در گذشته خوانده اید که هر فعلی (فعل معلوم) به « فاعل » نیاز دارد. حال بدانید اگر فعلی مجهول باشد مفعول در مقام فاعل ايفاء نقش می کند که به آن « نائب فاعل » می گویند. نائب فاعل تمام ویژگیهای فاعل را دارد؛ مانند:
مثال
سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَيُسْأَلُونَ
سَتُكْتَبُ : فعل مجهول - شهادة نايب فاعل و مرفوع به ضمه
يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُم
يُعْرَفُ : فعل مجهول - الْمُجْرِمُونَ : نایب فاعل و مرفوع به واو
يُصْنَعُ الْكُرْسِيُّ فِي الْمَصْنَعِ
يُصْنَعُ : فعل مجهول - الكرسي: نایب فاعل و مرفوع به ضمه
عين المبني للمعلوم:
الف كَتَبَ اللهُ عَلَيْكُم الصِّيَامَ
ب يُعْرَفُ النَّاسُ بِكَلامِهِمْ !
ج يُعْرَفُ الصَّديقُ الوَفِي عِندَ الشَّدائد
د أيها الطلاب مُنِعْتُمْ مِنَ التكاسل
در گزینه «أ» فعل « كتب » با توجه به حرکاتش فعل معلوم و کلمه « الله » فاعل آن است (خداوند روزه را بر شما واجب کرد). در گزینه های دیگر فعلهای « يُعْرَفُ » ، « يُعْرَفُ » و «مُنِعْتُم » با توجه به حرکاتشان فعل مجهول و کلمات « الله » ، « الصديق » و ضمیر « تم » به ترتیب نائب فاعل آنها است.البته در سؤال کنکور حركات فعل نیامده و باید از سایر قرائن موجود در جمله به جواب صحیح برسیم.