درسنامه کامل دین و زندگی (1) رشته انسانی

اگر کسی یخچالی گران قیمت را به عنوان کمد استفاده کند، انسان ها در عقل او شک می کنند. علت آن  این است که این وسیله برای هدف خاصی ساخته شده و به کارگیری آن در کارهای دیگر، هدر دادن و اتلاف سرمایه است. 

علت این خطر که با ندانستن هدف، عمر خود را به اشتباه صرف کاری کنیم که برای آن آفریده نشده ایم و سرمایه ای را از دست دهیم که امکان به دست آوردن مجدد آن نیست.

1) انسان باید خود هدف را بشناسد آن را انتخاب کند. و گیاهان به صورت طبیعی و حیوانات به صورت غریزی به سوی هدف حرکت می کنند.

2) انسان دارای روحیه بی نهایت طلبی است. به دنبال چیزی است که پایان ناپذیر باشد. در طول زندگی همواره در حال انتخاب هدف است .گیاهان و حیوانات هدف های محدود دارند و هنگامی که به سر حدَی از کمال می رسند متوقف می شوند.

1) اولین واکنش در مواجه با دنیای حیرت انگیز اختلاف هدف ها در زندگی انسان ها، سردرگمی و این سؤال که کدام انتخاب درست است؟

2) اختلاف در اهداف ریشه در نوع اندیشه (تفکر، بینش، نگرش) انسان دارد. (کسی که کمک به دیگران را ارزشمند بداند آن را هدف قرار می دهد و… )

3) برای انتخاب صحیح هدف ها و دلبستن به آنها باید ارزش هدف ها را مشخص و طبق ارزشِشان رتبه دهیم. (اول رتبه دادن طبق ارزش بعد انتخاب صحیح)

1) هر دو خوب و ضروری اند و نباید جای هم قرار گیرند.

2) آن قدر به فرعی دل نبندیم که مانع رسیدن به اصلی شود.

(وَ ما خَلَقتُ الجِنَّ وَ الاِنسَ الّا لیَعبُدونِ)

منظور از عبادت فقط انجام برخی امور عبادی نیست. بر اساس تعالیم اسلام هر حرکت و عملی که برای کسب رضایت خدا و بر اساس معیارهای دینی انجام شود، عبادت است؛ مثلاً خدمت به محرومان، آشپزی، طلب علم، خواندن سطری از کتاب، سکوت یا فریاد به خاطر خدا:

(قُل اِنَّ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحیایَ وَ مَماتی اللِّه رَبِّ العالَمینَ)

اگر هدف خدا باشد، خوشحالی ها، ناراحتی ها، شکست ها، پیروزی ها و مفاهیم کلیدی تعریف جدید پیدا می کنند.

شکست: دور شدن از خدا

پیروزی: نزدیک شدن به خدا

خوشحالی: آنچه به خدا برساند

ناراحتی و آزردگی: هر چه از خدا دور کند

1) انسان شایسته دریافت لطف و رحمت ویژه خدا شده است

2) به زندگی سعادتمندانه در دنیا و آخرت می رسد

دو دسته از انسان ها

1- دسته اول:

به تعبیر قرآن(سوره یونس) افرادی که به حیات دنیویی راضی شده و به آن آرام گرفته اند؛ آیه مرتبط:) مَن کانَ یُریدُ ثَوابَ الدَّنیا)

ویژگی های دسته اول:

1) به هدفی بالاتر از مادی و سرگرمی به آن نمی اندیشند

2) مصداق کسانی که با ارزش ترین سرمایه را صرف کارهایی کم ارزش می کنند.

2- دسته دوم:

افراد زیرک؛ (با یک تیر چند نشان می زنند)

آیه مرتبط: (فَعِندَ اللّهِ ثَوابُ الدُنیا وَ الآخِرَة)

شعر مرتبط از مولوی:

ای دوست شکر بهتر یا آنکه شکر سازد                         خوبی قمر بهتر یا آنکه قمر سازد

ای باغ تویی خوشتر یا گلشن و گل در تو                      یا آن که بر آرد گل صد نرگس تر سازد

ای عقل تو به باشی در دانش و در بینش                     یا آن که به هر لحظه صد عقل و نظر سازد

ویژگی های دسته دوم:

1) می دانند برخی اهداف، اهداف دیگر را دربردارند و هر چه هدف، برتر و جامع تر باشد، هدف های بیشتری در خود جای می دهد. (مانند کوهنورد)

2) با انتخاب بندگی خدا، اهداف مادی را با کسب رضای خدا به دست آورده و با نزدیک کردن جان و دل خود به او آخرت را آباد می کنند. (تندرستی، لذت از طبیعت)

وَ ما خَلَقناَ السَماوات وَ الاَرضَ وَ ما بَینَهُما لاعِبینَ ما خَلَقنا هُما اِلا بِالحَقِّ

ترجمه:

و ما آسمان ها و زمین و آنچه بین آنهاست را به بازیچه نیافریدیم آنها را جز به حق خلق نکردیم.

پیام و نکات:

1) حق بودن خلقت آسمان ها و زمین به معنای هدف دار بودن آنهاست. منکران معاد، به این موضوع اعتقادی ندارند. تعبیر «لاعبین» بیانگر این اعتقاد است.

2) آیه به این موضوع دلالت دارد که آفرینش بی هدف نیست و هر موجودی طبق برنامه حساب شده ای خلق شده و به سوی هدفی حکیمانه در حرکت است.

وَ ما خَلَقتُ الجِنَّ وَ الاِنس اِلّا لِیَعبُدونِ

ترجمه:

جنّ و انسان را نیافریدم مگر اینکه مرا عبادت کنند.

پیام و نکات :

1) طبق آیه هدف از خلقت انسان و جن، عبادت و بندگی خداست (به معنای هر حرکت و عملی که برای کسب رضای خدا باشد.)

قُل اِنَّ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحیایَ وَ مَماتی ِلله رَبِّ العالَمین

ترجمه:

بگو نمازم، تمامی اعمالم و زندگی و مرگ من برای خداست که پروردگار جهانیان است.

پیام و نکات:

1)طبق آیه (سخن حضرت ابراهیم(ع))، تمام زندگی انسان باید برای خدا باشد:

نماز )صلاتی)، تمام اعمال (نُسُکی)، زندگانی (حیاتی)، مرگ (مماتی)

2) آیه بیانگر کاملترین تعبیر درباره زندگی به خاطر خدا می باشد.(هدف از خلقت انسان)

مَن کانَ یُریدَ ثَوابِ الدُّنیا فَعند اللّهِ ثَوابُ الدُنیا وَ الاخِرَة

ترجمه:

هر كس پاداش دنيا بخواهد، پاداش دنيا و آخرت نزد خداست.

پیام و نکات:

1) طبق آیه، انتخاب خدا به عنوان برترین هدف، عامل رسیدن به خوشبختی دنیا و آخرت است.

2) عبارت (یُریدَ ثَوابِ الدُّنیا) بیانگر آن دسته از انسان هاست که به حیات دنیوی راضی شده و به آن آرام گرفته اند.

3) عبارت (فَعِند اللّهَ ثَوابِ الدُّنیا وَ الاخِرَة) بیانگر انسان های زیرک است که با یک تیر چند نشان می زنند.

4) طبق آیه آن کس که ثواب دنیا را هم می خواهد، باید بداند ثواب دنیا و آخرت نزد خداست.

هدف از خلقت انسان، «عبودیت» می باشد.

(1 عبودیت

2) رشد و کمال

3) رستگاری

باید دو چیز را در نظر بگیریم و آن ها را بشناسیم:

1) سرمایه های رشد

2) موانع حرکت انسان

با دادن نعمت ها به انسان، او گرامی داشته شده و همه چیز را برای او آفریده و توانایی بهره مندی از آنها را به او داده و او را در جایگاه ویژه ای قرار داده است.

1) شناخت انسان و سرمایه هایش (گام نخست)

2) بهره گیری از آنها (گام بعدی)

1- عقل:

با آن بیندیشیم و حق و باطل را تشخیص دهیم و از جهل و نادانی دور شویم.

