگر، تولیداتش در کالاها و خدمات دیگر را گسترش دهد. 

نقشه راه، طرح مسئله:

بازیگران اصلی اقتصاد:

بازيگران اصلي اقتصاد خانوارها و بنگاه ها هستند. بازیگران اصلی اقتصاد ( خانوارها و بنگاه ها) از طریق بده ـ بستان های بین خود، قیمت و مقدار کالا و خدمات را تعیین می کنند. دو گروه از مهم ترین تصمیم گیرندگان و بازیگران در اقتصاد، خانوارها و بنگاه ها هستند.

مشاركت خانوارها در اقتصاد:

1) خانوارها کالاها و خدمات مورد نیاز را از کسب و کارها خریداری می کنند.

2) خانوارها زمین، نیروی کار، سرمایه و کارآفرینی را برای تولید کالاها و خدمات ارائه می کنند.

بنگاه در اقتصاد:

در اقتصاد، «بنگاه» همان چیزی است که مردم معمولاً آن را به عنوان یک کسب و کار می شناسند. مؤسسات کسب و کارها یا همان بنگاه ها می توانند شامل مزارع کشاورزی ،فروشگاه ها، کسب و کارهای خویش فرمایی مثل پیرایشگری، نقشه کشی و معماری ساختمان یا شرکت ها و کارگاه ها و کارخانه های تولیدی باشند.

برای تولید کالاها و خدمات، این بنگاه ها باید از خانوارها منابع را خریداری یا اجاره کنند. مثلاً یک رستوران زنجیره ای، زمانی که افرادی را استخدام می کند، نیروی کار از خانوارها اجاره می کند.

جریان چرخشی ساده:

داد و ستد بين خانوار و بنگاه:

خانوارها کالاها و خدمات را از بنگاه ها خریداری می کنند و بنگاه ها، منابع را از خانوارها اجاره یا خریداری می کنند، و این باعث شکل گیری رابطۀ داد و ستد بین این بازیگران می شود.

تحليل نمودار جريان چرخشي، تعاملات بين خانوار و بنگاه ها:

بازیگران اصلی عرصه اقتصاد بنگاه های اقتصادی و خانوارها می باشند بنگاه ها تولید کننده کالا و خدمات و خانوارها مصرف کننده کالا و خدمات محسوب می شوند در این چرخه اقتصاد بین خانوارها و بنگاه ها، دریک طرف، بازار محصولات، و در طرف دیگر بازار عوامل تولید قرار دارد.

قســمت بــالای نمــودار: بنگــاه ها، تولیدکننــده کالا و خــدمات هستند و خانوارها متقاضــی و خریــدار این کالا و خــدمات مــی باشــند. خانوارها این کالاها و خــدمات را از بازار محصــولات دریافــت مــی کنند کــه عرضــه کننــده آن بنگــاه هــای تولیــدی مــی باشـد خانوارها بابت خریـد این کالا ها و خـدمات وجـوهی بـه بازار محصـولات پرداخـت مـی کنند کـه هزینـه خانوار و درآمـد بنگاه را تشکیل می دهد. قسـمت پایین نمـودار: خانوارهـا برای تـامین مخارجشـان نیازبـه منابع مـالی دارنـد و همچنین بنگـاه هـا برای تولید، نیاز بـه عوامـل تولید دارنـد. خانوارها عوامل تولیـد (کـار، سـرمایه، زمـین) را بـه بازار عوامـل تولید ارائـه مـی دهنـد و بنگاه هـای تولیـدی کــه متقاضــی عوامــل تولید هســتند آن را از بازار عوامــل تولیــد دریافت مــی کننــد و در مقابل ایــن عوامــل تولیــد ،وجوهی تحــت عنوان (مزد، سود، اجاره) به خانوارها پرداخت می کنند که درآمد خانوار و هزینه بنگاه را تشکیل می دهد.

در ایــن چرخــه دریــک طــرف بنگــاه هاعرضــه کننــده کالا و خدمات، و خانوارها متقاضــی کالا و خــدمات هســتند. و در طرف دیگر خانوارها عرضــه کننــده عوامــل تولیــد، و بنگاه ها، متقاضــی عوامــل تولیــد می باشــند و بدین صــورت بــین بنگــاه ها و خانوارها رابطه داد و ستد شکل می گیرد.

بازار:

بازار معنای خاصی در اقتصاد دارد؛ بازار به مجموعه خریداران و فروشندگان چیزی در هرجای ممکن اطلاق می شود. مبادلات در بازار ممکن است حضوری و حقیقی نلاشد و به صورت مجازی و در اینترنت صورت گیرد. شما ممکن است با تلفن و پشت میز سفارش دهید و یا با شبکۀ اینترنت، خرید اینترنتی کنید.

در بازار کالا ها و خدمات، خانوارها خریدار و بنگاه ها فروشنده اند.

بررسی بازار:

بازار:

به مجموعۀ خریداران (تقاضاکنندگان یا همان خانوارها) و فروشندگان (عرضه کنندگان یا همان بنگاه ها) هر چیزی در هر جایی بازار گفته می شود.   

بازار دو بخش دارد: تقاضاکنندگان و عرضه کنندگان

خریداران یا تقاضاکنندگان و فرایند تصمیم گیری آنها:

خریداران، خانوارهایی هستند که تقاضاکنندۀ کالاها و خدمات اند و نسبت به مشاهدۀ تغییر شرایط بازار تصمیمات متفاوتی می گیرند.

 رابطه بین مقدار تقاضا با قیمت کالا:

مقدار تقاضا از یک کالا با قیمت آن رابطه ای عکس دارد. به طوری که با افزایش قیمت، مقدار تقاضا کاهش می یابد و بالعکس.

قانون تقاضا:

مقدار تقاضا از یک کالا با قیمت آن رابطه ای عکس دارد. به طوری که با افزایش قیمت، مقدار تقاضا کاهش می یابد و بالعکس! به این رابطه، «قانون تقاضا» می گویند.

تحليل منحني تقاضا:

منحنی تقاضا رفتار اقتصادی خریداران (تقاضاکنندگان) را نشان می دهد و حالت آن از چپ به راست نزولي است یعنی با افزایش قیمت کالا مقدار خرید یا تقاضا کاهش، و با کاهش قیمت کالا مقدار خرید یا تقاضا افزایش می یابد پس رابطه تقاضا و قیمت یک رابطه معکوس می باشد و این منحنی با حرف اختصاریD  نمایش داده می شود. (این توضیحات رامی توان برروی نمودار بالا که رابطه بین قیمت با خریدبستنی را نشان می دهد بررسی کرد).

عوامل موثر بر مقدار تقاضا:

1) قیمت: مقدار تقاضا از یک کالا با قیمت آن رابطه ای عکس دارد. به طوری که با افزایش قیمت، مقدار تقاضا کاهش می یابد و بالعکس، با کاهش قیمت، مقدار تقاضا افزایش می یابد.

2) درآمد: تقاضا برای یک کالا به صورت مثبت با درآمد ارتباط دارد. افزایش در درآمد سبب افزایش در مقدار تقاضا در هر قیمت می شود و باعث جابه جایی منحنی تقاضا به سمت بالا می گردد و اگر درآمد کاهش پیدا کند تقاضا کاهش پیدا خواهد کرد و منحنی به سمت پایین جا به جا می شود البته این قانون برای کالای معمولی کاربرد دارد ولی برای کالاهای پست این اتفاق می تواند متفاوت و برعکس رقم خورد وقتی که درآمد افزایش پیدا می کند تقاضای ما نسبت به کالای پست  کمتر خواهد شد مثلا با افزایش درآمد به جای خرید سویا، گوشت بیشتری خریداری می شود.

3) سلیقه: سلیقه افراد می تواند در خرید و تقاضا نسبت به یک کالا نقش داشته باشدمثلاً چیزهایی که مد می شوند، حتی بدون تغییر قیمت، مقدار تقاضای آنها زیادتر می شود و در این حالت منحنی تقاضا به سمت بالا جابه جامی شود.

4) انتظارات: هنگامی که پی ببرید قیمت کالایی در آینده بیشتر می شود، امروز ممکن است دربارۀ خرید آن تصمیم دیگری بگیرید و خرید و تقاضای بیشتری داشته باشیدکه این حالت باعث جابه جایی منحنی تقاضا به سمت بالا می گردد.

5) قیمت دیگر کالا ها: اگر کالا هایی که مکمل یکدیگرند دچار تغییر قیمت شوند تغییر در قیمت یک کالا در تقاضا و خریدکالای مکمل تاثیر گذاراست. بدین صورت که افزایش قیمت یک کالا باعث کاهش تقاضا و خرید برای کالای مکمل میگردد مثلا اگر قیمت چای افزایش پیدا کندتقاضا و  خرید برای خرید قند کاهش پیدا خواهدکرد و منحنی تقاضا برای خرید قند به سمت پایین جا به جا می

شود. اگر کالا هایی که جانشین یکدیگرند دچار تغییر قیمت شوند تغییر در قیمت یک کالا در خرید و تقاضای کالای جانشین موثراست بدین صورت که افزایش قیمت یک کالا باعث افزایش تقاضا و خرید برای کالای جانشین می گردد مثلا افزایش قیمت گوشت قرمز باعث افزایش تقاضای گوشت سفید می شود و منحنی تقاضای گوشت سفید به سمت بالا جا به جا می شود.

قیمت به عنوان ابزاری برای مدیریت مصرف:

تقاضا و مصرف سيگار:

یکی از راه آگاه سازی مردم به زیان های کشیدن سیگار و دیگری با بالا بردن قیمت آن از طریق وضع مالیات بر سیگار.

فروشندگان:

فروشندگان همان بنگاه های ارائه کنندۀ کالا یا خدمات و نیز عوامل فروش آنها هستند.

عوامل موثر بر مقدار توليد و عرضه كالا:

الف) قیمت کالا  ب) تغییر در قیمت مواد اولیه (هزینه های تولید)  ج) ابداعات و اختراعات  د)شرایط بازار (رونق یا رکود بازار)

رابطه عرضه و قيمت كالا:

طبق قانون عرضه، با افزایش قیمت، مقدار عرضه از هر کالا افزایش می یابد و بالعکس!

تحليل منحني عرضه:

منحنی عرضه رفتار اقتصادی تولید کنندگان (عرضه کنندگان) رانشان می دهد و حالت آن از چپ به راست صعودی است یعنی با افزایش قیمت کالا مقدار عرضه، افزایش می یابد، و با کاهش قیمت کالا مقدار عرضه کاهش می یابد پس رابطه عرضه و قیمت یک رابطه مستقیم می باشد و این منحنی با حرف اختصار S نمایش داده می شود. (این توضیحات را می توان بر روی نمودار بالا که رابطه بین قیمت باخریدبستنی رانشان می دهد بررسی کرد).

تعادل در بازار:

قيمت و ارزش بازار:

عاملی که باعث هماهنگی رفتار عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان در بازار می شود، قیمت و ارزش کالا است.

تقاضا بيشتر از عرضه:

اگر مقدار تقاضای کالایی از مقدار عرضۀ آن بیشتر باشد، در بازار کمبود رخ می دهد و باعث بالا رفتن قیمت می شود؛ چرا که عده ای که به آن کالا مشتاق ترند تلاش می کنند با پیشنهاد قیمت بالاتر آن را به دست آورند.

عرضه بيشتر از تقاضا:

اگر مقدار عرضه کالایی بیشتر از مقدار تقاضا آن باشد، مازاد رخ می دهد و همین سلب می شود برخی از تولیدکنندگان از قیمت خود کم کنند تا بتوانند با پیدا کردن مشتری کالای بیشتری را بفروشند.

