جواب اندیشه و تحقیق صفحه 87 درس 9 دین و زندگی دهم انسانی (اعتماد بر او)

بر اساس آیات، روایات و توضیحات درس، آثار و فواید ارزشمند توکل بر خدا عبارتند از:

جلب محبت خداوند: زیرا خداوند در قرآن می‌فرماید: «خدا توکل‌کنندگان را دوست دارد».

دریافت یاری خداوند و غلبه‌ناپذیری: قرآن وعده می‌دهد که: «اگر خدا شما را یاری کند، هیچ‌کس بر شما غلبه نخواهد کرد».

رسیدن به خیر و صلاح واقعی: انسان متوکل می‌داند که خداوند آینده‌ای را می‌بیند که ما نمی‌بینیم، و در نهایت آنچه را که به خیر و صلاح اوست، برایش رقم می‌زند.

اصلاح شدن امور: امام علی (ع) می‌فرماید که خداوند برای «اصلاح کار آنان که بر او توکل می‌کنند»، از خودشان آماده‌تر است.

رسیدن به آرامش: در مواجهه با تنهایی و وحشت، «یاد خدا آنان را آرام می‌سازد.»

داشتن پناهگاهی در مصیبت‌ها: هنگامی که مصیبت‌ها بر انسان فرود آیند، او به خدا پناه می‌آورد، چون می‌داند سررشتهٔ کارها به دست اوست.

کفایت الهی و چاره‌جویی: امام صادق (ع) می‌فرماید خداوند به داود وحی کرد که اگر بنده‌ای با نیت خالص به او پناه آورد، خداوند کارش را «چاره‌جویی می‌کند»، حتی اگر تمام آسمان‌ها و زمین علیه او باشند.

خیر، توکل واقعی نه تنها سبب تنبلی نمی‌شود، بلکه عامل تحرک و امیدواری است.

چرا؟

بر اساس متن درس، توکل به معنای نادیده گرفتن تلاش و عقل نیست، بلکه دقیقاً برعکس است:

توکل واقعی پس از تلاش است: درس به‌روشنی بیان می‌کند که توکل جایگزین تلاش و فعالیت انسان نیست، بلکه انسان متوکل ابتدا وظیفهٔ خود را انجام می‌دهد، نهایت تلاشش را می‌کند، فکر و اندیشه‌اش را به کار می‌گیرد و با دیگران مشورت می‌کند.

توکل برای اهل همت است: متن درس تأکید می‌کند که توکل، «جانشین تنبلی و ندانم‌کاری افراد نیست»، بلکه کمک‌کننده و امیددهنده به کسی است که «اهل همت، تعقل و پشتکار» می‌باشد.

نهی از تنبلی: در روایتی که در درس آمده، پیامبر اکرم (ص) گروهی را که کار نمی‌کردند و می‌گفتند «ما توکل‌کنندگانیم»، سرزنش کرده و آن‌ها را «سربار دیگران» نامیدند.

بنابراین، توکل حقیقی، نیرویی محرک برای انسان پرتلاشی است که پس از انجام تمام وظایف عقلانی و عملی خود، نتیجه را به خداوند می‌سپارد.

بر اساس متن درس، شرایط توکل حقیقی دو مورد اساسی هستند:

1 توکل قلبی و خالصانه: انسان باید حقیقتاً در قلب خود بر خدا توکل کند. این باور باید ناشی از این شناخت باشد که خداوند خالق همه‌چیز است، هر اتفاقی به اذن او رخ می‌دهد و او تکیه‌گاه حقیقی است. امام صادق (ع) نیز بر «نیت خالص» در پناه بردن به خدا تأکید کرده‌اند.

2 انجام تمام مسئولیت‌ها و وظایف: توکل زمانی درست است که انسان ابتدا وظیفهٔ خود را به خوبی انجام دهد. این وظایف عبارتند از:

به کار گرفتن فکر و اندیشه.

مشورت با دیگران.

انتخاب بهترین راه ممکن.

داشتن عزم و ارادهٔ محکم و تلاش و پشتکار برای رسیدن به هدف.

درس به‌روشنی تأکید می‌کند که توکل، «جانشین تنبلی و ندانم‌کاری» نیست.