استقرای تمثیلی

تمثیلی از روشها در توضیح و فهم مطالب است.

در علوم مختلف از مشابهت میان پدیده های مختلف برای توضیح بهتر مطالب استفاده می کنند.

 در ادبیات: تمثیل در ادبیات همان تشبیه است. آثار ادبی همچون کلیله ودمنه، مرزبان نامه و منطق الطیر آکنده از داستانهای تمثیلی هستند.

در روان شناسی: بسیاری از مشاوران و روانشناسان برای بهتر بیان کردن نظرخود، داستان مراجعه کننده دیگری را برایتان نقل می کنند که مشکل مشابهی داشته است.و با به کار بستن راه حل آن مشاور توانسته است مشکل خود را حل کند.

در صنایع هوایی: خلبانها مراحلی از تمرینات خود را در دستگاه های شبیه ساز پرواز، انجام می دهند.

 استقرای تمثیلی استدلالی است که برای رسیدن به نتیجه از تمثیل استفاده می کند.

 اکنون استدلال های زیر را که از تمثیل استفاده کرده اند، بخوانید و میزان قوت و ضعف آنها را مشخص کنید:

چون با خودروی شخصی به راحتی رانندگی می کنم، پس می توانم با کامیون هم به راحتی رانندگی کنم.

 دل درد امروزم خیلی شبیه علائم بیماری پسرعمویم است؛ بنابراین بهتر است من هم داروهای او را مصرف کنم.

در این دو مثال بخوبی مشخص می شود که استدلال تمثیلی استدلالی ضعیف است و نتایج آن احتمالی است. چرا که به صرف مشابهت ظاهری میان دو امر جزئی نمی توان احکام یکی را بردیگری تسری داد. هرچه وجوه مشابهت میان دو امر بیشتر باشد، استقرای تمثیلی قوی تر است؛ اما نتیجه آن قطعی نیست.

 استقرای تمثیلی می تواند منجر به مغالطه شود که آن را « مغالطه تمثیل ناروا » می نامند.

 به عنوان مثال برخی از شرکت ها نام یا نشانه ای مشابه شرکتی معتبر انتخاب می کنند تا افراد گمان کنند که تولیدات آنها نیز از نظر کیفیت مشابه آن شرکت معتبر است. معمولاً هنگامی که نام شیرینی فروشی یا سوغات محلی در یکی ازشهرها معروف می شود، سایر شرکت ها از نام آنها استفاده می کنند یا نامی مشابه آنها درست می کنند. آیا می توانید تعدادی از این موارد را نام ببرید؟ مثل برنامه 90 وقتی معروف شد خیلی ها به نام آن سوپر مارکت و.... بازگشایی کردند. یا شرکت BMW با شرکت BMV

برای مقابله با مغالطه تمثیل ناروا،

 می توان از دو روش استفاده کرد :

 -1توجه به وجوه اختلاف؛ به عنوان مثال اگر کسی بگوید: کتابهای قدیمی مانند کالای خوراکی هستند که تاریخ مصرف آنها گذشته است؛ بنابراین قابل استفاده نیستند« می توانیم بگوییم: ما داریم درباره کتاب صحبت می کنیم که محصول تفکر بشر است نه درباره مواد خوراکی. سپس به برخی از جنبه هی اختلاف میان دو امر اشاره کنیم و بگوییم: برخی از کتابهای قدیمی جزو میراث فکری بشرند و مطالب آنها هنوز صحیح هستند.

 -2 یافتن استدلال تمثیلی مخالف؛ راه دیگر مقابله با استدلال تمثیلی غلط، یافتن تمثیلی مخالف با آن است؛ مثلا در رد استدلال فوق می توان گفت: خیر، کتاب های قدیمی مانند اشیای قدیمی ارزشمندی هستند که باید به دقت از آنها نگهداری کرد.