2- اختیار:

صاحب اراده و مسولیت سرنوشت خویش و برگزیدن راه رستگاری و دوری از از شقاوت.

3- گرایش به خیر و نیکی:

شناخت و گرایش به نیکی (دوست داشتن فضائل)، شناخت و بیزاری از بدی (بیزاری از رذائل)

4- نفس لوامه (وجدان):

نتیجه گرایش به نیکی، واکنش در برابر گناه، سرزنش و ملامت، جبران گناه، سوگند خدا به آن.

5- پیامبران و پیشوایان:

همراه با کتاب راهنما، نشان دادن راه سعادت، تلاش برای پیمودن راه.

1) سرمایه اندک (در حد و اندازه ی حیوانات)، کارهای کوچک (خوردن و خوابیدن و خوش بود)

2) سرمایه افزون (عقل و وجدان و راهنمایان الهی)، کارها و اهداف بزرگ

عقل:

با دوراندیشی، ما را از خوشی های زودگذر منع می کند.

وجدان:

با محاکمه هایش، ما را از راحت طلبی باز می دارد.

اِناّ هَدَیناَهُ السَّبیلَ اِماّ شاکِراٌ وَ اِماّ کَفوراٌ

ترجمه:

ما راه را به او نشان دادیم، یا سپاسگذار خواهد بود یا ناسپاس.

پیام:

خداوند همه انسان ها را هدایت می کند،اما بعضی به اختیار سپاسگذار یا ناسپاس می شوند.

وَ نَفسِ وَ ما سَوّاها فَالهَمَها فَّجورَها وَ تَقواها

ترجمه:

سوگند به نفس و آن که سامانش بخشید، آن گاه بدکاری و تقوایش را به او الهام کرد.

پیام:

خداوند در نفس انسان، گرایش به نیکی و بیزاری از بدی را قرار داده است.

وَ لا اَقسِم بِالنَفسِ الَّوّامَه

ترجمه:

و سوگند به نفس ملامت کننده

پیام:

عظمت نفس سرزنشگر دورنی انسان، تا آنجاست که خداوند به آن سوگند یاد کرده است.

1) دعوت به گناه برای لذت زودگذر.

2) بازداشتن از عقل و وجدان.

3) میل سرکشی و طغیان.

1) پندار برتری از آدمیان، فریب فرزند آدم، بازداشتن از بهشت.

2) کار و راه نفوذ، بوسیله ی وسوسه کردن و فریب دادن.

3) مکالمه با اهل جهنم در قیامت (خداوند وعده حق داد و من خلاف عمل کردم.بر شما تسلطی نداشتم، فقط شما را دعوت کردم. خودتان را سرزنش کنید، نمی توانم به شما کمکی کنم.)

1) غفلت از یاد خدا

2) زیبا نشان دادن گنه

3) سرگرمی به آرزو های دنیا

4) ایجاد کینه و دشمنی میان مردم

نماز

1) در برابر خداوند سجده نمی کنند.

2) حلقه بندگی شیطان را به گردن می آویزند.

3) حدیث پیامبر(ص):

«[خطاب خداوند به آنها] من به خاطر تو شیطان را طرد کردم اما تو او را دوست خود گرفتی و به اطاعت او در آوردی؟»

دقت در آیات مربوط به آفرینش انسان نشان می دهد که انسان دارای دو بعد جسمانی و روحانی است. بعد جسمانی مانند سایر اجسام و مواد دائم در حال تجزیه و تحلیل است و سرانجام فرسوده و متلاشی می شود. در مقابل بعد روحانی و غیر جسمانی ،انسان تجزیه و تحلیل ،نمی پذیرد متلاشی نمی شود و بعد از مرگ بدن باقی می ماند و آگاهی و حیات خود را از دست نمی دهد .

دو دیدگاه در مورد معاد:

1- اعتقاد به معاد

2- انکار معاد

پیامبران الهی و پیروان آنان مرگ را پایان بخش دفتر زندگی نمی پندارند؛ بلکه آن را غروبی برای جسم و تن انسان و طلوعی درخشان تر برای روح انسان می دانند یا پلی به حساب می آورند که آدمی را از یک مرحله هستی (دنیا) به هستی بالاتر (آخرت) منتقل می کند.

رسول خدا در این باره میفرماید:

برای نابودی و فنا خلق نشده اید بلکه برای بقا آفریده شده اید و با مرگ تنها از جهانی به جهان دیگر منتقل می شوید.

رسول خدا فرمود: آنان که فراوان به یاد مرگ اند و بهتر از دیگران خود را برای آماده کنند باهوش ترین مؤمنان هستند.

در این دیدگاه زندگی دنیوی همچون خوابی کوتاه و گذراست و زندگی حقیقی در جهان دیگر معنا می یابد.

۱- با این دیدگاه پنجرۀ امید و روشنایی به روی انسان باز می شود و شور و نشاط و انگیزه فعالیت و کار زندگی را فرا می گیرد.

وانسان می داندکه هیچ یک از کارهای نیک او در آن جهان بی پاداش نمی ماند. او با تلاش و توان بسیار در انجام کارهای نیک و خدمت به خلق خدا میکوشد و میداند که هرچه بیشتر در این راه گام بردارد آخرت او زیباتر خواهد بود.

۲- انسان دیگر ترسی از مرگ ندارد و همواره آماده فداکاری در راه خدا است.

خداپرستان حقیقی گرچه در دنیا زندگی میکنند و زیبا هم زندگی می کنند؛ اما به آن دل نمی سپرند؛ از این رو مرگ را ناگوار نم .یدانند آنان معتقدند که مرگ برای کسانی ناگوار و هولناک است که زندگی را محدود به دنیا می بینند یا با کوله باری از گناه با آن مواجه می شوند.

امام حسین خطاب به یاران خود نیز فرمود:

مرگ چیزی نیست مگر پلی که شما را از ساحل سختی ها به ساحل سعادت و کرامت و بهشت های پهناور و نعمت های جاوید عبور می دهد پس کدام یک از شما کراهت دارد که از زندان به قصر منتقل شود؟

گروهی وجود معاد را انکار می کنند و معتقدند با مرگ انسان و متلاشی شدن جسم او پرونده اعمال نیز بسته می شود.

در این دیدگاه مرگ پایان زندگی است و هر انسانی بعد از مدتی زندگی در دنیا دفتر عمرش بسته شده و رهسپار نیستی می شود.

از پیامدهای مهم این نگرش برای انسان این است که می کوشد راه فراموش کردن و غفلت از مرگ را پیش بگیرد و خود را به هرکاری سرگرم سازد تا آیندۀ تلخی را که در انتظار دارد، فراموش کند. روشن است که این شیوه عاقبتی جز فرو رفتن در گرداب آلودگی ها نخواهد داشت.

اما گروهی دیگر که نمی توانند فکر مرگ را از ذهن خود بیرون برانند همین زندگی چند روزه نیز برایشان بی ارزش می شود؛ در نتیجه به یأس و ناامیدی دچار می شوند و شادابی و نشاط زندگی را ازدست می دهند؛ از دیگران کناره می گیرند و به انواع بیماری های روحی دچار می شوند گاهی نیز برای تسکین خود و فرار از ناراحتی در راه هایی قدم می گذارند که روز به روز بر سرگردانی و یأس آنان می افزاید.

نگاهی کوتاه به زندگی روزمره انسانها نشان می دهد که انسان در مواقعی که احتمال خطر یا خسارتی در میان باشد، سعی می جلوی خسارت احتمالی را بگیرد و از خطری که ممکن است پیش آید، بگریزد. در چنین شرایطی حتی اگر شخصی دیوانه یا دروغگو، که در شرایط عادی گفته او برایمان اعتباری ندارد به ما خبری بدهد؛ مثلاً خبر از وجود سمی در غذای ما ،دهد، این اعلام خطر را نادیده نمیگیریم و احتیاط میکنیم همه ما در ای نگونه موارد از یک قانون عقلی پیروی میکنیم که دفع خطر احتمالی، لازم است.