تحليل نمودار:

تعادل در بازار: رفتار عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان در بازار در مقابل هم صورت می گیرد و باید با هم هماهنگ باشد به عبارت دیگر عرضه و تقاضا باید با یکدیگر در تعادل باشند و عاملی که این هماهنگی و تعادل را ایجاد می کند قیمت کالاســت. به قیمتی که مقدار عرضه و تقاضا با هم برابر  است قیمت تعادلی می گویند «یعنی نقطه Pe و قیمت 1500 در جدول» و به مقداری که میزان عرضه و تقاضا با هم برابر است مقدار تعادلی می گویند «یعنی نقط Qe و مقدار عرضه و تقاضای 8 در جدول«

مازاد عرضه: بازار بالا تر از قیمت تعادلی با مازاد عرضه و کمبود تقاضا مواجه خواهد شد «یعنی نقطهP1 و قیمت های 2000 – 2500 – 3000 »

در این وضعیت چون قیمت ها زیاد است عرضه بیشتری صورت گرفته و در مقابل به خاطر قیمت زیاد تقاضا کمتر است و این وضعیت مازاد عرضه را یجاد کرده است برای اینکه این مازاد عرضه از بین برود و تولید کننده بتواند کالای خود را به فروش برساند مجبور است قیمت کالا هایش را پایین بیاورد با کم شدن قیمت، تقاضا افزایش پیدامی کند و انگیزه تولیدکننده برای تولید کمتر می شود این روند تا جایی ادامه پیدامی کند که بازار به تعادل برسد.

مازاد تقاضا: بازار پایین تر از قیمت تعادلی با مازاد تقاضا و کمبود عرضه مواجه خواهدشد «یعنی نقطه P2 و قیمت های 0 – 500 – 1000»

در این وضعیت چون قیمت ها کم است تقاضای بیشتری صورت گرفته و در مقابل به خاطر قیمت کم عرضه کمتر است و این وضعیت مازاد تقاضا را یجاد کرده است در این حالت عده ای از تقاضا کنندگان حاضرند برای دریافت کالای مدنظر مبلغ بیشتری پرداخت کنند و این روند باعث افزایش قیمت کالاها در بازار می شود با افزایش قیمت، تولیدکنندگان شروع به تولید می کنند و مصرف کنندگان از مصرف و تقاضای خود کم می کنند این روند تا جایی ادامه پیدا می کند که فاصله عرضه و تقاضا کاهش می یابد و تعادل در بازار برقرار می شود.

انواع بازار:

انواع بازار:

الف) رقابتی  ب) انحصاری  ج) حراجی(مزایده - مناقصه(

بازار رقابتي:

در بازار هر محصول، گاه تعداد فروشندگان و خریداران به قدری زیاد است که حضور و رفتار هر یک از عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان به نسبت کل بازار بسیار کوچک خواهد بود و در عمل، هیچ یک از طرفین به تنهایی در شکل گیری قیمت تأثیرگذار و به عبارت دیگر  «قیمت گذار» نیستند. در این صورت بازار را به اصطلاح «بازار رقابتی» می نامند. بازار محصولاتی چون ماکارونی معمولاً رقابتی است.

انحصار:

گاه به دلایل طبیعی، اقتصادی، قانونی یا حتی غیر قانونی، تعداد فروشنده یا خریدار به یک یا چند نفر محدود می شود. این وضعیت را «انحصار» می گوییم.

مثلاً شرکت توانیر در کشور ما، به دلیل طبیعی و شرکت های خودرویی به دلایل قانونی، انحصارگر در فروش کالای خود به شمار می روند .شرکت پخش و پالایش فراورده های نفتی از یک سو تنها خریدار و از سویی دیگر تنها فروشنده محصوالات نفتی است و خرید و فروش این کالا را در انحصار خود دارد.

بازار انحصاري:

1) تعداد فروشنده یا خریدار به یک یا چند نفر محدود می شود.

2) انحصارگر، قیمت گذار است و خریداران در بازار انحصاری قیمت پذیرند.

3) کیفیت کالا در این بازار زیاد مورد توجه نیست.

4) در این بازار تنوع کالا کمتر و قیمت کالا ها نسبت به بازار رقابتی بیشتر می باشد.

5) خریداران قدرت انتخاب ندارند.

انحصارگر غیرقانونی:

انحصارگر غیرقانونی معمولاً با افزایش قیمت خود به مشتریان و رفاه جامعه ضرر می زند؛ بنابراین دولت باید مانع شکل گیری آن و تبانی برخی از تولیدکنندگان شود.

انحصار طبیعی و قانونی:

انحصار طبیعی و قانونی مشروط به مواظبت و مقررات گذاری صحیح می تواند برای مصرف کننده سودمند باشد.

بازار هايي در قالب حراجي:

الف) مزایده (فروشندگان آثار هنری در نمایشگاه ها و حراجی ها(

ب) مناقصه (خریداران عمدۀ کالا و خدمات (

نقشه راه، طرح مسئله:

اقتصاد و دولت:

بازی اقتصاد نیازمند یک داور است که به آن دولت می گویند. دولت با عملکرد درست خود می تواند تخصیص های بهینه ای برای اقتصاد به وجود آورد.      

گام اول برای راه اندازی یک شرکت کسب و کار:

گام اول آن است که مجوزهای لازم را برای فعالیت اقتصادی خود از دولت بگیرید.

نظارت دولت:

گام اول در راه اندازی یک شرکت کسب و کار آن است که مجوزهای لازم را برای فعالیت اقتصادی خود از دولت بگیرید. شما با گرفتن مجوزها اجازه می دهید که دولت به کار شما نظارت کند.

نقش دولت در جايگاه نظارتي و ارائه كالا و خدمات:

الف) وظایف نظارتی: فرض کنید شما مالک یک شرکت تولیدکنندۀ دارو هستید و کار خود را با دقت و کیفیت انجام می دهید؛ اما رقیب شما در بازار، که آن هم یک شرکت تولید دارو است، محصولاتی با کیفیت کمتر و قیمت پایین تر ارائه می دهد. این کار او باعث می شود که نه تنها جان مصرف کنندگان به خطر بیفتد، بلکه به خاطر ارائۀ قیمت پایین تر ،مشتری ها را نیز به سوی خود جذب می کند. حالا فرض کنید دولتی نباشد که به کار این شرکت دارویی و محصولات او نظارت کند. در این صورت، هم شما به عنوان یک تولیدکنندۀ متعهد ضرر می کنید و مجبور به ترک بازار می شوید و هم سلامت مصرف کنندگان به خطر می افتد.

ب) ارائه کالا و خدمات عمومی: تصور کنید شما و کارمندان و کارگران شرکت ،برای رفت و آمد به کارخانه، نیاز به احداث جاده و پل دارید. همچنین شرکت های دیگر نیز چنین نیازمندی هایی دارند. چه کسی باید این جاده ها و پل ها را احداث کند؟ همچنین مردم یک شهر یا یک کشور، نیاز به تأمین بهداشت و امنیت دارند. چه کسی باید این کالاهای عمومی را برای مردم فراهم کند؟ دولت مسئول تأمین کالاهای عمومی نیز هست.

بهبود عملکرد بازار و ارائه كالاي عمومي:

وظایف دولت در عرصه اقتصاد:

بهبود عملکرد بازار (وظیفه نظارتی) – ارائه کالا و خدمات عمومی

دولت و بهبود عملكرد بازار:

دولت با وضع مجموعۀ گسترده ای از قوانین و مقررات:

1) باعث تسهیل و تشویق مبادلات می شودکه به نفع خریداران و فروشندگان است.

2) از بروز شرایطی که به مبادلات آنها آسیب می زند، جلوگیری می کند.

3) حضور دولت و عملکرد قوی آن سبب می شود افراد به حقوق یکدیگر تعرض نکنند و مثلاً دارایی هایی را که متعلق به آنها نیست تصرف نکنند.

در این حالت، دولت به عنوان یک داور، در میدان فعالیت های اقتصادی، حضور دارد. وضعیتی را تصور کنید که خریداران نمی توانند اطمینان یابند، آیا فروشندگان مالکان واقعی آن چیزی هستند که برای فروش عرضه کرده اند یا خیر، در این حالت چگونه خریداران پولی را که به سختی درآورده اند، برای چیزهایی مانند خانه، خودرو، لوازم خانگی و ... بپردازند. حالتی را تصور کنید که پول زیادی را به صاحب واقعی چیزی داده اید و آن را خریده اید؛ اما شخص دیگری به راحتی به میان بیاید و مانع از استفادۀ شما از چیزی که خریده اید شود!

4) دولت با تعریف و اجرای حقوق مالکیت، امنیت خرید و فروش و مبادلات را بهبود می بخشد. دولت اجازه نمی دهد تا زمانی که فروشنده اثبات نکند که مالک واقعی چیزی است، آن را بفروشد.

5) علاوه بر حمایت از حقوق مالکیت و اجرای قراردادها، دولت با وضع قوانین و مقرراتی ویژه در زمینه های مختلف می کوشد.

تا وجود اطلاعات و آگاهی های لازم را برای مبادله بین افراد تضمین کند، مثلاً شرکت های دارویی و غذایی نمی توانند پیش از انجام برخی آزمایش ها و اخذ گواهی معتبر محصولات خود را به بازار عرضه کنند یا افراد بدون دارا بودن صلاحیت های لازم به مشاغل مختلف وارد شوند؛

6) همچنین سازمان استاندارد وظیفه دارد کیفیت یا عدم کیفیت محصولات را تأیید کند. همۀ این فعالیت ها به نوعی سبب بهبود عملکرد بازار می شود.

كالاي عمومي:

به کالا و خدماتی که توسط افراد زیادی می تواند هم زمان استفاده شود و شما نمی توانید مردم را از استفاده آن محروم سازید، کالای عمومی گفته می شود. خیابان، بوستان، تیرهای چراغ برق، پل ها، آتش نشانی ، پلیس و...  از نمونه هاي كالا و خدمات عمومي هستند.

ابزارها و منابع تامین مالی:

تامين منابع مالی خدمات و کالاهای عمومی توسط دولت:

این منابع مالی معمولاً و در بیشتر موارد از دو محل تأمین می شود؛

1) مالیات ها (مستقیم و غیر مستقیم)

2) سایر درآمدهای دولت (فروش دارایی های ملیّ مثل نفت و استقراض از مردم(

مالیات، اهداف گرفتن ماليات:

دولت برای تأمین سطحی از کالاها و خدمات عمومی برای همگان، از مردم مالیات می گیرد.

مالیات دو هدف اصلی دارد. اولین و مهم ترین هدف مالیات، افزایش درآمد دولت است. دیگر اینکه، مالیات می تواند باعث کاهش فعالیت های نامناسب و تشویق فعالیت های مطلوب شود. (کاهش سیگار کشیدن و افزایش مصرف شیر(

ماليات و افزايش درآمد دولت:

مالیات برای تأمین مالی اهداف و پشتیبانی از فعالیت های دولت مانند امنیت ،دفاع ،امور قضایی، آموزش و بهداشت عمومی ضروری است. شاید تصور زندگی در شهرها و روستاها بدون خدمات ارائه شده توسط دولت مانند مدارس، راه ها، علامت های راهنمایی و رانندگی، پلیس، درمانگاه ها، کتابخانه ها ،بوستان ها و ... که هزینه های همه آنها از محل مالیات تأمین می شود، سخت باشد! بنابراین هدف اصلی از مالیات این است که درآمد دولت را تا حدی بالا ببرد که عملکرد دولت مؤثر واقع شود.

ماليات و تشويق به فعاليت هاي مطلوب:

1) دولت با وضع مالیات برخی کالاها باعث کاهش مصرف آن کالا ها و فعالیت ها می گردد:

مثال بعد از اینکه مالیات در چین، قیمت چوبک های غذاخوری را افزایش داد، بسیاری از مصرف کنندگان، عادت خود را تغییر دادند و به جای این چوبک ها از قاشق استفاده کردند.

