درسنامه کامل علوم تجربی پنجم فصل 2 مادّه تغییر می کند

تغییر ماده:

مواد مختلف یعنی عنصرها، ترکیب ها و مخلوط ها همیشه به یک صورت باقی نمی مانند و ممکن است تغییر کنند و می دانیم که همه مواد از نظر رنگ، حجم، بو، سختی و نرمی با هم متفاوتند و علی رغم این تفاوت ها پاره ای از مواد به هم شبیه اند.

شباهت های مواد عبارتند از:

1- همه مواد حجم دارند.

2- همه مواد وزن دارند.

3- ماده ی تشکیل دهنده همه مواد جرم آنها را تشکیل می دهد.

4- همه مواد از مولکول تشکیل شده اند.

5- مولکول همه مواد از ذرات کوچک تری به نام اتم تشکیل شده است.

انواع تغییرات فیزیکی:

1- فرازش (تصعید):

«فرازش» یا «تصعید» به گذار حالتِ ماده ای از جامد به گاز گفته  می شود، مانند نفتالین. فرازش وارون چگالش است که در آن ماده از گاز به جامد می گذرد.  تشكیل برفك یخچال و تشكیل برف در آسمان نمونه هایی از عمل چگالش هستند .

2- میعان:

اگر بخار یا گاز به اندازه كافی سرد شود مولكول ها تا حدی به هم نزدیك می شوند كه بخار به مایع تبدیل می شود. این تغییر حالت «میعان» نام دارد؛ به بیان دیگر میعان یعنی مایع شدن و یا تبدیل بخار یا گاز به مایع.

3- تبخیر:

تبدیل مایع به بخار یا گاز را تبخیر می گویند.

4- انجماد:

اگر مایعی به اندازه كافی سرد شود جنبش و فاصله مولكول ها كم و ربایش مولكول ها افزایش می یابد تا جایی كه مولكول ها دیگر نمی توانند آزادانه حركت كنند در این صورت مایع به جامد تبدیل می شود به این تغییر حالت «انجماد» می گویند. انجماد یعنی تبدیل مایع به جامد. انجماد وارون ذوب است که در آن ماده از جامد به مایع تبدیل می شود.

5- نقطه ذوب:

به دمایی گفته می شود كه درآن دما جامد به مایع تبدیل می شود؛ مثلاً یخ در دمای صفر درجه به مایع تبدیل می شود پس نقطه ذوب آن صفر درجه سانتی گراد است.

تغییرات فیزیکی و شیمیایی:

در بعضی تغییرات، جنس ماده عوض نمی شود، یعنی ماده به ماده دیگری تبدیل نمی گردد. به این گونه تغییرات، «تغییرات فیزیکی» گفته می شود. مانند تبخیر آب و ذوب شدن یخ.

در گروهی دیگری از تغییرات، خاصیت های ماده به کلی تغییر می کند. یعنی یک ماده به ماده دیگری تبدیل می شود. به چنین تغییراتی «تغییرات شیمیایی» گفته می شود. مانند پختن غذا، زرد شدن برگ درختان.

تغییر فیزیکی:

وقتی آب بخار می شود، مولکول آن تغییر نمی کنند، بلکه فاصله آنها از هم زیاد می شود و مولکول ها در هوا پراکنده می شوند تبخیر، یک تغییر فیزیکی است. اما اگر نان را روی حرارت بگیریم تا سیاه شود، دیگر نان نیست بلکه تغییر شیمیایی کرده و ماده دیگری به وجود آمده و مولکول های نان تغییر نکرده اند.

آهن یک عنصر است. اگر یک وسیله آهنی را در هوای مرطوب بگذارید، دچار تغییر شیمیایی می شود زیرا در هوا، اکسیژن وجود دارد. این ماده که در اثر این تغییر شیمیایی به وجود آمده زنگ آهن نامیده می شود که به آن «اکسید آهن» می گویند. اکسید آهن یک ترکیب است. برای اینکه ماده ای تغییر کند مدتی زمان لازم است که گاه می توان مدت آن را پیش بینی کرد. آهن در دمای بسیار بالا حدود 1200 درجه گداخته  )سرخ(  می شود اگر در این حالت به آن اکسیژن خالص دمیده شود با سرعت زیاد اکسید می شود. و گرمای حاصل از اکسید شدن سریع، باعث ذوب شدن آهن می شود و از این ویژگی برای بریدن قطعات آهنی استفاده می شود. اکسید شدن آهن تغییر شیمیایی کند است.

تغییر شیمیایی:

طلا در هیچ شرایطی اکسید نمی شود.

انفجار نوعی سوختن سریع است.

ترش شدن دوغ تغییر شیمیایی کند است.