الله لا اله الا هو لیجمعنکم الى یوم القیامه. لا ریب فیه و من اصدق من الله حدیثا

خداوند. کسی است که هیچ معبودی جز او نیست او قطعا شما را در روز قیامت جمع می کند که شکی در وقوع آن نیست. و چه کسی در سخن از خداوند راستگو تر است؟

مفهوم آیه : 

تاکید قرآن بر حتمی بودن وقوع روز رستاخیز پیام آیه

۱- خداوند پس از توحید و یکتا پرستی ، معاد را بیان میکند. این موضوع نشان دهندهی اهمیت معاد است

۲- لازمه ی ایمان به خداوند و پذیرفتن اصل توحید ، ایمان به معاد است

3- قیامت حتما رخ خواهد داد ، زیرا خداوند که این پیام را میدهد ، راستگو ترین است .

۴- در این آیه منظور از معاد ، معاد جسمانی و روحانی انسان است. یعنی خداوند جسم و روح انسان ها را در روز قیامت جمع خواهد کرد.

 استدلالها یی که بر امکان معاد دلالت دارند:

1 - اشاره به پیدایش نخستین انسان در برخی آیات ،قرآن خداوند توجه منکران معاد را به پیدایش نخستین انسان جلب می کند و توانایی خود در آفرینش آن را تذکر می دهد. در این آیات بیان میشود که همان گونه که خداوند قادر است انسان را در آغاز خلق ،کند می تواند بار دیگر نیز او را زنده کند. و برای ما مثلی زد در حالی که آفرینش نخستین خود را فراموش کرده بود گفت: کیست که این استخوان های پوسیده را دوباره زنده کند؟ بگو همان خدایی که آنها را برای نخستین بار آفرید و او به هر خلقتی داناست.

۲- اشاره به نمونه هایی از زنده شدن مردگان قرآن برای این که قدرت خدا را به صورت محسوس تری در این زمینه نشان دهد، ماجراهایی را نقل کند که در آنها به اراده خداوند مردگانی زنده شده اند.

۳ - اشاره به نظام مرگ و زندگی در طبیعت در برخی آیات ،قرآن زندگی بعد از مرگ به عنوان یک جریان رایج در جهان طبیعت معرفی شده است و از کسانی که با ناباوری به معاد نگاه می کنند میخواهد تا به مطالعه جریان همیشگی تبدیل زندگی به مرگ و بالعکس در طبیعت بپردازند تا این مسئله را بهتر درک کنند فرارسیدن ،بهار رستاخیز طبیعت است که نمونه ای از رستاخیز عظیم نیز هست خداست که بادها را میفرستد تا ابر را برانگیزند.

 و برای ما مثلی زد ، در حالی که آفرینش نخستین خود را فراموش کرده بود ، گفت : کیست که این استخوان های پوسیده را دوباره زنده کند ؟ بگو همان خدایی که آنها را برای نخستین بار افریده و او به هر خلقتی داناست .

 مفهوم آیه:

امکان معاد جسمانی با توجه به پیدایش نخستین انسان.

پیام آیه:

۱ - دلیل انکارمعاد مخالفت با ، فراموش کردن آفرینش اولیه است.

۲- منکران معاد قدرت خداوند را با قدرت محدود خود مقایسه می کنند و چون خود در آفرینش مجدد ناتوان بینند دست به انکار معاد می زنند در حالی که خداوند توجه آنان را به خلقت اولیه ی خودشان و علم و توانایی اش در انجام آن جلب میکند ۳- خداوند علم آن را داشته که یک بار انسان را در ابتدای خلق کند پس در قیامت نیز می تواند دوباره او را بیافریند و او به هر خلقتی تواناست.

نه تنها استخوان های آنها را به حالت اول در می آوریم، بلکه سر انگشتان آنها را نیز همان گونه که بوده مجددا خلق می کنیم .

 مفهوم آیه :

امکان معاد جسمانی با توجه به قدرت خداوند پیام آیه

1- این آیه در پاسخ به منکران معاد جسمانی است و خداوند با بیان نشانه های قدرت خود امکان معاد جسمانی را اثبات می کند.

خداست که بادها را می فرستد تا ابر را برانگیزند سپس آن ابر را به سوی سرزمینی مرده برانیم و آن زمین مرده را بدان وسیله پس از مرگش زندگی بخشیدیم زنده شدن نیز همین گونه است.

مفهوم آیه :

امکان معاد جسمانی با توجه به نظام مرگ و زندگی در طبیعت

پیام آیه:

۱- خداوند در این آیه تمثیلی برای زنده شدن انسان ها در روز رستاخیز می آورد.

خداوند حکیم است و لازمه حکمت خدا این است که هیچ کاری از کارهای او بیهوده و عبث نباشد. اگر خداوند تمایلات و گرایش هایی را در موجودات قرار داده است امکانات پاسخگویی به آن تمایلات و نیازها را نیز در درون موجودات قرار داده است.

عدل یکی از صفات الهی است خداوند عادل است و جهان را بر عدل استوار ساخته است. زندگی انسان ها نیز داخل این نظام عادلانه قرار دارد؛ از این رو خداوند وعده داده است که هر کس را به آنچه استحقاق دارد برساند و حق کسی را ضایع نکند اما زندگی انسان در دنیا به گونهای است که امکان تحقق این وعده را نمی دهد.

ا فحسبتم انما خلقناکم عبثا و انکم الینا لا ترجعون

مفهوم آیه :

ضرورت معاد در پرتو حکمت الهی پیام آیه

آیا پنداشته اید که شما را بیهوده خلق کردیم و به سوی ما بازگردانده نمی شوید؟

1- انسان ها به سوی خداوند معاد (بازگشت) می کنند و این نشانه ای بر عدم بیهوده بودن خلقت است.

2- در درس اول حدیث امام علی (ع) : ای مردم هیچ کس بیهوده آفریده نشده تا خودم را سرگرم کارهای لهو کند و او را به خود و انگذاشته اند تا به کارهای لغو و بی ارزش بپردازد .))

1- پاداش بسیاری از اعمال مانند شهادت در راه خدا در دنیا امکا نپذیر نیست. همچنین پاداش کسی که کارهای نیک فراوانی دارد و به جمع زیادی از انسان ها خدمت کرده است با توجه به عمر محدودی که دارد، میسر نیست.

2- مجازات بسیاری از کسانی که به دیگران ستم کرده اند در این دنیا عملی نیست برای مثال، مجازات کسی که افرادی را به قتل رسانده یا مانع رشد استعدادهای بسیاری از انسانها شده است در این جهان ممکن نیست و اگر جهان دیگری نباشد که ظالم را به مجازات واقعی اش برساند ظالم را به مجازات واقع پاش برساند و حق مظلوم را بستاند، بر نظام عادلانه خداوند ایراد وارد می شود.

عالم برزخ قرآن کریم از وجود عالمی پس از مرگ به نام برزخ خبر می دهد برزخ در لغت به معنای فاصله و حایل میان دو چیز است . عالم برزخ میان زندگی دنیایی و حیات اخروی قرار گرفته است و آدمیان پس از مرگ وارد آن می شوند و تا قیامت در آنجا می مانند و در صورتی که نیکو کار باشند از لذت های آن برخوردار و اگر بد کارو شقی باشند از رنج ها و دردهای آن متالم می گردند.

پس از مرگ فعالیت های حیاتی بدن متوقف می شود اما روح به فعالیت های آگاهانه خویش ادامه می دهد فرشتگان حقیقت وجود انسان را که همان روح است توفی می کنند.

در این عالم انسان با فرشتگان گفتگو می کند و پاسخشان را می شوند اموری که درک آنها در دنیا ممکن نبود ، در این عالم قابل درک و مشاهده است. بخشی از پاداش و جزای مردم در عالم بر رخ داده می شود. بهشت و جهنم (برزخی ارتباط عالم برزخ با دنیا پس از مرگ نیز همچنان برقرار است به وسیله ی آثار ما تأخر)

حتى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتَ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلَى أَعْمَلُ صَالِحًا فیما ترکت کلا إِنَّهَا کَلِمَةً هُوَ قَائِلُهَا وَ مِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى یُبْعَثُونَ

ترجمه:

آنها همچنان به راه غلط خود ادامه می دهند تا زمانی که مرگ یکی از آنان فرا رسد می گوید پروردگار من مرا باز گردانید! شاید در آنچه ترک کردم و کوتاهی نمودم عمل صالحی انجام دهم به او می گویند چنین نیست این سخنی است که او به زبان می گوید و اگر باز گردد برنامه اش همچون سابق است و پشت سر آنها برزخی است تا روزی که برانگیخته می شوند.