در برخی کشورها مالیات بر سوخت های آلاینده مانند بنزین و گازوئیل معمول است؛ چراکه این مالیات می تواند به کاهش مصرف و در نتیجه کاهشِ آلودگی ناشی از آن بینجامد.

اخیرا ً در برخی کشورها به دلیل آثار زیست محیطی خطرناکِ کیسه های پلاستیکی، به وضع مالیات بر مصرف آنها اقدام شده است.

علاوه بر این مالیات بر مصرف محصولات تنباکویی از جمله سیگار که برای سلامت انسان مضر است، در دنیا بسیار شایع است.

2) دولت از برخی فعالیت ها و کالا ها که برای جامعه مفید است، مالیات دریافت نمی کند تا مصرف آن کالاها بیشتر شود:

مثلا دولت مالیات از شیر که برای سلامتی مفید است را برمی دارد یا کاهش می دهد تا قیمت شیر ارزان تر شود و میزان مصرف آن توسط افراد بیشتر شود.

انواع مالیات:

انواع ماليات:

مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم

تفاوت ماليات مستقيم و غير مستقيم:

تفاوت این دو نوع مالیات در این است که در مالیات مستقیم مبلغی به عنوان مالیات دریافت می شود ولی در مالیات غیرمستقیم، مالیات بصورت بخشی از قیمت کالا از مشتری گرفته می شود.

مالیات های مستقیم:

مالیات های مستقیم خود به دو دستۀ مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد تقسیم می شوند.

مالیات بردارایی:

اساس و مبنای مالیات بر دارایی، ثروت مؤدی (پرداخت کنندۀ مالیات) است. مهم ترین نوع مالیات بر دارایی، مالیات بر ارث است که از اموال و دارایی های باقی ماندۀ شخص فوت شده، دریافت می شود. در واقع زمانی که اموال شخص متوفی قرار است به وراث او منتقل شود، دولت از دارایی و ثروت درحال انتقال مالیات می گیرد.

مالیات بر ارث:

این نوع مالیات مهم ترین نوع مالیات بر دارایی، می باشد که از اموال و دارایی های باقی ماندۀ شخص فوت شده، دریافت می شود. در واقع زمانی که اموال شخص متوفی قرار است به وراث او منتقل شود، دولت از دارایی و ثروت درحال انتقال مالیات می گیرد.

مالیات بر درآمد:

در مالیات بر درآمد، درآمد افراد و شرکت ها (و نه ثروت آنها) مبنای مالیات است. مالیات بر درآمد اشخاص مهم ترین نوع مالیات است. مالیات بر درآمد از هر کدام از انواع درآمدها جداگانه دریافت می شود. (مثلاً مالیات بر حقوق و مالیات بر درآمد امالک(

اقسام مالیات بر درآمد:

انواع ماليات هاي غير مستقيم:

مهم ترین انواع مالیات های غیرمستقیم که در کشور ما اجرا و اعمال می شوند، عبارت اند از: عوارض گمرکی و خدماتی، مالیات بر مصرف و مالیات بر ارزش افزوده.

حقوق و عوارض گمركي:

حقوق و عوارض گمرکی در واقع مالیات هر کشور بر صادرات و واردات کالا های مختلف است که با نام «تعرفه های گمرکی« نیز شناخته می شود. این نوع از مالیات ها، تابع سیاست های کلان بازرگانی و شرایط اقتصادی کشورها هستند و به جز اینکه یکی از راه های درآمدزایی دولت ها هستند، معمولاً برای حمایت از صنایع داخلی نیز به کار گرفته می شوند. این دسته از مالیات ها ممکن است براساس قیمت و ارزش کالاها یا براساس ویژگی ها و مشخصات آنها (مانند حجم، وزن و...) تعیین و دریافت شوند.

این دسته از مالیات ها ممکن است براساس قیمت و ارزش کالاها یا براساس ویژگی ها و مشخصات آنها (مانند حجم ،وزن و ...) تعیین و دریافت شوند.

هدف دولت از مالیات غیرمستقیم حقوق و عوارض گمرکی:

الف) درآمدزایی دولت ها

ب) حمایت از صنایع داخلی

عوارض خدماتي:

انواع عوارض درج شده در قبض های شهرداری مالیات تلقی می شود. شهرداری در مقابل خدماتی که ارائه می کند، وجوهی مانند عوارض خودرو یا عوارض نوسازی و دفع پسماند دریافت می کند.

ماليات بر مصرف:

مالیات بر مصرف مالیاتی است که مصرف کنندگان کالاهای خاص در زمان خرید آن کالا (به همراه قیمت کالا) پرداخت می کنند. به این ترتیب اگر شما میزان بیشتری از آن کالا مصرف کنید، در نهایت مالیات بیشتری نیز پرداخت می کنید. اگرچه این نوع مالیات نهایتاً به وسیلۀ مصرف کنندۀ نهایی پرداخت می شود، اما وظیفۀ قانونی پرداخت آن به عهدۀ تولیدکنندگان و فروشندگان است. مالیات بر مصرف، انواع بسیار زیادی دارد که بارزترین نمونۀ آن در ایران، مالیات بر مشروبات غیر الکلی ماشینی و مالیات بر دخانیات است.

بارزترین نمونۀ آن در ایران، مالیات بر مشروبات غیرالکلی ماشینی و مالیات بر دخانیات است.

ماليات بر ارزش افزوده:

منظور از مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که از تفاوت ارزش بین کالا و خدمات عرضه شده با ارزش کالا و خدمات خریداری شده در دوره ای مشخص گرفته می شود. این نوع مالیات چند مرحله ای است و در هر یک از مراحل تولید و تکمیل تا مصرف نهایی بر حسب ارزش افزوده گرفته می شود.

مالیات بر ارزش افزوده با ایجاد شفافیت، فرار مالیاتی را کاهش می دهد و از مالیات ستانی مضاعف جلوگیری می کند؛ چرا که مالیات پرداخت شده تولیدکنندگان قبلی از مالیات بر فروش بعدی کسر می شود. به عبارت دیگر کالا و خدمات واسطه ای از پرداخت مالیات معاف می شوند.

در این نوع مالیات کالا و خدمات واسطه ای از پرداخت مالیات معاف می شوند.

در کشورهایی که ساز و کار مالیات بر ارزش افزوده برقرار است، کسب و کارها، منبع مالیات را از فروش خودشان جمع آوری کرده و آن را از طریق خرید از دیگر کسب وکارها، پرداخت می کنند. در این شکل نشان داده شده است که چگونه 10 درصد مالیات بر ارزش افزوده (VAT) بر تولید و فروش لباس، عمل می کند.

فرار مالیاتی:

فرار مالیاتی در برخی کشورها، به دلیل عدم شفافیت درآمدها، زیاد است.

نگرفتن برخی مالیات ها:

برخی از انواع مالیات ها در ایران گرفته نمی شود و همین امر سبب شده است که انحرافاتی در مسیر سرمایه گذاری در کشور رخ دهد. از جملۀ این مالیات ها مالیات خانه های خالی و زمین های بایر است که سبب شده است این نوع دارایی های مصرفی به دارایی های سرمایه ای غیر مولد تبدیل شود.

ساير درآمد هاي دولت:

ساير درآمد هاي دولت، غير از ماليات:

1) غیر از مالیات بخش زیادی از درآمدهای مورد نیاز دولت در ایران از محل فروش دارایی هایی مثل نفت تأمین می شود.

این نمودار نشان می دهدکه بخش زیادی از درآمدهای دولت از محل فروش دارایی های تجدید ناپذیری مانند نفت و گاز تأمین شده است که درآمدی پایدار نیست؛ با قیمت نفت نوسان می کند و قابل تحریم است فروش این نوع دارایی ها، عملاً فروش دارایی هایی اساات که نه فقط به ما بلکه به نسل های بعد هم تعلق دارد. اگر با درآمد حاصل از فروش این منابع، دارایی های دیگری خلق نشود و این درآمدها صرف هزینه های جاری کشور (نظیر پرداخت دستمزد و ...) شود، در این صورت حتماً نسل های بعد، ما را نخواهند بخشید!

2) دولت سالیانه بخشی از درآمد مورد نیاز خود را نیز از طریق ایجاد بدهی تأمین می کند؛ یعنی از مردم قرض می گیرد یا آنها را در طرحهای عمرانی و سرمایه گذاری های دولت شریک می کند و از محل سود این طرح ها سودی بین آنها تقسیم می کند. این درآمد نیز نمی تواند تا ابد پایدار باشد.

عدم پايداري فروش منابع تجديد ناپذير:

چون با قیمت نفت نوسان می کند و قابل تحریم است.

جایگاه دولت در جریان چرخشی درآمد:

دولت و جریان چرخه درآمدی:

علاوه بر دو بازیگر اصلی اقتصاد، خانوار ها و شرکت ها، دولت ها نیز نقش و جایگاه مهمی در جریان چرخشی درآمد دارند.

بنابراین می توان گفت نمودار جریان چرخشی تعاملات بین خانوارها و شرکت ها که در درس پنجم بررسی کردیم کامل نیست چرا که دولت را نادیده گرفته بود. دولت ها برای تولید کالا و خدمات عمومی نیاز به منبع درآمدی دارندکه این درآمدها را از طریق مالیاتی که ازخانوارها (مالیات بردرآمد- مالیات بردارایی- مالیات بر مصرف (و بنگاه ها) مالیات برارزش افزوده کالاها -مالیات بر درآمد شرکت ها) می گیرند تامین می کنند و در مقابل کالا و خدمات تولیدی خود را به خانوارها و بنگاه ها عرضه می کنند.دولت برای تولید کالا و خدمات نیاز به عوامل تولید دارد که این عوامل تولید را از بازار عوامل تولید تامین می کند و در مقابل به بازار عوامل تولید پرداختی دارد که بخشی از درآمد خانوار را تشکیل می دهد و همچنین دولت در جریان تولیدات خود نیاز به یک سری

کالا و خدمات دارد که از بازار محصولات تولید تامین می کند و در مقابل به بازار محصولات پرداختی دارد که این پرداختی بخشی از درآمد بنگاه را تشکیل می دهد.

دلایل شکل گیری تجارت و مبادله بین کشورها:

محصولات و کالاهای پیرامون ما:

تک ملیتی: محصولات و کالاهایی هستند که توسط یک کشور تولیدمی شوند.

چند ملیتی: محصولات و کالاهایی هستند که کشورهاو ملت های مختلفی در تولید این محصولات نقش دارند.

دليل اهميت تجارت با ديگر كشورها:

1) یکسان نبودن منابع و عوامل تولید 2) یکسان نبودن کشورها از نظر دسترسی به فناوری  3) تفاوت های اقلیمی و آب و هوایی (این عوامل باعث می شود تا تولید یک محصول در کشوری به صرفه باشد و در کشور دیگر، صرفۀ اقتصادی نداشته باشد و همین اختلاف، پایۀ بده ـ بستان دو کشور یا صادرات و واردات را تشکیل می دهند.)

مزيت نسبي و مطلق، هزينه فرصت:

مزیت اقتصادی:

یکسان نبودن منابع و عوامل تولید، یکسان نبودن کشورها از نظر دسترسی به فناوری، تفاوت های اقلیمی و آب و هوایی، توان تولیدی منطقه یا کشوری را در مقایسه با منطقه یا کشور دیگر، تغییر می دهد و موجب می شود تولید یک محصول نسبت به محصولی دیگر «مقرون به صرفه تر» شود؛ به عبارت دیگر مزیت اقتصادی ایجاد کند.

