تَأثيرُ اللُّغَةِ الْفارِسيَّةِ عَلَی اللُّغَةِ الْعَرَبيَّةِ
تأثير زبان فارسی بر زبان عربی
اَلْمُفرَداتُ الْفارِسیَّهُ دَخَلَتِ اللُّغَهَ الْعَرَبیَّهَ مُنذُ الْعَصرِ الْجاهِلیِّ. فَقَدْ نُقِلَتْ إلَی الْعَرَبیَّهِ أَلفاظٌ فارِسیَّهٌ کَثیرَهٌ بِسَبَبِ التِّجارَهِ وَ دُخولِ الْإیرانیّینَ فی الْعِراقِ وَ الْیَمَنِ. وَ کانَتْ تِلکَ الْمُفرَدات تَرتَبِطُ بِبَعضِ الْبَضائِعِ الَّتی ما کانَتْ عِندَ الْعَرَبِ کَالْمِسکِ وَ الدّیباجِ. وَ اشْتدَ النَّقلُ مِنَ الْفارِسیَّهِ إلَی الْعَرَبیَّهِ بَعدَ انْضِمامِ إیران إلَی الدَّولَهِ الْإسلامیَّهِ.
واژگان فارسی از دوره جاهليت (جاهلی) وارد زبان عربی شد و کلمات فارسیِ زیادی، به دليل تجارت و ورود ایرانيان به عراق و یمن به (زبان) عربی منتقل شده است و آن کلمات به برخی کالاها مانند مُشک و ابریشم مربوط می شد که نزد عرب نبود و انتقال (کلمات) از فارسی به عربی بعد از پيوستن ایران به دولت اسلامی، شدّت یافت.
وَ فی العْصرِ العَبّاسیِّ ازْدادَ نُفوذُ اللُّغَهِ الْفارِسیَّهِ حینَ شارَکَ الْإیرانیّونَ فی قیامِ الدَّولَهِ الْعَبّاسیَّهِ عَلَی یَدِ أَمثالِ أبی مُسلِمٍ الْخُراسانیِّ وَ آلِ بَرمَک. وَ کانَ لِإبْنِ الْمُقَفَّعِ دَوْرٌ عَظیمٌ فی هذَا التَّأثیرِ، فَقَد نَقَلَ عَدَداً مِنَ الْکُتُبِ الْفارِسیَّهِ إلَی الْعَرَبیَّهِ، مِثلُ کَلیلَه وَ دِمنَه.
و در دوره عبّاسی وقتی ایرانی ها در برپائی حکومت عباسی به دست امثال ابومسلم خراسانی و آل برمک شرکت کردند، نفوذ زبان فارسی زیاد گردید و ابن مُقفَّع نقش بزرگی در این اثرگذاری داشت و تعدادی از کتابهای فارسی را مانند کليله و دمنه به عربی برگردانده است
وَ لِلْفیروزآبادیِّ مُعْجَمٌ مَشْهورٌ بِاسْمِ الْقاموسِ یَضُمُّ مُفْرَداتٍ کَثیرَهً بِاللُّغَهِ الْعَرَبیَّهِ. و قدَ بَیَّنَ عُلَماءُ اللُّغَهِ الْعَرَبیَّهِ وَ الْفارِسیَّهِ أَبعادَ هٰذَا التَّأثیرِ فی دِراساتِهِم، فَقَدْ أَلَّفَ الدُّکتورُ التّونجیُّ کِتاباً یَضُمُّ الْکَلِماتِ الْفارِسیَّهَ الْمُعَرَّبَهَ سمّاه «مُعْجَمَ الْمُعَرَّباتِ الْفارِسیَّهِ فی اللُّغَهِ الْعَرَبیَّهِ.
و فيروز آبادی لغت نامه معروفی بنام «قاموس» دارد که کلمات زیادی را به زبان عربی در برمی گيرد.و دانشمندان زبان عربی و فارسی أبعاد (جوانب) این تأثير را در تحقيقات خود آشکار ساخته اند و دکتر التونجی کتابیرانگاشته است که کلمات فارسی مُعَرَّب (عربی شده) را در برمی گيرد و آن را «لغت نامه مُعَرَّب های فارسیدرزبان عربیناميده است.
أَمَّا الْکَلِماتُ الْفارِسیَّهُ الَّتی دَخَلَتِ اللُّغَهَ الْعَرَبیَّهَ فَقَدْ تَغَیَّرَتْ أَصواتُها وَ أَوزانُها، و نَطَقَهَا الْعَرَبُ وَفْقاً لِأَلسِنَتِهِم، فَقَدْ بَدَّلُوا الْحُروفَ الْفارِسیَّهَ «گ، چ، پ» الَّتی لا توجَدُ فی لُغَتِهِم إلَی حُروفٍ قَریبَهٍ مِن مَخارِجِها؛
امّا کلمات فارسی که وارد زبان عربی شده اند، صداها و وزن هایش تغيير یافته است و عرب آن را مطابق زبان خود تلفّظ کرده است، و حروف فارسی « گ ، چ ، پ » را که در زبانشان یافت نمی شود، به حروفی نزدیک به مَخرجهایشان (مخارج حروفشان) تبدیل کرده اند.
پَردیس ← فِردَوس، مِهرگان ← مِهرَجان، چادُرشَب ← شَرشَف
پردیس : فردوس مِهرگان : مِهرجان چادُر شب : شَرشَف و ... وَ اِشتَقّوا مِنها کَلِماتٍ أُخرَی، مِثلُ یَکْنِزونَ فی آیَهِ ﴿…و یَکنِزونَ الذَّهَبَ و فِضَّهَ…﴾ مِن کَلِمَهِ «گَنج» الْفارِسیَّهِ.
و از آن کلمات دیگری برگرفتند ، مانند « یَکنِزونَ » از کلمه « گنج » فارسی در آیه « یَکنزونَ الذَّهَبَ وَ الفضّه « یعنی : « طال و نقره می اندوزند »
عَلَینا أَنْ نَعْلَمَ أَنَّ تَبادُلَ الْمُفرَداتِ بَیْنَ اللُّغاتِ فِی الْعالَمِ أَمرٌ طَبیعیٌّ یَجْعَلُها غَنیَّهً فی الْأسُلوبِ وَ الْبَیانِ، وَ لا نَستَطیعُ أَن نَجِدَ لُغَهً بِدونِ کَلِماتٍ دَخیلَهٍ؛ کانَ تَأثیرُ اللُّغَهِ الْفارِسیَّهِ عَلَی اللُّغَهِ الْعَرَبیَّهِ قَبلَ الْإسلامِ أَکثَر مِن تَأثیرِها بَعدَ الْإسلامِ، وَ أَمّا بَعْدَ ظُهورِ الْإسلامِ فَقَدِ ازْدادَتِ الْمُفرَداتُ الْعَرَبیَّهُ فی اللُّغَهِ الْفارِسیَّهِ بِسَبَبِ الْعامِلِ الدّینیِّ.
ما باید بدانيم که ردّ و بَدَل کردن کلمات ميان زبان ها در جهان مسأله ای طبيعی است و آن (زبان) را در سبک و بيان توانمند می سازد، و ما نمی توانيم زبانی را بدون کلمات دخيل پيدا کنيم؛ قبل از اسلام، تأثير زبان فارسی بر زبان عربی بيشتر از تأثير آن در بعد از اسلام بود امّا بعد از پيدایش اسلام به جهت انگيزه دینی (عامل مذهبی) کلمات عربی در زبان فارسی افزایش یافته است .