مفهوم ایه :

قرآن در این ایه به انسان خبر می دهد که او پس از مرگ وارد عالمی به برزخ  می شود.

این آیه درباره ی کسانی است که در دنیا در انجام عمل صالح کوتاهی کرده اند.

1- اینان پس از مرگ جسمشان از اعمال خود آگاه میشوند در حالی که این آگاهی را در دنیا نداشتند و چون این آگاهی پس از مرگ حاصل میشود مربوط به روح است و نه جسم زیرا جسم مرده است اما روح توسط ملائک

2- این گروه پس از آگاهی از وضعیت اعمالشان در دنیا از خداوند درخواست میکنند که آنها را به دنیا بازگرداند تا کاستی های گذشته شان را جبران کنند.

3- اما خداوند در پاسخ آن ها می گوید هرگز.

یُتبَأ الإنسانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَمَ وَأَخَرَ

ترجمه:

در آن روز انسان را از تمام کارهایی که از پیش یا پس فرستاده آگاه می.کنند.

پیام آیه:

آگاهی انسان از اعمال ماتقدم و آثار ماتأخر در قیامت.

۲- آثار ماتأخر ارتباط بین دنیا و برزخ را برقرار می کند.

۳- محاسبه ی کامل عمل انسان در قیامت.

۱- شنیده شدن صدایی مهیب:

صدایی مهیب و سهمگین آسمان ها و زمین را فرا می گیرد و این اتفاق چنان ناگهانی رخ می دهد که همه را غافلگیر می کند؛ قرآن کریم از این واقعه به نفخ صور یاد می کند.

۲– مرگ آسمانها و زمین :

همه اهل آسمان ها و زمین جز آنها که خداوند خواسته است می میرند و بساط حیات انسان و دیگر موجودات برچیده می شود.

۳ تغییر در ساختار زمین و آسمانها:

تحولی عظیم در آسمان ها و زمین رخ می دهد خورشید در هم میپیچد و بی نور و تاریک می شود آن همه ستاره ای که در آسمان درخشید همه به یک باره تیره می شوند زمین به شدت به لرزه در می آید و خرد می شود کوه ها سخت در هم کوبیده شده و متلاشی شوند و همچون ذرات گرد و غبار در هوا پراکنده می گردند.

یَوْمَ تَرجُفُ الْأَرْضِ وَالْجِبَالُ وَ کَانَتِ الْجِبَالُ کَثِیبًا مَّهِیلًا

در آن آن روز که زمین و کوهها سخت به لرزه درآیند و کوه ها چنان در هم کوبیده شوند که به صورت توده هایی از شن نرم در می ایند.

زنده شدن همه انسان ها:

بار دیگر بانگ سهمناکی در عالم میپیچد و حیات مجدد انسان ها آغاز می شود با این صدا همه مردگان دوباره زنده می شوند و در پیشگاه خداوند حاضر می گردند. در این هنگام انسان های گناهکار به دنبال راه فراری می گردند؛ دل های آنان سخت هراسان و چشم هایشان از ترس به زیر افکنده است.

کنار رفتن پرده از حقایق عالم:

در آن روز با تابیدن نور حقیقت از جانب خداوند پرده ها کنار می رود و اسرار و حقایق عالم آشکار می شود و واقعیت همه چیز از جمله اعمال و رفتار و نیات انسان ها و نیز حوادث تلخ و شیرینی که در زمین اتفاق افتاده است، آشکار می شود.

برپا شدن دادگاه عدل الهی:

با آماده شدن صحنهٔ قیامت رسیدگی به اعمال آغاز می شود و اعمال افکار و نیت های انسان ها در ترازوی عدل پروردگار سنجیده می شود و اگر عملی حتی به اندازه ذره ای ناچیز باشد به حساب آن نیز رسیدگی خواهد شد. اعمال پیامبران و امامان معیار و میزان سنجش اعمال قرار می گیرد؛ زیرا اعمال آنان عین آن چیزی است که خدا به آن دستور داده است؛ از این رو هر چه عمل انسان ها به راه و روش آنان نزدیک تر باشد ارزش افزون تری خواهد داشت.

دادن نامه اعمال:

نامه عمل نیکوکاران را به دست راست و نامه عمل بدکاران را به دست چپ آنها دهند. نامه عمل انسان با نامه های ثبت شده در دنیا تفاوتی اساسی دارد. نامه های این، دنیا صرفاً گزارشی از عمل است که به صورت کلمات و نوشته درآمده است؛ اما نامهٔ عمل انسان به گونه ای است که خود عمل و حقیقت آن را در بر دارد از این رو تمام اعمال انسان در قیامت حاضر می شوند و انسان عین اعمال خود را می بیند کارهای خوب با صورت های بسیار زیبا و لذت بخش تجسم می یابند و کارهای بد با صورت های بسیار زشت و وحشت زا و آزار دهنده مجسم می شوند با دیدن نامه اعمال، برخی بدکاران به انکار اعمال ناشایست خود روی می اورند تا جایی که برای نجات خود از مهلکه به دروغ سوگند می خورند که چنین اعمالی انجام نداده اند در این هنگام خداوند شاهدان و گواهانی را حاضر می کند که با وجود آنها دیگر انکار کردن میسر نیست.

حضور شاهدان و گواهان:

بر اساس آیات و روایات در این روز شاهدان و گواهانی بر اعمال و رفتار انسان ها در پیشگاه خداوند شهادت می برخی از این شاهدان عبارت اند از:

1- پیامبران و امامان

ایشان همان گونه که در دنیا ناظر و شاهد بر اعمال انسان ها بوده اند در روز قیامت نیز شاهدان دادگاه عدل الهی اند و چون ظاهر و باطن اعمال انسان ها را در دنیا دیده اند و از هر خطایی مصون و محفوظ اند، بهترین گواهان قیامت اند رسول خدا (ص) نیز شاهد و ناظر بر همه پیامبران و امت هاست.

2- فرشتگان

الهی فرشتگان در طول زندگی انسانها همواره مراقب آنها بودهاند و تمامی اعمال آنها را ثبت و ضبط کرده اند.

وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ کراماً کاتبین یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ

بی گمان برای شما نگهبانانی هستند نویسندگانی گرانقدر می دانند آنچه را که انجام می دهید.

 3- اعضای بدن انسان

برخی آیات و روایات از شهادت اعضای بدن انسان یاد می کنند بدکاران در روز قیامت سوگند دروغ می خورند تا شاید خود را از مهلکه نجات دهند در این حال خداوند بر دهان آنها خاموشی میزند و اعضا و جوارح آنها به اذن خداوند شروع به سخن گفتن می کنند و علیه صاحب خود شهادت می دهند.

از هر دری فرشتگان برای استقبال به سوی آنان می آیند  و به بهشتیان سلام می کنند و می گویند : خوش آمدید؛ وارد بهشت شوید و برای همیشه در آن زندگی کنید. رستگاران می گویند خدای را سپاس که به وعدۀ خود وفا و این جایگاه زیبا را به ما عطا کرد هر یک از بهشتیان در درجه ای خاص از بهشت قرار می گیرند.

هر چه دل هایشان تمنا کند و دیدگانشان را خوش آید آماده می بینند خدا را سپاس می گویند که حزن و اندوه را از آنان زدوده و از رنج و درماندگی دور کرده است.