مزیت مطلق:

 وقتی دو یا چند کشور با شرایط یکسان و برابر در عوامل تولید (نیروی کار، سرمایه و دانش فنی) اقدام به تولید یک یا چند کالا می کنند کشوری که در تولیدکالایی از کشورهای دیگر وضعیت بهتری دارد این کشور در مقایسه با سایر کشورها در تولیدآن کالا دارای مزیت مطلق می باشد.

مزیت نسبی:

 وقتی یک کشوری باشرایط یکسان در عوامل تولید (نیروی کار، سرمایه و دانش فنی) با سایر کشورها، اقدام به تولید یک یا چندکالا می کند ولی در تولید همه کالاها وضعیتش نسبت به سایر کشورها مطلوب نیست ولی در داخل خود آن کشور تولید بعضی از کالا ها از تولید کالاهای دیگر، وضعیت بهتری دارد که در واقع آن کشور در تولید کالاهایی که وضعیت بهتری نسب به سایر کالاها در داخل کشورش دارد دارای مزیت نسبی است.

پیامدهای عدم رعایت مزیت مطلق و نسبی:

1) از منابع و سرمایه ها به بهترین نحو ممکن استفاده نمی شود که به نوعی هدر رفت آنها محسوب می شود. (چرا که منابع کمیاب هستند(

2) با تولید محصولات کمتر و بی کیفیت تر، رفاه جامعه کاهش می یابد.

فواید صادرات کالا برای تولیدکنندگان:

1) صادرات کالاها به تولیدکنندگان اجازه می دهد تا محصولات خود را در بازارهای بزرگ تری به فروش برسانند.

2) همچنین به منظور رقابت با تولیدکنندگان دیگر، به تلاش بیشتربرای تولید بهتر و کار امد تر وارد شوند.

مزیت نسبی و هزینه فرصت:

وقتی میخواهیم کاری انجام دهیم حتما باید هزینه فرصت این کار را در نظر بگیریم که با این فعالیت چه فرصتی را ازدست می دهیم و آیا در انجام آن کار، دارای مزیت نسبی هستیم یا خیر. اگر به این مهم توجه نکنیم چه بسا دچارضرر و زیان گردیم.

دولت ها و تجارت بين الملل:

دلایل برخوردهای گوناگون و متعارض دولت ها با تجارت بین الملل:

1) مشکلات خاص و متفاوت کشورها

2) تفاوت آرمان ها و چشم اندازهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی کشورها با یکدیگر

سیاست های تجاری دولت ها:

1) گاهی دولت ها برای حمایت از صنایع داخلی خود و کاهش وابستگی اقتصادی به کشورهای دیگر، تعرفه های گوناگونی بر واردات برخی از کالاها وضع می کنند.

2) گاهی در جهت گسترش روابط اقتصادیشان با کشورهایی که دیدگاه های نزدیک سیاسی با یکدیگر دارند، پیمان های تجاری وضع می کنند و تعرفه ها را کاهش می دهند.

جنگ های تجاری و تحریم های اقتصادي:

تجارت خارجي:

تجارت خارجی و تمرکز بر مزیت های مطلق یا نسبی در صورتی دارای مزایا می باشدکه به قدرت و

استقلال اقتصادی کشور، آسیبی نزند.

تحريم و جنگ:

جنگ ها و تحریم های اقتصادی قرن های اخیر و رفتار خودخواهانۀ برخی کشورها موجب شده است

تا اقتصاددانان به اهمیت خودکفایی در برخی از تولیدات داخلی و عدم وابستگی برای تأمین آنها از

خارج تأکید کنند. وابستگی در تأمین کالاهای راهبردی و ضروری مثل دارو ،غذا و محصولات کشاورزی، حوزۀ انرژی (مثل نفت و انرژی هسته ای و انرژی های نو) و صنایع نظامی و دفاعی می تواند موجب بهانه جویی و سلطۀ رقیب یا دشمن و نهایتاً ضعف و وابستگی کشور شود.

مضرات اقتصاد تک محصولی:

در فضای جهانی، اقتصاد تک محصولی، اقتصادی شکننده و آسیب پذیر است؛ زیرا اقتصاد تک محصولی در مواقع بحرانی، امکان تاب آوری و انعطاف پذیری مقابل تکانه ها، مشکلات و تحریم ها را ندارد.

راه های رسیدن یک کشور به استقلال و استحکام اقتصادی:

1) راه های تأمین کالاهای وارداتی یا بازارهای فروش کالاهای صادراتی خود را گوناگون کند.

2) از وضعیت تک محصولی فاصله بگیرد.

3) با خلق مزیت های جدید اقتصادی امکان تأمین برخی نیازهای مهم و اساسی را در داخل کشور فراهم کند.

4) به علم و فناوری و اقتصاددانش بنیان توجه بیشتری داشته باشد.

بهترین الگوی تجارت اقتصادی:

1) توجه به مزیت نسبی و مطلق درتولید

2) فاصله گرفتن از وضعیت تک محصولی

3) توجه به علم و فناوری و اقتصاد دانش بنیان

4) تامین نیازهای اساسی و مهم در داخل کشور

5) تنوع در راه های تامین واردات و بازارهای فروش صادرات

طرح مسئله:

بيكاري و از دست دادن شغل:

گاهی اوقات از دست دادن شغل به دلیل تغییرات در فناوری های صنعتی و رویه های تولید نیست؛ بلکه عواملی همچون ضعیف بودن ساختار اقتصادی، قاچاق و واردات بی رویه و یا تحریم های اقتصادی، عده ای را از کار، بیکار می کند.

ركود:

زمانی که عواملی از جمله تغییرات در فناوری های صنعتی و رویه های تولید، ضعیف بودن ساختار اقتصادی، قاچاق و واردات بی رویه و یا تحریم های اقتصادی، باعث ازبین رفتن مشاغل شود وعده ای را از کار، بیکار کند تولیدات شرکت ها و کارخانه ها کاهش می یابد و اقتصاد کشور گرفتار رکود می شود.

رکود اقتصادی:

تولیدکننده: 1- کاهش تولید (کاهش درآمدتولیدکننده)  2- کاهش فروش (افزایش واردات(

3- افزایش هزینه های تولید (تحریم: کمبود ارز(

تقاضاکننده: 1- کاهش تقاضا (درآمد ناکافی)

منابع غیرفعال و منحنی مرز امکانات تولید:

مرز امكانات توليد:

با کاهش تولید و پدید آمدن رکود، کارگران کمتری مورد نیاز است و سرمایۀ کمتری مورد استفاده قرار می گیرد؛ در چنین شرایطی اقتصاد دارای منابع بیکاری است که این منابع می توانست برای تولید کالا و خدمات از آن استفاده شود اما از آنها برای تولید هیچ چیز استفاده نمی شود! وجود این منابع بیکار سبب می شود که کشور در زیر مرز امکانات تولید قرار گیرد (نقطه x در شکل زیر است.)

توليد درون مرز امكانات توليد:

وجود منابع بیکار، بسته شدن برخی از کارخانه ها، بیکار بودن بعضی از کارگرها

وقتی یک اقتصاد منابع غیرفعال دارد، به راحتی می تواند با استفاده از آن منابع غیرفعال کالا و خدمات زیادی تولید کند.   

اشتغال و بیکاری:

افراد شاغل:

کسانی که در ازای کاری که انجام می دهند دستمزد یا حقوق می گیرند، شاغل محسوب می شوند؛ این شغل می تواند تمام وقت یا پاره وقت باشد.

افراد بيكار:

همۀ کسانی که شغلی ندارند، بیکار نیستند. بیکار کسی است که بالاتر از 15 سال دارد و در جست و جوی کار است؛ اما کاری برای خود پیدا نمی کند.

دانش آموزان، دانشجویان، بازنشستگان و خانه دارن بيكار محسوب نمي شوند، زيرا علاوه برداشتن سن بالاتر از 15 سال، یکی از شرایط دیگر بیکاری این است که فرد در جستجوی کاراست و کاری برای خود پیدا نمی کند. بنابراین کسانی که دانش آموز و دانشجو هستند و یا باز نشسته و خانه دارند و دنبال کار نمی گردند، بیکار محسوب نمی شوند.

جمعيت فعال:

اگر تعداد افراد شاغل و بیکار را باهم جمع کنیم، جمعیت فعال جامعه به دست می آید. جمعیت فعال افرادی هستند که یا مشغول به کارند یا دنبال کار می گردند.

جمعيت غير فعال:

افراد دیگری را که در سن کار (بالای 15 سال) قرار دارند، ولی شاغل و یا بیکار نیستند، در جمعیت غیرفعال دسته بندی می کنند (مانند دانشجویان و دانش آموزان بالای 15 سال)

سن كار:

بالای 15 سال

نرخ بیکاری:

شاخص ارزيابي وضعيت اشتغال:

اساسی ترین شاخص ارزیابی وضعیت اشتغال کشور نرخ بیکاری است.

رابطه نرخ بيكاري:

نرخ بیکاری از نسبت تعداد بیکاران به کل جمعیت فعال کشور ضرب درصد به دست می آید.

نرخ بيكاري و مقدار واقعي:

آنچه در سنجش تعداد بیکاران اتفاق می افتد، گاهی با احساس عمومی جامعه از بیکاری سازگار نیست؛ چرا که طبق تعریف، کسانی را که از جست و جوی شغل دلسرد شده اند بیکار محسوب نمی کنند!

همۀ کسانی را که به صورت پاره وقت مشغول به کارند شاغل به حساب می آورند، در حالی که آنها در جست و جوی شغل تمام وقت هستند و خود را شاغل به حساب نمی آورند. همۀ کسانی را که در غیر از زمینه تخصصی شان مشغول به کار و فعالیت باشند، شاغل محسوب می کنند. برخی افراد نیز ممکن است به دلایلی مانند اشتغال در بخش غیررسمی یا به امید بهره مندی از بیمۀ بیکاری و ... با مأموران آمارگیری دربارۀ وضعیت شغلی خود با صداقت برخورد نکنند.

این دلایل سبب می شود که نرخ بیکاری از مقدار واقعی اش فاصله داشته باشد ولی در هر صورت همچنان بهترین سنجه برای مشخص شدن وضعیت بیکاری در جامعه است.

نرخ بیکاری صفر:

برخی افراد ممکن است به دلایل مختلف شغل خود را رها کنند و به جست و جوی شغل بپردازند و تا زمانی که دوباره استخدام شوند، بیکار خواهند بود (بیکاری اصطکاکی). برخی از کارگران هم در پایان فصل کاری خود برای مدتی بیکارند تا فصل کارشان مجدد آغاز شود (بیکاری فصلی). همچنین فناوری و ساختار تولیدی همیشه در حال تغییر است و مهارت های برخی افراد ممکن است تقاضا نداشته باشد (بیکاری ساختاری). اقتصاددانان این میزان از بیکاری را که همیشه در جامعه وجود دارد نرخ طبیعی بیکاری برای یک اقتصاد سالم توصیف می کنند.

بازار نیروی کار:

نيروي كار:

در بازار کار، قیمت نیروی کار دستمزد نام دارد.

در بازار کار قیمت نیروی کار که نام آن دستمزد است، با میزان تقاضا یا عرضه نیروی کار ارتباط دارد. هرچه دستمزد بیشتر باشد عرضه نیروی کار بیشتر و تقاضای نیروی کار کمتر خواهد بود و هر چه دستمزد کمتر باشد عرضه نیروی کار کمتر و تقاضای نیروی کار بیشتر خواهد بود.

عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان نیروی کار:

عرضه کننده نیروی کار، همان کارگرانی هستند که با نیروی بدنی و یا فکری خود، محصول یا خدمتی را تولید می کنند و حاضرند کار خود را در اختیار تقاضاکنندگان کار قرار دهند. تقاضاکنندگان نیروی کار، صاحبان شرکت ها و کارخانه ها یا سرمایه گذارانی هستند که نیروی کار را استخدام می کنند و گاهی در اقتصاد به آنها کارفرما هم می گویند.

