گام به گام فعالیت 2 صفحه 50 درس 4 تاریخ (3) ایران و جهان معاصر (اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی عصر قاجار)

بررسی شواهد و مدارک

متن‌های زیر را که هر دو دربارۀ اصفهان عصر قاجار است، بخوانید و ضمن مقایسۀ آنها با یکدیگر، به پرسش‌های مربوط به آنها پاسخ دهید.

متن ۱- «مشاهدۀ کاروان‌های مملو از کالا هر فرد انگلیسی را خشنود می‌سازد، منچستر پارچه‌های بازار اصفهان را تأمین می‌کند و این کالا رو به افزایش است. دو کمپانی زلگر و هرتز و نیز کمپانی تجارتی خلیج فارس در اینجا تجارت کالاهای ما را بر عهده دارند و تمام نفع آنان عاید مؤسسات اقتصادی ما می‌شود» (کرزن، ایران و قضیۀ ایران، ج 2، صص 51-52).

متن ۲- جماعت چیت ساز؛ صنعتی بسیار بزرگ است. سابق خیلی جمعیت و رواج داشت. الان نسبت به پیش تخفیف کلی کرده .... متاعشان باز به همۀ ولایات ایران می‌رود ولی قمُاش فرنگی خیلی بازارشان را شکسته، نصف از ایشان باقی نمانده است (تحویل دار اصفهانی، جغرافیای اصفهان ...، ص 94).

جماعت زری باف؛ سابق زری بافی شیوع داشت و زری از پارچه‌های مرغوب ایران بود و مخصوص به اصفهان، لباس رنگین و زرّین بزرگان و شاهزادگان و خَلعت سنگین سلاطین می‌شد ... حالا این صنف و این صنعت شکسته و منسوخ شده است، اکنون  صانعش حقیر و متاعش قلیل است (همان، ص 97).

جماعت نسّاج؛ سابق که پارچه‌های فرنگی شایع نبود، از اعلی و ادنیٰ حتی ارکان دولت و بعضی از شاهزادگان عِظام قَدَک پوش بودند. بدین جهت قدک‌های بسیار ممتاز خوب از هشت چله الی سی چله در اصفهان می‌بافتند... رنگ‌های پختۀ صباغی اصفهان را هم که بر آن می‌افزودند، نزاکتی پیدا می‌نمود... چندین سال است پارچه‌های زرد و سرخِ باطن سستِ فرنگستان رواج گرفته، هر دفعه اَقِمشۀ ایشان طرح تازه بوده و هر کدام به نظرها تازگی داشته، مردم ایران جسم و جان خود را رها کردند و دنبال رنگ و بوی دیگران بالا رفتند و در واقع در این مرحله به ضررها رسیدند (همان، ص 100-101).

جماعت تفنگ ساز؛ بازار بزرگ مخصوص در اصفهان دارند. عهد خاقان مغفور، استاد حسین نامی پیدا شد، تفنگ‌های مخصوص کارخانۀ او معروف است. بهتر از استادان مشهور روسی قدیمی‌شد ... شاگردانی داشت که بعد از او خوب کار می‌کردند. باز هم استادان دیگر اصفهان متعدد بودند و هستند؛ این سنوات غالب اینها در کارخانه‌های طهران از بیکاری مرمت کاری می‌کنند (همان، ص 108).

1- برداشت شما از متن چیست؟ چه چیزی سبب خشنودی این انگلیسی شده است؟

2- با بررسی دو متن، علت انحطاط و رکورد صنایع دستی ایران در دورۀ قاجار را تحلیل و ارزیابی کنید.

1- نفوذ و حضور گستردهٔ شرکت‌های اقتصادی انگلیسی و کالاهایشان در بازارهای ایران و ورشکستگی صنایع به خصوص صنایع دستی در ایران و بیکار شدن کارگران ایرانی.

2- درپی امتیازات و قراردادهای اقتصادی با اروپاییان، سیل کالاهای اروپایی به بازار ایران سرازیر شد و به دلیل تنوع و نه کیفیت مورد استقبال مردم قرار گرفت. اقتصاد سنتی و بازاری ایران در مقابل کالاهای اروپایی عقب نشینی کرد. دولت هم در این خصوص از اقتصاد داخلی حمایت چندانی انجام نداد.