علاوه بر این، بالاترین نعمت بهشت، یعنی رسیدن به مقام خشنودی خدا را برای خود مییابند و از این رستگاری بزرگ مسرورند بهشتیان با خدا هم صحبت اند و به جمله «خدایا! تو پاک و منزهی» مترنم اند . بهشت برای آنان سرای سلامتی (دارالسلام) است. هیچ نقصانی ،اندوهی غصه ای، خوف و ترسی، عجزی، بیماری ای ،جهلی ،مرگ و هلاکتی و خلاصه هیچ ناراحتی و رنجی در آنجا نیست. نعمت های دائمی آن هیچگاه خستگی و سستی و ملامت نمی آورد در آنجا انسان همیشه تازه و شاداب و سرحال است و همواره احساس طراوت و تازگی می کند. دوستان و هم نشینان انسان در آنجا، پیامبران، ،راستگویان شهیدان و نیکوکاران اند و آنان چه نیکو هم نشینانی هستند.

نکات قابل توجه

برترین مقام بهشت مقام رضا و خرسندی است که هم خدا از انسان و هم انسان از خدا راضی می شود.

پیامبر: بالاترین درجه بهشت فردوس است و اگر از خدا چیزی را طلب می کنید فردوس را بخواهید.

بالاترین مرتبه از نعمت های بهشت لقائ و دیدار خداوند است.

درهای بهشت از قبل باز هستند و تعدادشان هشت عدد است .

یک در مخصوص پیامبران و صدیقان ( راستگویان ) و یک در مخصوص شهیدان  و درهای دیگر مخصوص گروه های دیگر

به بهشتیان سلام می کنند

 به بهشتیان وعده میدهند که همیشه در بهشت به سلامتی و امنیت خواهند بود

بهشت اخروی جاودان است.

 بالاترین نعمت، خشنودی خداوند است که رسیدن به آن رستگاری بزرگ است .

بهشت سرای سلامتی است زیان در آن هیچ نقصانی، اندوهی و ... نیست  دائمی اند.

پس از پایان محاکمه دوزخیان گروه گروه به سوی جهنم رانده می شوند و در حالی که در غل و زنجیر بسته شده اند در جایگاهی تنگ افکنده می شوند. آتش جهنم، بسیار سخت و سوزاننده است. این آتش حاصل عمل خود انسان هاست و برای ،همین از درون جان آنها شعله می کشد.

در این حال ناله حسرت دوزخیان بلند می شود و می گویند : ما در دنیا نماز نمی خواندیم و از محرومان دستگیری نمی کردیم؛ همراه بدکاران در معصیت خدا فرو رفتیم و روز رستاخیز را تکذیب کردیم. ای کاش خدا را فرمان میبردیم و پیامبر او را اطاعت می کردیم. ای کاش فلان شخص را به عنوان دوست خود انتخاب نمی کردیم. او ما را از یاد خدا بازداشت. دریغ بر ما به خاطر آن کوتاهی هایی که در دنیا کردیم!  آنان به خداوند میگویند: پروردگارا شقاوت بر ما چیره شد و ما مرد می گمراه بودیم ما را از اینجا بیرون بر که اگر به دنیا بازگردیم، عمل صالح انجام می دهیم.

پاسخ قطعی خداوند این است که:

آیا در دنیا به اندازه کافی به شما عمر ندادیم تا هر کس می خواست به راه راست آید؟

ما میدانیم اگر به دنیا بازگردید همان راه گذشته را پیش میگیرید . آنان گاهی دیگران را مقصر میشمارند و میگویند شیطان و بزرگان و سرورانمان سبب گمراهی ما شدند .

شیطان می گوید:

خدا به شما وعده راست داد و من به شما وعده دروغ دادم؛ اما من بر شما تسلطی نداشتم من فقط شما را فراخواندم و شما نیز مرا پذیرفتید مرا ملامت نکنید خود را ملامت کنید .

به نگهبانان جهنم رو می آورند تا آنها برایشان از خداوند تخفیفی بگیرند؛ ولی فرشتگان می گویند : مگر پیامبران برای شما دلایل روشنی نیاوردند؟ آنان می گویند : بلی! فرشتگان نیز تقاضای آنها را نمی پذیرند و درخواستشان را بیجا می دانند.

ناله ی حستر دوزخیان: ای کاش از خداوند و پیامبرش اطلاعت کردیم دریغ بر ما به خاطر کوتاهی هایمان

پاسخ خداوند به دوزخیان: اگر به دنیا بازگردید باز هم همان راه گذشته را پیش میگیرید

 سخن شیطان به دوزخیان: خدا به شما وعده ی راست داد و من به شما وعده دروغ دادم ! البته بر شما تسلطی نداشتم ! پس مرا ملامت نکنید بلکه خودتان را ملامت کنید چون من فقط دعوت کننده بودم !

نگهبانان جهنم تقاضای دوزخیان را برای تخفیف در عذاب نمی پذیرند.

آتش جهنم نتیجه ی عمل خود انسان ها است به همین دلیل از درون جان جهنمیان شعله می کشد.

دوزخیان به خاطر کوتاهی هایشان در ئنیا افسوس می خورند.

 آنها فراموش کردن یاد خدا را نتیجه ی انتخاب دوست بد می دانند.

سخن دوزخیان با خداوند به این مفهوم است که ، در قیامت امکان انجام عمل وجود ندارد.

پاسخ خداوند در برابر در خواست دوزخیان به دو دلیل منفی است :

۱- خداوند در دنیا به آنها عمر کافی داد تا هدایت شوند.

۲- خداوند به دروغگویی کافران مبنی بر انجام عمل صالح در دنیا آگاه است

3- سخن شیطان در برابر سخن دوزخیان بیانگر وجود اختیار در آدمی است . شیطان فقط مارا به گناه دعوت می کند و این خود ماییم که با اختیار خود ، از او پیروی می کنیم.

4- سخن نگهبانان جهنم در برابر در خواست دوزخیان بیانگر این مفهوم است که خداوند در دنیا با ارسال پیامبران ، حجت را بر مردم تمام کرده است به اندازه ی کافی دلیل برای هدایت بوده است ، اما دوزخیان خودشان هدایت نشده اند ، پس تقاضای آنان بی جا است.

 پاداش و کیفر اعمال بر اساس مجموعه ای از قراردادها و قوانین تعیین می شود.

با وضع قرار دادها و قوانین جدید می توان رابطه ی میان اعمال و پاداش ها و کیفر را تغییر داد.

آنچه اهمیت دارد ، وجود تناسب میان جرم و کیفر است تا عدالی برقرار شود.

پاداش و کیفر نتیجه ی طبیعی خود عمل است نمی توان این پاداش و یا کیفر را تغییر داد.

باید خودمان ر با آن تطبیق بدهیم، برنامه ریزی زندگی خود را تنظیم کنیم و سهادت زندگی مان را تامین کنیم.

نوع دیگری از رابطه میان عمل و پاداش و کیفر وجود دارد که عمیق تر و کامل تر از دو نوع قبلی است. همان طور که در بحث از نامه عمل دیدیم، آنچه انسان با خود به قیامت می برد باطن اعمالی است که اکنون در این دنیا قابل مشاهده نیست هر عملی یک جنبه ظاهری و یک جنبه باطنی دارد جنبهه ظاهری بعد از عمل از بین میرود؛ اما جنبه باطنی هرگز از بین نمی رود و در روح هر انسانی باقی می ماند .بنابراین هر عملی که ما در زندگی دنیوی انجام می دهیم، حقیقت و باطن آن عمل در جهان آخرت به صورت زشت یا زیبا لذت بخش یا دردآور مجسم می شود و انسان خود را در میان باطن اعمال خود میبیند پس آنچه در روز قیامت به عنوان پاداش یا کیفر به ما داده می شود عین عمل ماست. به عنوان مثال کسی که مال یتیمی را به ناحق می خورد، اگر باطن و چهره واقعی عمل او در همین دنیا برملا شود همگان خواهند دید که او در حال خوردن آتش است؛ اما در دنیا این آتش آشکار نمی شود و هنگامی که او وارد جهان آخرت می شود و پرده ها کنار می رود حقیقت و باطن عمل عیان می گردد و آتش از درون او زبانه می کشد.