بازار نيروي كار:

نیروی کار نیز در اقتصاد دارای بازار است. همان طور که در بازار کالا، مقدار عرضه و یا تقاضای یک کالا با قیمت آن ارتباط می یابد، در بازار کار نیز قیمت نیروی کار که نام آن دستمزد است، با میزان تقاضا یا عرضه نیروی کار ارتباط دارد. عرضه کننده نیروی کار، همان کارگرانی هستند که با نیروی بدنی و یا فکری خود، محصول یا خدمتی را تولید می کنند و حاضرند کار خود را در اختیار تقاضا کنندگان کار قرار دهند. تقاضاکنندگان نیروی کار، صاحبان شرکت ها و کارخانه ها یا سرمایه گذارانی هستند که نیروی کار را استخدام می کنند و گاهی در اقتصاد به آنها کارفرما هم می گویند.

انواع بیکاري:

بيكاري:

پیامدهای بیکاری و رکود:

پيامد هاي بيكاري و ركود:

1) بیکاری مشکلات زیادی برای بیکاران و خانواده های آنها به وجود می آورد. علاوه بر از دست دادن درآمد خانوار، بسیاری از بیکاران، بیمۀ خدمات درمانی خود را نیز از دست می دهند.

2) خانواده هایی که هیچ دستمزد دیگری ندارند، مجبورند از پس انداز خود برای غذا، پوشاک و مسکن استفاده کنند یا از دیگران برای تأمین این نیازها قرض بگیرند،

3) ضمن اینکه برای هزینه های غیر مترقبه مانند درمان و خرابی لوازم خانگی و ... ناتوان می شوند.

4) بیکاری همچنین می تواند موجب بروز اختلافات خانوادگی شود و حتی جرم و جنایت را در جامعه بیفزاید.

5) بیکاری تأثیری منفی نیز بر بودجه دولت دارد. میزان بالای بیکاری، دولت را مجبور می کند تا پول بیشتری را صرف برنامه های اجتماعی مانند بیمه بیکاری و کمک به تغذیه خانواده های نیازمند کند؛ در حالی که درآمد مالیاتی دولت به دلیل بیکار بودن کارگران و کاهش تولید شرکت ها کاهش یافته است.

6) فقر نیز یکی از پیامدهای غم انگیز بیکاری و رکود است.در کل جهان، 4/1 میلیارد نفر در فقر مطلق به سر می برند. بسیاری از کشورهای جهان درگیر مسائل مرتبط با فقر و نابرابری اند. حتی کشورهای با درآمد بالا نیز دست به گریبان نا برابری های اقتصادی اند.

تعيين ميزان فقر:

روش کلی در تعیین میزان فقر آن است که نیازمندی های افراد و یا خانوار را با توانمندی های آنان برای دستیابی به آن نیازها مقایسه کنیم.

شاخص های کلی درتعیین میزان فقر (نیازمندی های افراد و توانمندی های آنان برای دستیابی به نیازها) برای همه گروه ها و طبقات یکسان و کافی نيست؛ از آنجا که کافی بودن یا نبودن این شاخص ها به طور خاص به وضعیت نسبی رفاه گروه ها و طبقات مختلف مردم برمی گردد، ممکن است میزانی از این شاخص ها که برای یک گروه کافی به نظر می رسد، برای گروه دیگر ناکافی باشد. این وضعیت به ویژه در مقایسۀ نواحی ای که از نظر سطح رفاه یکسان نیستند، همانند شهر و روستا ،صدق می کند؛ به عنوان مثال ممکن است میزانی از «سلامت» که برای خانوارهای یک ناحیۀ روستایی مطلوب و ایده آل است، برای خانوار های شهری ناچیز تلقی شود و براین اساس آنها خود را، فقیر بدانند. این وضعیت منجر به تعریف «فقر نسبی» شده است.

انواع فقر:

فقرنسبی - فقرمطلق

فقر نسبي:

در فقر نسبی همیشه تعریف فقر نسبت به وضعیتی که ما در آن هستیم صورت می گیرد. از این رو معیار فقر در نواحی و زمان های مختلف متفاوت خواهد بود. چه بسا افرادی که در زمانی یا کشوری، فقیر به شمار نمی روند در زمان دیگر و یا کشوری دیگر فقیر باشند. توجه به مفهوم فقر نسبی ، محاسبه تعداد افراد فقیر را بسیار پیچیده و سخت و شاید ناممکن کند.

فقر مطلق:

فقر یا تهیدستی مطلق به معنای نداشتن حداقل معیشت است و فقیر مطلق کسی است که از تامین احتیاجات اولیه مانند آب سالم، تغذیه، خدمات بهداشتی، آموزش، پوشاک و سرپناه خود عاجز است.

معياري براي رتبه بندي كشور ها از نظر فقر:

تولید ناخالص داخلی یا درآمد سرانۀ کشورها – چون مطابق با معیار بانک جهانی، افرادی که زیر 9/1 دلار در روز درآمد دارند زیر خط فقر مطلق اند.

دليل استفاده از مفهوم فقر نسبي:

چون توجه به مفهوم فقر نسبی، باعث می شود که محاسبۀ تعداد افراد فقیر بسیار پیچیده و سخت و شاید ناممکن شود. از این رو مفهوم دیگری تعریف می شود به نام «فقر مطلق» که مطابق با آن می توان معیاری را برای سنجش میزان فقر درنظر گرفت.

دولت و مسئله بیکاری و فقر:

تعطیلی شرکت ها و صنایع تولیدی:

1) قاچاق یا واردات کالایی که مشابه آن در کشور تولید می شود، یکی از عوامل مهم بیکاری و فقر است.

2) عدم توانایی برخی تولیدکنندگان از باز پرداخت وام های کلانِ بانکی

3) نبود فضای مناسب کسب و کار

4) گاهی برخی از تولیدکنندگان برای راه اندازی یک کارگاه تولیدی یا اضافه کردن خط تولید جدید ، باید ماه ها و حتی سال ها در انتظار مجوزهای دولتی باشند و در پیچ و خم های اداری سازمان ها و نهادها، معطل بمانند.

5) گاهی قانون گذاری های متعدد، متناقض و دائما در حال تغییر، بر بی ثباتی فضای کسب و کار دامن می زنند.

6) تورم و بی ثباتی قیمت ها

بی ثباتی و ناامنی فضای کسب و کار اقتصادی:

گاهی قانون گذاری های متعدد، متناقض و دائما در حال تغییر، بر بی ثباتی فضای کسب و کار دامن می زنند. بی ثباتی و ناامنی در فضای کسب و کار اقتصادی، عوامل دیگری نیز می تواند داشته باشد؛ مثالً اختلال در بازارهای انرژی جهان یا بحران های محیط زیستی یا بهداشتی، مثل ویروس کرونا!

دولت و مبارزه با بیکاری و فقر:

1) حمایت از تولیدکنندگان

2) سیاست های فقرزدایی و برقرارکردن عدالت (تامین اجتماعی، خدمات رایگان بهداشت، درمان و آموزش و ...)

3) مبارزه با فساد و انواع درآمدهای نا مشروع

مسئولیت اجتماعی مردم:

مردم و خطر فقر و نابرابري:

آنها می توانند از طریق ایجاد نهادهای توانمندسازی، خیریه و کمک های مردمی و نیز تأسیس صندوق های قرض الحسنه و فعالیت های جهادی، از یکدیگر در برابر خطر فقر و نابرابری، محافظت کنند.

مسئولیت اجتماعی مردم یعنی هم افراد جامعه در قبال افرادی که دچار فقر هستند مسئولند و هم شرکت ها و موسسات تولیدی باید قسمتی از درآمدهای خود را صرف امور اجتماعی و خیریه کنند.

نقشه راه، طرح مسئله:

محاسبه تورم:

1) با محاسبه تورم مي توانيم، به درک بهتری از نوسان قیمت ها برسیم.

2) با محاسبه تورم مي توانيم، بدانیم چرا میان آنچه از تورم احساس می کنیم و انچه واقعا در اقتصاد روی داده است، تفاوت هایی وجود دارد.

باور رایج میان مردم:

برای اینکه این باور را بیازمایید، کافی است به پولی که در جیبتان دارید فکر کنید؛ مثالً شما با 5000 تومان پولی که در جیب دارید اکنون می توانید دو بسته بیسکویت بخرید. در حالی که با همین 5000 تومان در 10 سال پیش می توانستید یک پیراهن و در بیست سال قبل ،یک کیف تهیه کنید. پس ارزش پول یا به عبارت دیگر، قدرت خرید پول کاهش پیدا کرده است. حالا فرض کنید مدیر عامل یک شرکت تولیدی هستید و تورم باعث شده است تا یکی از نهاده های تولیدی که سال قبل با 500 میلیون تومان می خریدید، اکنون باید بابت همان نهاده 700، میلیون تومان پرداخت کنید و این افزایش قیمت را روی محصول نهایی خود اعمال کنید.پس اینکه ما پول راهمان ثروت بدانیم بستگی به میزان تورم موجود در جامعه و قدرت خرید پول دارد.

دليل آشنايي با تورم:

برای اینکه بدانیم آیا قدرت خرید پول افزایش یافته است یا کاهش، باید با مفهوم تورم آشنا شویم.    

پول چیست:

تاریخچه پول و مبادله به ترتيب:

در یک اقتصاد پویا روزانه میلیون ها مبادله انجام مي شود.    

1- کالا با کالا، پایاپای (تهاتر(

2- کالا با کالای خاص (اولین پول مورد استفاده بشر(

3- استفاده از فلزات گرانبهای طلا و نقره

4- رسید صرافان و تجار (اولین اسکناس مورد استفاده بشر)

5- پول تحریری یا ثبتی توسط دولت و بانک مرکزی

6- پول الکترونیکی و مجازی

نام دیگري براي مبادله كالا با كالا (پاياپاي):

تهاتری - یعنی مثلاً کشاورز گندمش را با کفش صنعتگر مبادله کند و مجدداً کفش خریداری شده را با گوسفند دامدار معاوضه کند. به همین شکل دامدار و صنعتگر نیز با گوسفند و کفش با یکدیگر مبادله کنند.

مشکلات مبادله پایاپای:

1) عدم تمایل همزمان طرفین به مبادله (مثلا فردی که مقداری گندم اضافی داشت و می خواست آن را با برنج معاوضه کندباید فردی را می یافت که برنج اضافی داشته باشد و حاضر باشد آن را با گندم معاوضه نماید.)

2) مشکل سنجش ارزش (دراین شکل مبادله تعیین و محاسبه قیمت ها و تبدیل آن هایه یکدیگرمشکل زا بود و در مبادله افراد نمی دانستندکه چه میزان از کالا ها اضافی خود را بدهند و چه میزان از کالای مورد نیاز را دریافت کنند.)

3) مشکل پس انداز و حفظ ارزش (اگر کالا برای مدتی طولانی پس انداز می شد از بین می رفت و ارزش خودش را از دست می داد.)

مشکلات مبادله پایاپای (تهاتری) باعث شد بشر برای مبادلات خود، از کالایی با دوام و فاسد نشدنی و قابل تقسیم به تکه های کوچک و پرطرف دار استفاده کند.

