ویژگی های نثر سبک هندی در سه قلمرو زبانی ادبی فکری

قلمرو زبانی:

1_در آمیختگی نظم و نثر

2_کاربرد وجه وصفی

3_جمع بستن با «ات«     در کلمات عربی : محاربات در کلمات فارسی : گیلانات در ترکی و مغولی : ییلاقات

4_مطابقت صفت و موصوف و تقلید ازعربی

5_ آوردن تتابع اضافات در مقام تعارف و تمجید از بزرگان یا به سبب قرینه پردازی و موازنه

آوردن جمالت طوالنی

7 -کاربرد افعال با پیشوند های متعدّد

8_فراوانی لغات ترکی و مغولی

قلمرو ادبی :

نثر این دوره از دیدگاه ادبی ارزش والایی ندارد، زیرا به زبان عامیانه نزدیک است.

 نویسندگان این دوره هرگاه بخواهند متن ادبی بنویسند، تصنّعی و باتکلّف می نویسند.

 انحطاط ادبی در این زمان از دوره تیموری هم بیشتراست.

 استفاده از آیات، احادیث و عبارات عربی رواج بیشتری یافت و در آرایه تلمیح نمودار شد.

 ضرب المثل های شیرین فارسی به عبارات عربی مکّرر و بی روح بدل گردید.

 ویژگی های نثر سبک هندی در سه قلمرو قلمرو ادبی استفاده از شعرهای ضعیف در متن کتاب های منثور-که غالباً سروده خود مؤلفان است- رواج یافت

. بی دقّتی در ذکر تاریخ و حوادث تاریخی و رواج مدح و چاپلوسی، نثر این دوره را از رونق انداخت.

 آمیخته شدن زبان فارسی با دیگر زبان ها )مغولی،ترکی ، عربی و ...( باعث شد در این دوره کتاب هایی با عنوان «فرهنگ لغت»نوشته شود.

قلمرو فکری:

 عوامل زیر سبب شد تا در عصر اعتالی (اوج)صفوی، یعنی زمان شاه عبّاس اوّل ، ایران از نویسنده قوی بی بهره باشد .

 فساد و تیره بختی چند قرن گذشته

 کشتار مردم

 فرار دسته جمعی افراد با ذوق و آزاده از ترس استبداد، به خارج از ایران.

 کشته شدن یا مُردن افراد با استعداد و دانشمند از گرسنگی و فقر.

نمونه ای از نظم و نثر این دوره :

روزگاری شد ز چشم اعتبار افتاده ام

چون نگاه آشنا از چشم یار افتاده ام

دست رغبت کس نمی سازد به سوی من دراز

چون گل پژمرده بر روی مزار افتاده ام

اختیارم نیست چون گرداب در سرگشتگی

نبض موجم در تپیدن بی قرار افتاده ام

عقده ای هرگز نکردم باز از کار کسی

درچمن بیکار چون دست چنار افتاده ام

همچو گوهر دلم از سنگ گردد دور نیست

دور از مژگان ابر نوبهار افتاده ام 

صائب(سبک هندی)

ویژگی زبانی:

ساده و قابل فهم بودن زبان

بیان گسترش دایره واژگانی شعرِ شاعر با به کار بردن لغاتی نظیر «نبض، تپیدن، عقده، مزار، پژمرده و چنار«

 کاربرد زبان رایج مردم عصر: «از چشم افتاده ام ، عقده باز نکردم، دست راست نمی سازد، اختیارم نیست، روی مزار «

 کاربرد واژه هایی که کمتردر شعر قُدما به به کار رفته است «مزار و چنار«

ویژگی ادبی:

 قالب :غزل

نوع ردیف: فعلی (افتاده ام (

 استعاره ها: چشم اعتبار ، دست رغبت، اختیار گرداب، نبض موج، دست چنار، مژگان ابر نوبهار

 تشبیه ها: چون نگاه آشنا ، چون گل پژمرده افتاده ام، چون گرداب ... ، همچون گوهر....

ویژگی فکری:

قابلیت به شمار آوردن تک بیت به عنوان مفردات : (بیت2(

 بهره گیری از تصاویر واقعی دنیا برای قابل فهم ساختن سخن: گل پژمرده بر روی مزار، دست بیکار چنار ، از سنگ بودن گوهر

ناامیدی و سرخوردگی شاعر(۱ )

بی ثمر بودن زندگی/ مضمون سازی(2(

 معنی گرا بودن شاعر (3(

 کامل بودن معنای تک بیت ها/ بی ثمر بودن ، مشکل گشا نبودن در کار دیگران(4(

 یافتن فکری جزئی امّا تازه با بیانی اعجاب انگیز (۵)

ای گل که موج خنده ات از سر گذشته است

آماده باش گریه تلخ گلاب را

  صائب(سبک هندی)

ویژگی زبانی :

کاربرد زبان رایج مردم عصر : از سر گذشته است .

ویژگی ادبی:

 به حساب آوردن تک بیت به عنوان مفردات

 ای گل، گریه گلاب: تشخیص ، استعاره

 خنده گل : استعاره از باز شدن گلبرگ های گل

گریه تلخ: حس آمیزی

گل و گلاب : اشتقاق و تناسب

 حسن تعلیل: شاعر می گوید گل باید برای گریه تلخ گالب گرفتن آماده شود، زیرا بی خبری از ناپایداری خود و جهان، مستانه در حال خندیدن است.

ویژگی فکری:

 ناپایداری لذّات و خوشی های دنیایی

توأم بودن آسایش و رنج در جهان

به یک کرشمه که در کار آسمان کردی

می برد از شوق چشم کوکب ها

صائب(سبک هندی)

ویژگی زبانی:

کاربرد لغات عربی :«شوق» کوکب

بهره گیری از زبان رایج مردم : در کار کسی کرشمه کردن

ویژگی ادبی:

حسن تعلیل :شاعر علت چشمک زدن ستاره را نتیجه کرشمه معشوق در آسمان می داند

چشم کواکب ، کارآسمان: تشخیص، استعاره

چشم: مجاز از پلک

واج آرایی : تکرار صامت ک

پریدن چشم کوکب ها: کنایه از درخشندگی ستارگان

کرشمه در کار کسی کردن: کنایه از توجه و عنایت اندک

آسمان و کوکب : تناسب

پریدن پلک چشم:کنایه از آمدن مهمان ، تلمیح دارد به باور عامیانه گذشتگان که مهمان و عزیزی از راه می رسد.

ویژگی فکری:

کرشمه معشوق و شورانگیز به عشق

ز منجنیــق فلــک ســنگ فتنـــــه می بــارد

مــن ابلهانــــه گریــزم در آبگینـــه حصـــار

 عرفی شیرازی(سبک هندی(

ویژگی زبانی:

  کار برد «ز »جای «از «

به کار بردن فعل مضارع اخباری بدون نشانه «می»گریزم

استعمال اسم به جای صفت «آبگینه حصار»به جای »آبگینه ای حصار» (حصار شیشه ای(

ویژگی ادبی:

 ویژگی ادبی تشبیه ها : منجیل فلک، سنگ فتنه

 باریدن فتنه: استعارۀ مکنیّه، کنایه از نابسامانی اوضاع زمانه

 آبگینه حصار : استعاره از جای ناامن یا پناهگاه سست و پرخطر

 سنگ ==  آبگینه (شیشه): تضاد

 سنگ و منجنیق : تناسب

ویژگی فکری:

 ویژگی فکری گله و شکایت از ظلم زمانه

 تصویر آفرینی و مضمون سازی شاعر