یَوْمُ یَنْفَعُ الصَّادِقِینَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ

 پیام :

امروز روزی است که راستی راستگویان به آنها سود بخشد، برای آنها باغ هایی ازبهشت است.

مفهوم آیه :

بهشت پاداش راست گویان است . اگر می خواهیم بهشتی شویم، باید صادق و راستگو باشیم و دروغگو نباشیم.

وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ وَالَّذِینَ هُم بِشَهَادَاتِهِمْ قَائِمُونَ وَالَّذِینَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ یُحَافِظُون أُوْلَئِکَ فِی جَنَّاتٍ مُّکْرَمُونَ

 پیام :

و آن ها که امانتها و عهد خود را رعایت میکنند و آنها که به راستی ادای شهادت کنند و آنها که بر نماز مواظبت دارند ، آنان در باغ های بهشتی گرامی داشته.

مفهوم آیه :

به ویژگی های بهشتیان در دنیا اشاره می کند.

به عهد و پیمانی که بسته اند وفا می کنند ، شهادت دروغ نمی دهند.

 به نماز خود توجه می کنند، و هیچگاه نماز را ترک نمی کنند

بهشتیان گرامی داشته می شوند.

به معنای اراده و قصد می باشد وعزم و اراده انسان ها متفاوت است. هر چه عزم بیشتر باشد رسیدن به هدف آسان تر است .درجات انسان ها بستگی به میزان عزم و اراده ی آنها در انجام کارها دارد.

استواری بر هدف وشکیبایی و تحمل سختی ها

در ابتدای قدم گذاشتن در راه سعادت باید با خدا پیمان ببندیم و بهتر است در زمان های با اهمیت با خدا عهد ببندیم و در زمان های خاص آن را تکرار کنیم.

به معنای وفای به عهد با خداست ونتیجه آن رضایت خداوند است .

امام علی (ع) می فرماید: «گذشت ایام ، آفاتی در پی دارد و موجب از گسیختگی تصمیم ها و کارها می شود ».

به وسیله ی ارزیابی موفقیت و یا عدم موفقیت در و فاداری به عهد با خدا مشخص می شود اگر موفق بودیم باید شکرگزار خدا باشیم، زیرا او بهترین پشتیبان ما بوده است و اگر ناموفق بودیم باید خود را سرزنش کنیم و از خداوند طلب بخشش کنیم و دوباره با خداوند عهد ببندیم و به عهدمان عمل کنیم .

پیامبر(ص):«به حساب خود رسیدگی کنید قبل از این که به حساب شما برسند.»

معصومین (ع) چون هر کاری که انجام داده اند قطعاً درست و مطابق دستور خدا بوده، می توان در هر عملی از آنها الگو گرفت و الگو گرفتن از معصومین(ع) به این معنا نیست که که عین آن ها عمل کنیم بلکه در حد توان باید از ایشان پیروی کنیم.

محبت و دوستی سرچشمه بسیاری از تصمیم ها و کارهای انسان .است فعالیت هایی که آدمی در طول زندگی انجام می دهد ریشه در دلبستگی ها و محبت های او دارد و همین محبت هاست که به زندگی آدمی جهت می دهد. به هر میزان که محبت شدیدتر باشد تأثیر آن نیز در زندگی عمیق تر و گسترده تر است؛ مثلا کسی که دوستدار ثروت ،است، سمت و سوی همه کارهای خود را رسیدن به ثروت قرار می دهد کسی که شیفته مد است دل مشغولی شب و روز او دست یافتن به آخرین مدهاست و کسی که محبوب و معشوق خود را دانشمند یا هنرمندی قرار میدهد ظاهر و حتی سبک زندگی خود را شبیه وی می سازد.

 پس بسیاری از تصمیمات و کارهای انسان از محبت سرچشمه می گیرد.

امام علی (ع) :اگر می خواهید بدانید یک انسان چقدر ارزش دارد ببینید به چه چیزی علاقه دارد و به چه چیزی عشق میورزد کسی که عشقش یک آپارتمان است در واقع ارزشش به مقدار همان آپارتمان است. کسی که عشقش ماشین است ارزشش به همان میزان است اما کسی که عشقش خداوند متعال است ارزشش به اندازه خداست.

اگر انسان دل به سرچشمه کمالات و زیبای ها ، سپارد و قلب خود را جایگاه او کند زندگی اش رنگ و بوی دیگری می یابد و هر میزان که ایمان انسان به خدا بیشتر شود، محبت وی نیز به خدا بیشترمی شود عشق و محبت الهی ،افسردگی ترس و یأس را از بین می برد و به انسان، نشاط شجاعت و قدرت می بخشد. محبت الهی تنبل را چالاک و زرنگ بخیل را، بخشنده کم طاقت و ناشکیبا را صبور و شکیبا می کند و سرانجام آدمی را از خودخواهی به ایثار و از خودگذشتگی می رساند. عشق به خدا چون اکسیری است که مرده را حیات می بخشد و زندگی حقیقی را به وی عطا میکند این همه تحول به این دلیل است که قلب انسان جایگاه خداست و جز با خدا آرام و قرار نمی یابد.

امام صادق می فرماید:

 قلب انسان حرم خداست؛ در حرم خدا غیر خدا را جا ندهید.

 قرآن کریم یکی از ویژگی های مؤمنان را دوستی و محبت شدید آنان نسبت به خدا می داند.

وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَتَّخِذَ مِن دونِ الله اندادَ ا یُحِبّونَهُم کَحُبِّ الله وَالَّذِینَ آمَنوا أَشَدُّ حُبًّا لله

و بعضی از مردم همتایانی را به جای خدا میگیرند آنان را دوست می دارند مانند دوستی خدا اما کسانی که ایمان آورده اند به خدا محبت بیشتری دارند.

پیروی از خداوند:

 به میزانی که انسان به دستورات کسی احترام بگذارد و فرمان های او را انجام دهد محبت و دل بستگی به او را در وجود خود بیشتر می کند؛ به خصوص وقتی که این دستورها از جانب خدا باشد که بهترین و مفیدترین راهنمایی ها را به انسان کرده است.

برخی می گویند اگر قلب انسان با خدا باشد کافی است و عمل به دستورات او ضرورتی ندارد آنچه اهمیت دارد درون و باطن انسان است نه ظاهر او اما این توجیه با کلام خداوند سازگار نیست خداوند عمل به دستوراتش را که توسط پیامبر ارسال شده است شرط اصلی دوستی با خدا اعلام می کند.

قُل ان کُنتُم تُحِبّونَ اللَّهَ فَاتَّهِ بعونی یُحِببکُمُ اللهُ وَ یَغِفر لَکُم ذُنوبَکُم

معنی و پیام آیه:

بگو اگر خدا را دوست دارید از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهانتان را ببخشد.

دوستی با دوستان خدا:

اگر می خواهیم محبت خداوند در دلمان خانه کند باید محبت کسانی را که رنگ و نشانی از او دارند و خداوند محبت و دوستی آنان را به ما توصیه کرده، در دل جای دهیم و هر میزان که این علاقه بیشتر و قوی تر، باشد محبت ما نیز به خدا افزون تر می شود انبیا و اولیای الهی و مجاهدان راه حق و آنان که در مسیر بندگی خدا حرکت ،کردند دوستان خداوند هستند و برترین این دوستان رسول خدا و اهل بیت ایشان می باشند که با تمام وجود به خدا عشق ورزیدند و زندگی خود را در اطاعت کامل خداوند سپری کردند دوستی با آنان همان دوستی با خداوند و محبت به آنان در مسیر محبت به خداوند است.

بیزاری از دشمنان خدا و مبارزه با آنان:

عاشق روشنایی از تاریکی می گریزد و آن کس که به دوستی با خدا افتخار می کند با هرچه ضد خداست، مقابله می نماید. او دوستدار حق و دشمن باطل است عاشقان خدا پرچمدار مبارزه با ستم و ستمگران بوده اند همه پیامبران از حضرت نوح و حضرت ابراهیم تا پیامبر اسلام زندگی خود را در مبارزه با ستم و پلیدی گذراندند و پرچم مبارزه را از نسلی به نسل بعد منتقل کردند نمی شود کسی دوستدار خداوند باشد؛ اما زشتی و ستم را در جامعه ببیند و سکوت اختیار کند.