مزیت های مبادله با کالای خاص:

با دوام، فاسدنشدنی، قابل تقسیم به تکه های کوچک، پر طرف دار و مبادله با سرعت بیشتر و راحت تر

مبادله کالا باکالای خاص:

به دلیل مشکلاتی که مبادله پایاپای داشت، بشر برای مبادلات خود، از کالایی با دوام و فاسد نشدنی و قابل تقسیم به تکه های کوچک و پر طرف دار استفاده کرد. البته در هر منطقه، کالایی خاص پرطرف دار بود. مثلاً در ایران، غلات؛ در هندوستان، صدف؛ در تبت، چای و در روسیه، پوست سمور خواهان بیشتری داشت. ساکنان این مناطق حاضر بودند کالاهای اضافی خود را با این کالاها معاوضه کنند؛ زیرا اطمینان داشتند که با دادن این کالاها می توانند کالاهای مورد نیاز خود را دریافت کنند. به این ترتیب، این نوع کالاها به عنوان اولین پول، مورد استفاده قرار گرفت.

اولین پول مورد استفاده بشر:

کالاهای خاص مناطق مختلف جهان که در منطقه خود پر طرفدار بود. مثلاً در ایران، غلات؛ در هندوستان، صدف؛ در تبت، چای و در روسیه، پوست سمور

مشکلات و معایب مبادله کالا با کالای خاص:

افزایش تولید و زیاد شدن حجم و تعداد مبادلات، مشکلات جدیدی را با خود به همراه آورد.

1) از جمله اینکه کالاهایی که به عنوان وسیلۀ مبادله از آنها استفاده می شد ،در صورتی که مدت زیادی بدون مصرف می ماندند، فاسد و غیرقابل استفاده می شدند.

2) همچنین به دلیل حجم زیاد، فضای زیادی را اشغال می کردند.

3) از سویی دیگر، تأمین جا برای محافظت از این کالاها، هزینه نگهداری آنها را افزایش می داد که به تولیدکنندگان ،ضرر می رساند.

طلا و نقره:

انسان ها از فلزات گرانبها، مانند طلا و نقره، به عنوان پول در مبادلات استفاده کردند

انتخاب فلزات گرانبهای طلا و نقره به عنوان پول، موجب گسترش تجارت در داخل کشورها و بین ملت ها شد و فعالیت هایی از قبیل دریانوردی و حمل و نقل را نیز رونق بخشید.

مزایا و معايب طلا و نقره (پول فلزی):

 مزايا: فسادناپذیر، حجم کمی دارد، حمل و نقل آن در مبادلات آسان تر است.

معايب:

1) میزان طلا و نقره محدود بود و با افزایش تجارت و مبادله، به پول بیشتری نیاز بود.

2) در مبادلات باحجم زیاد، به دلیل سنگینی و وزن زیاد وسیله مناسبی برای پرداخت نبود.

بازرگانان و عدم حمل پول فلزي:

عده ای از بازرگانان در معاملات خود به جای پرداخت سکه های فلزی، رسیدی صادر می کردند که بیانگر بدهی آنان بود. طرف مقابل هم بر اساس اعتمادی که داشت، این رسید را می پذیرفت. به تدریج، بازرگانانی که به یکدیگر اعتماد داشتند، این رسیدها را بین خود مبادله می کردند.

تجار يا صرافان:

مردم برای در امان ماندن از خطرهای احتمالی و همچنین رهایی یافتن از حمل مسکوکات در معامله ها، پول های خود را به تجار یا صرافان معتبر می سپردند و در مقابل، رسید معتبر از آنان دریافت می کردند و در معاملات خود این رسیدها را به کار می گرفتند تا جایی که در دوران تمدن اسلامی ،کارگری در بلخ رسید صرافی اسلامبل (استانبول) را می گرفت.

نخستين بانك ها و اسكناس هاي بشر:

رسیدهایی که صرافان و تجار در مبادلات خود صادر می کردند در واقع نخستین اسکناس ها بود که پشتوانۀ آنها طلا و نقره ای بود که نزد صرافان و بازرگانان نگهداری می شد.

رونق روز افزون کار صرافي ها، آنها را به نهادی مهم در اقتصاد تبدیل کرد که نام آن، بانك شد.

معایب رسید صرافان و تجار:

1) بی مبالاتی یا سوء استفادۀ برخی صرافان از اعتماد مردم

2) تعداد زیاد انواع رسیدها و صرافی ها، که آشنایی و اعتبار سنجی آنها را برای مردم سخت کرده بود.

چاپ و انتشار اسكناس ها:

بی مبالاتی یا سوء استفادۀ برخی صرافان از اعتماد مردم یا تعداد زیاد انواع رسیدها و صرافی ها، که آشنایی و اعتبارسنجی آنها را برای مردم سخت کرده بود، موجب شد تا دولت ها برای جلوگیری از بروز این گونه مشکلات به ناچار چاپ و انتشار اسکناس را بر عهده گیرند. فکر سپردن نشر پول به یک بانک تجاری از اینجا شکل گرفت.

خدمات بانك ها براي جلوگيري از نقل و انتقال اسكناس ها در مبادلات:

1) با گسترش ارتباطات، بانک ها فعالیت خود را گسترش دادند و نقل و انتقال اسکناس هم کم کم دشوار شد .در این میان یکی از خدماتی که بانک ها ارائه دادند، چک بود.

2) اقدام دیگر بانک هابرای جلوگیری از نقل و انتقال اسکناس ها، پول الکترونیکی قابل ثبت در کارت های بانکی و قابل انتقال در شبکه های ارتباطی بود.

معامله با چك:

در معاملاتی که با چک انجام می شود، پول نقد بین افراد رد و بدل نمی شود، بلکه بانک موجودی حسابی را کاهش و موجودی حساب دیگری را افزایش می دهد.

به چک پول تحریری یا ثبتي گفته مي شود چون افراد خودشان مبلغ چک را روی آن می نویسند، به آن  «پول تحریری» یا «ثبتی» گفته می شود.

روش هاي سريع و راحت تر در مبادله:

افزایش حجم و سرعت مبادلات و همراه شدن آن با انقلاب دیجیتال و الکترونیک، موجب شد تا بشر به دنبال روش های سریع تر و راحت تری باشد. در نتیجه امروز شاهدیم که پول الکترونیکی قابل ثبت در کارت های بانکی و قابل انتقال در شبکه های ارتباطی، خرید و فروش و انتقال دارایی را بسیار آسان کرده است.

بیت کوین یکي از پول های نو ظهور است. پول های کاغذی، تحریری یا الکترونیکي، خصوصیتي اعتباري دارند.؛ يعني پولی که شما در دست دارید و روی آن نوشته شده است 10 هزار تومان، به این معنی نیست که این ورقۀ کاغذ به خودی خود، 10 هزار تومان می ارزد؛ بلکه به معنی سند یا رسیدی است که به شما امکان می دهد، با آن معادل 10هزار تومان کالا یا خدمات دریافت کنید.

پشتوانه پول:

اطمینانی که مردم به ارزش پول در مبادلات دارند، پشتوانۀ پول به شمار می رود.

پشتوانه پول فلزی:

زمانی که پول طلا و نقره رایج بود، پشتوانۀ پول همان طلا و نقرۀ موجود در خود پول بود.

پشتوانه پول کاغذی:

پشتوانه پول کاغذی پول های فلزی و شمش های طلا و جواهراتی بود که نزد صراف یا بانک بود.

پشتوانه پول امروز:

امروزه پول های فلزی و کاغذی و تحریری و الکترونیکی که در دست افراد یا در حساب آنهاست ،پشتوانه ای جز قدرت اقتصادی کشورندارد.

وظایف پول:

وظایف پول:

وسیله پرداخت در مبادلات

وسیله سنجش ارزش

وسیلۀ پس انداز و حفظ ارزش

وسیلۀ پرداخت های آینده

دليل پذيرش پول در مبادلات:

افراد در مبادلات خود، پول را می پذیرید؛ زیرا می دانندکه دیگران نیز هنگام فروش کالاها یا خدمات خود، آن را خواهند پذیرفت. نقش اصلی پول در مبادلات، آسان سازی مبادله است. نقش اصلی پول در مبادلات، آسان سازی مبادله است.

پول به عنوان وسیله سنجش ارزش:

با پول می توان ارزش کالاها را مشخص کرد و سپس ارزش نسبی آنها را باهم سنجید. عملاً پول ،کار خرید و فروش کالاهای مختلف و تبدیل قیمت ها را به یکدیگر آسان می کند. هریک از کشورها دارای واحد ارزش خاص خود هستند؛ مثلاً واحد ارزش در اتحادیۀ اروپا یورو، در آمریکا دلار و در ایران ریال (تومان) است.

اینکه در کشورها و مناطق مختلف جهان واحد ارزش متفاوت است به وظيفه پول به عنوان وسیله سنجش ارزش اشاره مي كند.

پول به عنوان وسیلۀ پس انداز:

شما نیازهای گوناگونی دارید که با پرداخت پول، آنها را برطرف می کنید. بعضی نیازها هر روزه و بعضی در طول زمان پیش می آید و فرد همواره باید مقداری پول را برای رفع نیازهای آیندۀ خود نگهداری کند. علاوه بر هزینه های روزمره، برخی هزینه های غیرقابل پیش بینی نیز هست که در موقعیت های خاص پیش می آید.

پول به عنوان وسیلۀ پرداخت های آینده:

در صورتی که پول بتواند حفظ ارزش کند، می تواند وسیلۀ مناسبی برای پرداخت آینده نیز باشد. این وظیفۀ پول در روزگار ما کاملاً محسوس است؛ زیرا بیشتر معاملات تجاری در مقابل پرداخت های آینده صورت می گیرد. خرید اقساطی و رد و بدل کردن حواله های بانکی نیز از همین نوع است.

در صورتي پول مي تواند وسیله مناسبي برای پرداخت های آینده باشد، كه بتواند حفظ ارزش کند. پول به عنوان وسيله پرداخت آينده در روزگار ما كاملا محسوس است.

نقدینگی:

منظور از نقدينگي:

کل حجم پول موجود در کشور، نقدینگی آن کشور به شمار می رود.کل پولی را که به شکل اسکناس در دست مردم و یا به شکل سپرده در حساب های بانکی نگهداری می شود.

افزایش نقدینگي معمولا ناشي از عملكرد بانك ها است.

حجم نقدينگي:

یک استخر بزرگ با مقدار مشخصی آب را درنظر بگیرید. می توانیم کل پولی را که به شکل اسکناس در دست مردم و یا به شکل سپرده در حساب های بانکی نگهداری می شود، به حجم آب یک استخر تشبیه کنیم .کل حجم پول موجود در کشور، نقدینگی آن کشور به شمار می رود. همان طور که آب استخر قابل زیاد یا کم شدن است، حجم نقدینگی نیز کم یا زیاد می شود. البته در بیشتر موارد حجم نقدینگی در کشورها با افزایش رو به روست. افزایش نقدینگی معمولاً ناشی از عملکرد بانک هاست.

تورم:

زماني كه متوجه تورم مي شويم:

معمولاً هنگامی با تورم رو به رو می شویم و آن را احساس می کنیم که بخواهیم کالایی را خریداری کنیم. در چنین حالتی اگر ببینیم برای کالای مورد نظر باید پول بیشتری پرداخت کنیم، متوجه حضور تورم در اقتصاد می شویم.

افزايش تورم يا قيمت:

هر گونه افزایشی در قیمت را نمی توان تورم دانست؛ مثلاً ممکن است فروشنده ای بی انصاف کالای مورد نظر شما را گران تر از آنچه هست، به شما بفروشد.در این صورت این افزایش قیمت، ناشی از تورم نیست.

تورم:

اقتصاددانان افزایش در سطح عمومی قیمت ها را تورم می گویند.

