5 نوع باز آلی نیتروژن دار وجود دارد که هر نوکلئوتید فقط یک عدد از آن را دارد.
باز های آلی پورینی دو حلقه دارند و شامل آدنین و گوانین هستند.
باز های آلی پیریمیدینی: تک حلقه ای هستند و شامل سیتوزین ، گوانین و یوراسیل می باشد.
باز های آدنین ، گوانین و سیتوزین هم در DNA و هم در RNA وجود دارند.
باز تیمین فقط در DNA و باز یوراسیل فقط در RNA وجود دارد.
حداکثر و مجموعا 24 نوع نوکلئوتید را می توان در یک یاخته یافت: 8 نوع بر اساس نوع قند و باز آلی که هر کدام ممکن است یک یا دو یا سه گروه فسفات داشته باشند. (24=3×8)
در ساختار رشته های پلی نوکلئوتیدی فقط نوکلئوتید های تک فسفاته به کار می روند.
درون هر نوکلئوتید، یک باز آلی نیتروژن دار با پیوند کوالانسی به قند 5 کربنی وصل شده است.
درون هر نوکلئوتید، گروه فسفات با پیوند کوالانسی به قند 5 کربنی وصل شده است.
بین باز آلی و گروه فسفات، اتصال مستقیم وجود ندارد.
در یک رشته پلی نوکلئوتیدی 2 نوکلئوتید مجاور با فسفودی استر به یکدیگر متصل اند.
هر مولکول DNA، از دو رشته پلی نوکلئوتیدی ساخته شده است.
هر مولکول RNA، فقط از یک رشته پلی نوکلئوتیدی ساخته شده است.
همه RNA ها و گروهی از DNA ها به شکل خطی هستند یعنی هر رشته پلی نوکلئوتیدی دو انتهای باز دارد. در یک انتها گروه فسفات و در انتهای دیگر هیدروکسیل قند قرار دارد.
پس می توان گفت در رشته پلی نوکلئوتیدی خطی، قطبیت وجود دارد یعنی دو انتهای یک رشته یکسان نیستند.
در DNA حلقوی، انتهای آزاد وجود ندارد چون فسفات یک انتها با پیوند فسفودی استر به هیدروکسل قند انتهای دیگر متصل شده است پس می توان گفت در DNA حلقوی، قطبیت وجود دارد.
پیوند های هیدروژنی دو رشته DNA را (پیوند بین باز ها) به یکدیگر متصل کرده اند.
در یک مولکلول DNA، همیشه آدنین مقابل تیمین و همیشه گوانین مقابل سیتوزین قرار دارد چون مکمل یکدیگرند ← پس با دانستن توالی باز های یک رشته DNA میتوان توالی باز های رشته های مقابل را نیز به دست آورد.
تهیه کننده: مهدی سنجری