از این رو جهاد در راه خدا در برنامه تمام پیامبران الهی بوده و بیشتر آنان در حال مبارزه با ستمگران به شهادت رسیده اند. امروزه نیز مشاهده می کنیم که مستکبران و ستمگران برای رسیدن به منافع دنیایی خود حقوق ملت ها را زیر پا می گذارند و آنان را از حقوقشان محروم می کنند رنج و محرومیت مردم، فلسطین، یمن، سوریه، عراق، بحرین و ... نمونه آشکاری از رفتار مستکبران است که جز با مبارزه برطرف نخواهد شد.

پس دینداری بر دو پایه استوار است:

تولّی (دوستی با خدا و دوستان او ) و تبری (بیزاری از باطل و پیروان او).

از گناه انسانی که پنج بار در طول روز نماز به پا می دارد یاد خدا را در دل خود زنده می کند و حضور او را در جای جای زندگی احساس می کند توجه به حضور خدا در زندگی و نظارت او بر اعمال موجب میشود تا انسان دست به هر کاری نزند و از گناهان دوری کند .

یاد خدا

دوری از گناه مهمترین فایده روزه نیز عبارت است از تقوا

دور شدن از کار های زشت وناپسند

شایسته است دقت کنیم که تأثیر نماز به تداوم و به میزان دقت و توجه ما بستگی دارد چنان که اگر گفته شود هرکس درس بخواند موفق می شود طبیعتا موفقیت همه یکسان نیست و به نحوه و کیفیت درس خواندن آنها بستگی دارد. بنابراین اگر نمازهای روزانه خود را ترک نکنیم و دقت و توجه خود را در نماز افزایش دهیم از آن تأثیر خواهیم پذیرفت نمیتوان انتظار داشت خواندن چند رکعت نماز شتاب زده و بدون رعایت آداب، تأثیر چندانی در ما داشته باشد اگر تلاش کنیم روزبه روز نماز را با کیفیت بهتر و رعایت آداب آن انجام دهیم به زودی تأثیر آن را خواهیم دید.

«تقوا» به معنای «حفاظت» و «نگهداری» است انسان با تقوا خودنگهدار است و خود را از گناه حفاظت می کند؛ یعنی بر خودش مسلط است و زمام و لجام و نفس خود را در اختیار دارد و نمی گذارد نفس با سرکشی او را در درههای هولناک گناه بیندازد انسان ،با تقوا می کوشد روزبه روز بر توانمندی خود بیفزاید تا اگر در شرایط گناه و معصیت قرار گرفت آن قوت و نیرو او را حفظ کند و از آلودگی نگه دارد.

سخن حضرت علی (ع) :

آدم بی تقوا مانند سوارکاری که سوار اسبی سرکش شده و لجام آن را در اختیار ندارد وی عاقبت در آتش می افتد.

آدم با تقوا مانند سوارکاری که سوار اسبی راهوار شده و لجام آن را در اختیار دارد وی عاقبت به بهشت می رود.

دقت کنید در حدیث حضرت علی ( ع ) منظور از اسب همان نفس است.

میزان موفقیت انسان در رسیدن به هدف های بزرگ به میزان تسلط او بر خویش خودنگهداری و تقوا بستگی دارد و هرقدر هدف بزرگتر ،باشد تقوای بیشتری می طلبد. روانشناسان کارهایی را برای تقویت اراده و تسلط بر خود پیشنهاد می کنند تا افراد بتوانند به موفقیت در برنامه هایی مانند ،درس ،ورزش کسب و کار و مانند آن برسند. خداوند انسان را به عملی راهنمایی می کند که اگر آن را به درستی انجام دهد چنان تسلطی بر خود پیدا می کند که می تواند موانع درونی را کنار بزند و گام های موفقیت به سوی برترین هدف های زندگی را به خوبی بردارد این عمل، «روزه» است. روزه مصداق کامل تمرین صبر و پایداری در برابر خواهش های دل است.

مهم ترین فایده روزه تقوا و پارسایی است.

گذشتن از خود برای سیر کردن گرسنگان.

حفظ چشم و زبان وگوش از گناه.

حفظ حجاب و پوشش.

کسی که یک ماه گرسنگی روزانه را تحمل کند و در عین حال که میل به آب و غذا دارد به سوی آن نرود؛ کسی که یک ماه چشم خود را از گناه حفظ کند؛ زبان خود را از دروغ و غیبت نگه دارد؛ گوش خود را از شنیدن بدی ها بازدارد؛ خوش رفتاری با مردم را تمرین کند؛ و از حجاب و پوشش خود به خوبی مراقبت کند؛ بکوشد به دیگران ستم نکند و مردم را از خود نرنجاند و مواظب باشد غذای سحری و افطاری او از درآمد پاک و حلال ،باشد چنین کسی پس از یک ماه به تسلطی بر خود می که قبل از ماه رمضان آن تسلط را نداشته است و اگر هر سال یک ماه این عمل را تکرار کند سال به سال با تقوا تر میشود چنین فردی کم کم به جایی می رسد کند که هر کاری را که خداوند دستور داده است میتواند به آسانی انجام دهد و احساس سختی نمی کند.

1-اگر روزه دار چیزی را که لای دندانش مانده عمداً ، بخورد روزه اش باطل می شود. روزه دار نباید غبار غلیظ  دود سیگار و تنباکو و مانند آنها را به حلقش برساند. اگر روزه دار، استفراغ عمدی نماید، روزه اش باطل می شود.

۲- کسی که غسل بر او واجب است، اگر عمداً تا اذان صبح غسل نکند و یا اگر وظیفه اش تیمم است عمداً تیمم نکند، نمی تواند روزه بگیرد. البته اگر سهل انگاری کند و غسل نکند تا وقت تنگ شود میتواند با تیمم روزه بگیرد و روزهاش صحیح است؛ اما در مورد غسل نکردن معصیت کرده است.

3-کسی که غسل بر او واجب است اگر عمدا تا اذان صبح غسل نکند یا اگر وظیفه اش تیمم است عمدا تیمم نکند نمی تواند روزه بگیرد البته اگر سهل انگاری کند و غسل نکند تا وقت تنگ شود می تواند با تیمم روزه بگیرد و روزهاش صحیح است؛ اما در مورد غسل نکردن معصیت کرده است. اگر کسی به علت عذری مانند بیماری نتواند روزه بگیرد و بعد از ماه رمضان عذر او برطرف شود و تا رمضان آینده عمدا قضای روزه را نگیرد باید هم روزه را قضا کند و هم برای هر روز یک مد تقریبا ۷۵۰ گرم گندم و جو و مانند آنها به فقیر بدهد.

4- اگر کسی روزه ماه رمضان را عمدا نگیرد باید هم قضای آن را بهجا آورد و هم کفاره بدهد؛ یعنی برای هر روز دو ماه روزه بگیرد که یک ماه آن باید پشت سرهم باشد یا به شصت فقیر طعام بدهد به هر فقیر یک مد و این کار باید تا قبل از رمضان آینده انجام شود.

5- اگر کسی به چیز حرامی روزه خود را باطل کند؛ مثلا دروغی را به خدا نسبت دهد کفاره جمع بر او واجب می شود یعنی باید هر دو کفاره یاد شده را انجام بدهد. البته اگر هر دو برایش ممکن ،نباشد میتواند هر کدام را که ممکن است انجام دهد.

کسی که سفر میرود اگر شرط های زیر را داشته ، باشد باید نمازش را شکسته بخواند و نباید روزه بگیرد:

1-رفتن او بیشتر از ۴ فرسخ شرعی حدود ۵/۲۲ کیلومتر و مجموعه رفت و برگشت او بیشتر از ۸ فرسخ باشد.

2- بخواهد کمتر از ده روز در جایی که سفر کرده .بماند پس کسی که میخواهد ده روز و بیشتر در محلی که سفر کرده است ،بماند باید نمازش را کامل بخواند و روزهاش را هم بگیرد.