نرخ تورم:

نرخ تورم، درصد افزایش سالانۀ سطح عمومی قیمت هاست. اگر قیمت کالاها در امسال نسبت به سال قبل 20 درصد افزایش یافته باشد؛ یعنی ما نسبت به سال قبل تورم 20 درصدی داریم و این به معنای آن است که قدرت خرید پول ما 20 درصد کاهش یافته؛ یعنی با یک مقدار مشخص پول (مثلاً 5 هزار تومان) امسال 20 درصد کمتر از سال قبل می توان کالا خریداری کرد ،پس تورم نشان می دهد که قدرت خرید پول چقدر کاهش یافته است. تورم نشان مي دهد که قدرت خرید پول چقدر کاهش یافته است.

چگونه نرخ تورم را محاسبه می کنند:

شاخصي براي اندازه گيري نرخ تورم:

معمولاً برای اندازه گیری تورم از شاخص قیمت مصرف کننده (cpi) بهره می برند.

برای تشکیل شاخص قیمت مصرف کننده، دولت ها معمولاً یک سبد بازار یعنی بسته ای از کالاهای گوناگون را که عموم مصرف کنندگان احتمالاً خریداری می کنند در نظر می گیرند، سپس دولت هزینۀ این سبد بازار را در طول زمان رصد می کند. اگر قیمت این سبد در طی یک دورۀ مشخص، 10 درصد افزایش داشت ، cpi  نیز 10 درصد افزایش دارد. سبد بازار طیف وسیعی از کالاها را شامل انواع مواد غذایی، ماشین، لباس، خدمات تفریحی و ... پوشش می دهد.

بعد از گردآوري اطلاعات قيمت از سبد كالاها، دولت از طريق رابطۀ زير شاخص قيمت مصرف كننده (cpi) را محاسبه مي كند:

سبد بازار دولت:

سبد بازار طیف وسیعی از کالاها را شامل انواع مواد غذایی، ماشین، لباس، خدمات تفریحی و ... پوشش می دهد.

پیامدهای تورم:

تورم زيان بار:

تورم از نظر علم اقتصاد، افزایش سطح عمومی قیمت ها است.

وقتی افزایش در سطح قیمت ها، بی رویه، پرنوسان و مداوم باشد، با تورم زیان بار رو به رو هستیم.

پيامد هاي تورم در جامعه:

1) تورم بر رفاه مردم و امنیت اقتصادی آنها اثر منفی دارد.

2) تورم موجب می شود فضای کسب و کار بی ثبات شود و تولیدکنندگان و بازرگانان نتوانند پیش بینی درستی از آیندۀ قیمت ها در بازار داشته باشند.

3) تولید و خرید و فروش کالاها با مشکلات زیادی رو به رو خواهد شد.

4) مصرف کنندگان کالاها و خدمات نیز، با کاهش قدرت خرید پولشان مواجه می شوند و این بر رفاه آنها اثر منفی خواهد گذاشت.

علل تورم و نقش دولت:

علت ايجاد تورم:

1) گاهی علت تورم، نابرابری عرضه و تقاضای کل در اقتصاد است. این فزونی تقاضا بر عرضه، به صورت افزایش قیمت ها بروز می کند. ((تصور کنید که برای خرید خودرو وارد بازار شده اید، اما خودرو به اندازۀ تقاضاکنندگان وجود ندارد و بازار با مازاد تقاضا مواجه است. در این صورت تنها عده محدودی از تقاضاکنندگان که حاضر باشند قیمت بالاتری برای خودرو بپردازند صاحب خودرو خواهند شد و این امر منجر به افزایش قیمت خودرو خواهدشد.))

2) تورم می تواند علت دیگری هم داشته باشد.اگر افزایش نقدینگی در کشور با افزایش تولید هماهنگ نباشد، می تواند سبب تورم شود. ((در کشور ما، افزایش درآمدهای نفتی هرچندگاهی به افزایش ظرفیت های تولیدی کمک می کند؛ اما باعث رشد درآمدهای اقتصادی و رشد حجم نقدینگی در کشور می شود که تورم زا است.))

3) نوسانات نرخ ارز نیز بر ارزش پول ملی ما اثر منفی می گذارد و منجر به کاهش قدرت خرید پول ملی و در پی آن منجر به تورم می شود

خلاصه علل ايجاد تورم و راه حل:

1) نابرابری عرضه و تقاضای کل (فزونی تقاضا بر عرضه (

راه حل--> افزایش عرضه کالاها: 1) افزایش ظرفیت های تولیدی 2) افزایش واردات 3) کاهش نقدینگی درگردش (تورم(

2) عدم هماهنگی افزایش نقدینگی با تولید در جامعه )فزونی نقدینگی برتولید(

راه حل --> کنترل میزان نقدینگی: 1) کاهش نقدینگی در گردش (تورم) 2) افزایش نقدینگی در گردش (رکود(

3) نوسانات نرخ ارز و تاثیر آن بر ارزش پول ملی 

افزايش درآمدهاي نفتي و تورم:

در کشور ما، افزایش درآمدهای نفتی هر چند گاهی به افزایش ظرفیت های تولیدی کمک می کند؛ اما باعث رشد درآمدهای اقتصادی و رشد حجم نقدینگی در کشور می شود که تورم زا است.

سياست هاي پولي:

سیاست هایی که دولت از طریق بانک مرکزی برای مدیریت حجم نقدینگی و حفظ ارزش پول اعمال می کند ،سیاست های پولی است.

انواع سياست هاي پولي:

1) کاهش نقدینگی در گردش

2) افزایش نقدینگی در گردش

سياست پولي انقباضي:

سیاست پولی کاهش نقدینگی در گردش به سیاست پولی انقباضی مشهور است.

زمانی که اقتصاد کشور دچار تورم می شود، برای پیشگیری از افزایش قیمت ها یا کاهش سرعت آن، بانک مرکزی سیاست کاهش نقدینگی یا همان کاهش حجم پول در گردش را به کارمی گیرد.

سياست پولي انبساطي:

به سیاست پولی افزایش نقدینگی درگردش سیاست پولی انبساطی می گویند. 

در حالت رکود اقتصادی که سطح تولید کاهش و بیکاری افزایش می یابد، معمولاً سیاست های انبساطی اعمال می شود.

سياست بازار باز:

 یکي از روش هایي که بانک مرکزی کشورها برای کنترل تورم و تنظیم نقدینگي در گردش به کار مي گیرد،سياست بازار باز(فروش اوراق مشاركت) است. در این روش بانک مرکزی می تواند با فروش اوراق مشارکت به طور مستقیم از مقدار نقدینگی در دست مردم بکاهد. بانک مرکزی با خرید اوراق مشارکت، می تواند نقدینگی بیشتری به جامعه تزریق کند.

خلاصه سياست هاي پولي:

1) کاهش نقدینگی در گردش (انقباضی( --> در مواقع تورم --> بازار باز (فروش اوراق مشارکت(

2) افزایش نقدینگی در گردش (انبساطی( --> درمواقع رکود --> خرید اوراق مشارکت

طرح مسئله:

ارتباط بين كشورها:

واقعیت آن است که کشورهای مختلف جهان و دولت های آنها، با وجود روابط اقتصادی پیچیده ای که با هم دارند، هنگام حضوردر روابط جهانی، نگران منافع ملی خود نیز هستند. برخی کشورها حاضر نیستند کشورهای دیگر پیشرفت کنند و دوست دارند، خودشان تنها قدرتمند جهان باشند.کشورهای دیگر نیز یا باید در مقابل خواستۀ آنها سر تسلیم فرود آورند و به مزرعه ای از گاوهای شیرده تبدیل شوند یا باید از شرافت و استقلال ملی و دینی خود دفاع کنند و در برابر زیاده خواهی ها بایستند.

هزينه مقابله با كشورهاي زورگو:

نگه داشتن این استقلال ملی و دینی بدون هزینه نیست. انواع تحریم های اقتصادی، سنگ اندازی ها و دشمنی ها، بیشتر و بیشتر خواهد شد. کشوری که نخواهد زیر بار بیگانگان برود، راه های قوی شدن را نیز فرا خواهد گرفت.

مسیر تاریخی اقتصاد ایران:

دوران باستان:

ایران جایگاه ویژه ای در اقتصاد جهان داشته است.

1) به دلیل وسعت و پهناوری جغرافیایی، برخورداری از منابع طبیعی و قرار گرفتن در چهار راه بین المللی

2) وجود حکومت ها و سلسله های بزرگ، لشکرکشی ها و جنگ ها، پهناوری مرزهای ایران باستان، جادۀ ابریشم و تجارت با چین و امپراتوری روم از اهمیت و بزرگی اقتصاد ایران در آن دوران حکایت می کند.

دوران اسلامي:

جلوه هایی از پیشرفت اندیشۀ اقتصادی، تأمین مالی مراکز علمی، عمران و آبادانی، تجهیز زیرساخت ها و موقوفات را می توان در اقتصاد ایران و جهان اسلام مشاهده کرد.

احکام اقتصادی اسلام پایه قواعد و مقررات اقتصادهای موفق آسیای میانه ،آسیای غربی و جنوب غربی، شمال آفریقا و حتی جنوب اروپا قرار گرفت. به عنوان مثال، در موقعیتی که در اروپا ،بربریت حاکم بود و زنان حتی حق مالکیت نیز نداشتند، وقف نامه های باقی مانده از زنان مسلمان ایرانی، حجم عظیمی از مالکیت و سرمایه گذاری و مشارکت آنها را در تولید نشان می دهد.

صفويه:

1- در نیمۀ اول حکومت صفویه علاوه بر یکپارچگی سیاسی، اقتصاد یکپارچه و مستقلی شکل گرفت که با سایر لایه های دینی، اجتماعی و فرهنگی کشور هماهنگی داشت. رونق و آبادانی اقتصاد ایران تا اواسط حکومت صفویه در زیر بناها و عمران بندرها، بازارها، مدارس علمی ، کاروانسراها، مساجد باقیمانده و فعالیت های خیریه ها قابل درک است.

2- در دورۀ پایانی حکومت صفویه اقتصاد ایران به تدریج رو به ضعف نهاد. حاکمان وقت از موقعیت

جهان و وظایف خطیر تاریخی خود تصور درستی نداشتندبه همین دلیل نتوانستند با انتخاب روش درست و بهره برداری از اوضاع خاص آن زمان، جریان پیشرفت و نوسازی را آغاز کنند. این وضعیت با تغییر و تحول سریع در اروپا و شکل گیری قدرت های بزرگ در آن قاره مصادف بود. دولت های اروپایی با تجهیز ناوگان خود به رقابت شدید نظامی و تجاری با یکدیگر و استعمار کشور های دیگر پرداختند. این رقابت و همچنین استعمار کشورهای دیگر، موجب تسریع جریان توسعۀ این کشورها شد.

قاجار:

در دوران قاجار، بی کفایتی و عیاشی حاکمان به اوج خودرسید و ایران فرصت طلایی خود را برای جبران کاستی ها، از دست داد. تلاش حاکمان صرف تحکیم پایه های حکومت خود، افزودن بر خزانه از طریق غارت دسترنج مردم، اعطای امتیازات به وابستگان و خادمان خود ،تأمین هزینه های گزاف دربار، سفرهای خارجی و تجملات می شد.

پهلوی:

 روند افول اقتصاد ایران با حکومت رضاخان و تشکیل سلسله پهلوی ادامه یافت.

1- ویژگی عمدۀ این دوره، جدا شدن اقتصاد ایران از ابعاد هویتی، فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و دینی خود بود.

2- اقتصاد ایران به جای تکیه بر پایه های بومی و درون زای داخلی و ملی خود، به بیرون از مرزها و قدرت های بزرگ متکی شد.

3- اقداماتی که هم انجام شد نتوانست اقتصاد ایران را از ضعف ساختاری و هویتی برهاند.

4- اقدامات حکومت پهلوی بربیماری های اقتصاد ایران افزود.