3-برای انجام کار حرام سفر نکرده باشد؛ مثلا اگر به قصد ستم به مظلوم یا همکاری با یک ظالم در ظلم او سفر کند باید روزه اش را بگیرد. اگر فرزند با نهی پدر و مادر به سفری برود که آن سفر بر او واجب نبوده است، باید نماز را تمام بخواند و روزهاش را بگیرد.

آراستگی به معنای بهتر کردن وضع ظاهری و باطنی و زیبا نمودن این دو است.

اراستگی باطنی:

نتیجه برخورداری روح انسان از صفات زیبایست .

آراستگی ظاهری:

نتیجه ی مرتب نمودن وظع ظاهر و توجه به زیبایی و آراستگی آن است.

این شیوه رسول خدا و پیشوایان دیگر ما سبب شد که مسلمانان در اندک مدتی به آراسته ترین و پاکیزه ترین ملت ها تبدیل می شوند و الگو و سر مشق ملت های دیگر قرار می گیرند. آراستگی اختصاص به زمان حضور در اجتماعات و معاشرت ها دارد.

یکی از نیازهای انسان نیاز به مقبولیت در جمع خانواده و... است اما دوست داریم دیگران ما را فردی شایسته بدانند در دوره ی جوانی و نوجوانی نموی بیشتری دارد و سبب می شود جوانان و نوجوانان بیش تر به خود بپردازند و توانایی و استعدادهای خود را کشف و شکوفا می کنند و در معرض دید دیگران قرار دهد جوانی که می کوشد با نشان دادن استعداد خود در یک رشته ورشی یا کار موثر در کارگاه تحسین دیگران بر می انگیزد .

از این قبیل است البته اندک افرادی نیز وجود دارند که به این نیاز طبیعی پاسخ های درستی دهند و با پوشیدن لباس های نا مناسب یا به کار برردن کلام زشت خواهند وجود خود رو اثبات کنند این قبیل افراد نشانه ی ضعف  روحى و نا توانی در اثبات خود از راه درست و سازنده است.

حالتی در انسان است که به وسیله ی آن خود را در برابر تندرویی ها کنترل می کند تا به تواند در مسیر اعتدال پیش ببرد یعنی در باورده کردن هر یک از علایق و نیاز های درونی به گونه ای عمل نمی کند که یا به طور کامل غرق در آشود و از دیگر نیاز ها غافل شود یا به طور کل را کنار گذارد و به و تفریط دچار شود؛ بلکه در حد مطلوب و صحیح  به برآورده کردن همه نیاز ها  توجه دارد.

یکی از جلوه های عفاف مربوط به آراستگی و مقبولیت است برخی انسان ها در آراستگی و ابراز وجود و مقبولیت دچاره تند روی می شوند بگونه ای که در آراسته کردن خود زیاده روی می کنند و به خود نمایی میرسنند قرآن کریم این حالت تبرج می نامنند و آن را جاهلانه می شمارنند همان دینی که ما را به آراستگی توصیه می کند از خود نمایی و افراط در آراستگی پرهیز می دهد زیرا این کار باعث غفلت انسان از هدف اصلی زندگی می شود که عاقبتی جز دور شدن از خدا ندارد.

امام علی (ع) میفرماید:

مبادا خود را برای جلب توجه دیگران بیارایی که در این صورت ناچار میشوی با انجام گناه به جنگ خدا بروی.

امام صادق (ع) میفرماید :

لباس نازک و بدن نما نپوشید زیرا چنین لباسی نشانه ی سستی و ضعف دین داری فرد است.

اگرچه طاف خصلت انسان بافضیلتی اعم از زن و مرد است اما وجود آن در دختران وزنان ارزشی بیشتری دارد زیرا خداوند زنان را بیش تر تاز مردان به نعمت بسیاری آراسته است زن مظهر زیبایی است که درونی و ظاهری است که احساسات وی نشان گر زیبایی وی است و با زیبایی ظاهر عجین است برای حفظ همین نعمت است که خدا احکام ویژه را برای زنان داده است دریافت هر نعمتی از جانب خدا مسولیتی را نیز به همراه می آورد نعمت زیبایی نیز نباید در خدمت هوس رانان قرار گیرد عرضه های نابجای زیبایی به جای گرمی بخشیدن به کانون خانواده عفت و حیا را از بین می برد.

پوششش صحیح از نشانه های عفاف است به گونه ای که از نوع پوشش هر کس می توان توجه وی به این ارزش را دریافت. با این که خداوند هم زنان هم مردان را به پوشیدگی لباس مناسب دعوت کرده است اما نسبت به پوشش زنان به دلیل بهرمندی انان از نعمت جمال و زیبایی توجه ویژه ای دارد.

دستور خاص در قرآن درباره عفاف و پوشیدگی:

1- وظیفه ی مردان است که چشم خود را کنترل کنند و از نگاه به زنان نامحرم خودداری کنند و دامان خود را از گناه نگه دارند.

2-  زنان نیز مانند مردان وظیفه دارند که از نگاه به نامحرم خودداری کنند و دامان خود را از گناه حفظ نمایند.

3- استفاده از استفاده از زینت و زیور آلات نباید به گونه ای باشد که توجه نامحرم را به خود جلب کند.

4-  زنان باید پوشش خود را به گونه ای تنظیم کنند که علاوه بر موی سر، گریبان و گردن آنها را هم بپوشاند.

چگونگی و نوع پوشش تا حدود زیادی تابع آداب و رسوم ملت ها و اقوام است اسلام پذیرش این تنوع و گوناگونی، مردان را موظف کرده است لباسی بپوشند که وقار و احترام آنان حفظ شود و با ارزش های اخلاقی جامعه هماهنگ باشد. بنابراین پوشیدن لباسی که آنان را نزد مردم انگشت نما کند یا وسیله جلب زنان نامحرم قرار گیرد حرام است.

زنان نیز موظف اند که دو شرط زیر را رعایت کنند:

1 تمام بدن خود را ، بجز صورت و دست ها تا مچ، از نامحرم بپوشانند.

2 پوشش آنان نباید چسبان و تحریک کننده باشد.

این وظیفه الهی مانند هر عمل دیگری هر چه کامل تر و دقیق تر انجام شود، نزد خدا با ارزشتر و آثار و شکرات فردی و اجتماعی آن افزون تر است و فرد را به رشد و کمال معنوی بالاتری می رساند. از این رو استفاد از چادر که دو شرط قبل را بطور کامل دارد و سبب حفظ هر چه بیشتر کرامت و منزلت زن می گردد و توجه مردان نامحرم را به حداقل می رساند، اولویت دارد.

نکات

۱ قانون حجاب مخصوص زمانی است که زنان در اجتماع باشند همین موضوع نشانه حضور زن در اجتماع است.

 2  بی حجابی زنان در غرب با اندیشه دین مسیحیت ارتباط حقیقی ندارد، بلکه بازگشتی به سنت های مشرکانه قبل از حضرت مسیح است.

زنان هنگام حضور در اجتماعات موی سر خود را می پوشاندند و به حجاب پایبند بودند.

پوشش اهمیت زیادی داشته و زنان معتقد به حضرت مسیح(ع) می کوشند مانند حضرت مریم (س) موی خود را بپوشانند.

نمونه ها: نقاشان مسیحی به خصوص قدیمی ترین تصویر مریم (س) را با حجاب کامل می کشیدنده زنان راهبه و قدیس کامل ترین حجاب را داشته اند. نشان می دهد داشتن حجاب به دینداری نزدیک تر و در پیشگاه خدا پسندیده تر است.

زنان ایران قبل از اسلام با پوشش کامل در محل هایی عمومی بودند. پوشش و حجاب زنان ایران باستان چنان برجسته بو مشهود بود که مورخان غربی بر این باورند که ایران با استان منشأ اصلی گسترش حجاب در جهان است.

 پوشش زنان به عنوان یک اصل پسندیده بود و کمتر ملتی بوده که زنان آن پوشش مناسب نداشته باشند. تفاوت ها مربوط به چگونگی و حدود حجاب بوده است.