5- نوسازی و توسعۀ ایران در این زمان به صورتی ظاهری و سطحی و با صنایع مونتاژ انجام می شد و درآمدهای نفتی هم با تبدیل ایران به بازار مصرفی کالاهای کشورهای صنعتی و غفلت از اقتصاد مردمی، بر مشکلات اقتصاد ایران افزود.

انقلاب اسلامی:

مردم روی پای خودشان ایستادند و خواستار استقلال و آزادی کشورشان شدند. خواست مردم در قانون اساسی کشور تجلی یافت. در بخش اقتصادی قانون اساسی، بر اقتصاد مردمی، نفی سلطۀ بیگانگان و استقلال اقتصادی ،حقوق اقتصادی شهروندان و عدالت اقتصادی تأکید شده است. برای عبور از مشکلات اقتصادی و آسیب هایی که در دوران کنونی، اقتصاد ملی ما را تهدید می کند مقاوم سازی اقتصاد و مصونیت بخشی به آن در برابر فشارها و تکانه های خارجی، ضروری است.

اقتصاد مقاومتی و استقلال اقتصادی:

امور ضروري براي عبور از مشكلات اقتصادي:

برای عبور از مشکلات اقتصادی و آسیب هایی که در دوران کنونی، اقتصاد ملی ما را تهدید می کند، مقاوم سازی اقتصاد و مصونیت بخشی به آن در برابر فشارها و تکانه های خارجی، ضروری است.

اقتصاددانان با اصطلاحاتی مانند «ثبات اقتصادی» ، «استحکام اقتصادی» ، «تاب آوری اقتصاد» و «پایداری» ، بر مقاوم سازی اقتصادی تأکید می کنند.

مقاوم سازي اقتصادي:

مقاوم سازی اقتصادی به معنای آن است که مجموع نیروهای مولد، شرکت ها، مؤسسات تولیدی و خدماتی یک کشور، روی پای خود بایستند تا بتوانند در صورت به وجود آمدن بحران، تمامی نیازهای اساسی و حیاتی شان را خودشان تولید و تأمین کنند و وابسته به بیگانگان نباشند.

محصول اقتصاد مقاوم:

اقتصاد مقاوم، محصول خودباوری، تلاش و مجاهدت همه جانبه و فراگیر مردمان سخت کوشی است که حاضر نیستند زیر سایۀ بیگانگان زندگی کنند و به آنان وابسته باشند.

رشادت ها و دلاوری های مردم ایران در طول تاریخ ثابت کرده است که ایرانیان مسلمان، از چنین قدرتی برخوردارند و هرکجا از این قدرت خود استفاده کرده اند، به پیشرفت های بزرگی دست یافته اند.

اقتصاد مقاومتي:

اقتصاد مقاومتی، اقتصادی است پیشرفته، مردمی و دانش بنیان که در برابر تهدیدات و تکانه های داخلی و خارجی، آسیب ناپذیر است و با اتکای به قابلیت ها و ظرفیت های داخلی و استفاده از فرصت های بیرونی، نیازها و مشکلات اقتصادی را رفع می کند و با تحریم ها و تهدیدات دشمنان، به زانو در نمی آید.

 وابسته نبودن اقتصاد ملی به اقتصادهای بیگانه را می توان با نام استقلال اقتصادی شناخت.

استقلال اقتصادي:

وابسته نبودن اقتصاد ملی به اقتصادهای بیگانه را می توان با نام استقلال اقتصادی شناخت. با این حال استقلال اقتصادی به معنای قطع ارتباط با کشورهای دیگر نیست و هر کشوری برای پیشرفت، به تعامل منطقی با کشورهای دیگر نیاز دارد.مهم آن است که این تعامل، مقتدرانه و از روی تدبیر باشد.

طرح مسئله:

كشورهاي پيشرفته تر:

در اقتصاد معمولاً کشورهایی را که از قدرت تولیدی بالاتر و درآمد بیشتری برخوردار باشند، پیشرفته تر می دانند.

افزایش قدرت تولید یک کشور:

افزایش قدرت تولید کشور در گرو افزایش قدرت تولید شرکت های تولیدی و ساز و کارهای مناسب برای ایجاد کسب و کار و داد و ستدهای مناسب است.

ويژگي هاي كشورهاي پيشرفته:

کشورهای پیشرفته معمولاً درآمد و تولید بالایی دارند.

درآمدها به صورت عادلانه تری توزیع شده است.

تعداد بیکاران این کشورها نیز کم است.

رشد و پیشرفت، نقطۀ مقابل رکود است. یک کشور پیشرفته در برابر شوک های اقتصادی ،قدرت مقاومت دارد.

از ثبات نسبی قیمت ها و بازارها برخوردار است.

می تواند در شرایط بحرانی نیازهای اولیۀ خودش را تأمین و حتی مازاد آن را صادر کند.

معمولاً کشورهای پیشرفته از سطح سواد و بهداشت عمومی بالایی برخوردارند.

روحیۀ اعتماد و همبستگی میان مردم این کشورها برای تکاپو و تلاش اقتصادی، برجسته است.

کشورهای پیشرفته در سطح منطقه و جهان تأثیرگذارند.

در یک کلمه ،کشورهای پیشرفته ،کشورهای قدرتمندی محسوب می شوند و بقیه روی آنها حساب باز می کنند. رشد و پيشرفت نقطه مقابل رکود است.

مهمترین مولفه های پیشرفت اقتصادی کشور:

پیشرفت اقتصادی کشور دارای مؤلفه هایی است که می توان مهم ترین آنها را رشد اقتصادی، شاخص های توسعۀ انسانی (نظیر بهداشت، سواد و امید به زندگی) و شاخص توزیع عادلانه درآمد دانست.

رشد اقتصادی:

رشد در يك جامعه:

اگر در جامعه ای میزان واقعی تولید در دوره ای معین نسبت به دورۀ قبل افزایش یابد، می گوییم در آن جامعه رشد صورت گرفته است.

رشد:

اگر در جامعه ای میزان واقعی تولید در دوره ای معین نسبت به دورۀ قبل افزایش یابد، می گوییم در آن جامعه رشد صورت گرفته است. رشد به معنای افزایش تولید است؛ بنابراین مفهومی کمی است.

افزايش ظرفيت توليدي:

کشورها معمولاً با سرمایه گذاری بیشتر یا به کارگیری روش های بهتر و فناوری مناسب تر، ظرفیت تولیدی خود را افزایش می دهند.

افزايش شاخص رشد و درآمد:

کشورها معمولاً با سرمایه گذاری بیشتر یا به کارگیری روش های بهتر و فناوری مناسب تر، ظرفیت تولیدی خود را افزایش می دهند و این امر به درآمد بیشتر می انجامد. به همین دلیل گاهی افزایش شاخص رشد یک کشور را با افزایش درآمد آن معادلدرنظر می گیرند.

افزايش در منابع:

یک منشأ رشد اقتصادی افزایش در منابع است؛ برای مثال، اگر جمعیت در طول زمان رشد کند، به طور کلی عرضه نیروی کار هم افزایش می یابد. سرمایه های فیزیکی کشور می تواند با سرمایه گذاری در کارخانه ها، ساختمان ادارات، ماشین آلات و مغازه ها افزایش یابد. سرمایۀ انسانی با آموزش افزایش می یابد. با منابع در دسترس بیشتر ،یک کشور می تواند کالا و خدمات بیشتری تولید کند.

بررسی رشد با الگوی مرز امکانات تولید:

الگوی مرز امکانات تولید:

از الگوی مرز امکانات تولید می توانیم برای نشان دادن تأثیرات رشد اقتصادی استفاده کنیم.

تاثیرات رشد اقتصادی بر منحنی مرز امکانات تولید:

به نمودار سمت چپ از شکل بالا نگاه کنید. محور افقی مقدار غذای تولید شده در کشور را نشان می دهد و محور عمودی همۀ مقادیر از کالاهای دیگر؛ یعنی کالاها و خدمات به جز غذا را که در کشور تولید شده است، نشان می دهد. تصمیم گیری بین یک واحد «غذا» و یک واحد «از کالاهای دیگر» واقعاً دشوار است؛ اما به این فکر کنید که واحد «غذا» همۀ انواع غذاها و واحد «کالاهای دیگر» همۀ انواع کالاها و خدمات را دربرمی گیرد.

فرض کنید کشوری ابتدا نقطه X را انتخاب می کند. روشن است که مردم مقدار بیشتری از غذا و سایر کالاها می خواهند تا سلامتی و رفاه بیشتری داشته باشند. اگر با صرفه جویی، سرمایه گذاری بیشتری انجام دهند، با گذشت زمان، ظرفیت تولیدی آنها توسعه می یابد و مرز امکانات تولید به سمت بالا منتقل می شود. نمودار سمت راست شکل بالا مرز امکانات قبلی و مرز امکانات جدید را نشان می دهد. رشد اقتصادی به کشور امکان می دهد تا غذا و کالاهای دیگر بیشتر و بیشتری را تولید و مصرف کند.

رشد اقتصادي يك هدف مشترك:

رشد اقتصادی یک هدف مشترک است، زیرا کشور را قادر می سازد کالاها و خدمات بیشتری تولید کند و گام مؤثری برای تأمین نیازها و خواسته های شهروندان خود بردارد. وقتی که اقتصاد رشد می کند، کشور قادر است از هرچیزی مقدار بیشتری تولید کند.

مواهب مورد نظر براي رشد اقتصادي كشور:

هر کشور برای اینکه از مواهب رشد اقتصادی در آینده لذت ببرد ،باید چیزهایی را در زمان حال در اقتصاد فدا کند؛ باید منابعی را که می توانست برای ساختن کالاهای مصرفی در زمان حال استفاده شود، برای ساختن انواع سرمایه ها و توسعۀ روش های تولید بهتر برای آینده صرف کند. همان طور که شما هم گاهی از بعضی خریدهای لذت بخش صرف نظر می کنید تا پولتان را برای انتخاب های دیگری در آینده که زندگی شما را بهتر می کند، پس انداز کنید.

تفاوت بين دستيابي به كارايي و رشد اقتصادي:

در منحنی مرز امکانات تولید درباره مصـــلحت و عدالت صـــحبت نمی کنیم تمام نقاط روی منحنی امکانات تولید، بیانگر وضــعیت کارآمد تولید اســت وفقط درباره کارایی صــحبت می کند. رشد اقتصادی با کمک منابع فیزیکی بیشــتر و یا به وســیله بالا رفتن کارایی منابع موجود و بـا ترکیـب آن دوبـه دســــت می آیـد نقـاط A و B نقـاط کـارآمـد را منعکس می کنند. نقطه C نقطه زیر منحنی یعنی کارایی کمتر، نقطه D انعکاس رشـد اقتصـادی به صـورت انتقال منحنی مرز امکانات تولید به ســمت را سمت اســت. انتقال منحنی به معنی افزایش تولیداست.

تولید(درآمد) ناخالص داخلی:

رشد:

اقتصاددانان برای اندازه گیری رشد، به میزان رشد تولیدات یک کشور در طول سال می نگرند؛ زيرا رشد به معنای افزایش تولید است.

منظور از تولید ناخالص داخلی یک کشور(GDP):

تولید ناخالص داخلی یک کشور GDP  ارزش پولی همۀ کالاها و خدمات نهایی تولید شده در داخل مرزهای یک کشور در طول یک سال است.

درآمد و توليد داخلي:

با فرض اینکه هر تولید داخلی، درآمدی را برای تولیدکنندگان آن ایجاد کرده است، می توان درآمد داخلی را نیز معادل تولید داخلی دانست.

درآمد داخلی، مجموع درآمدهایی است که در طول سال برای کشور به دست می آید.

درآمد سرانه:

با تقسیم درآمد داخلی به جمعیت کشور، درآمد سرانه به دست می آید.

اندازه گيري توليدات كشور: