درسنامه کامل علوم و فنون ادبی (3) فصل 10 سبک شناسی دوره معاصر و انقلاب اسلامی

سطح زبانی:

ورود لغات و ترکیبات امروزی و جدید به شعر

باز بودن دست شاعر برای استفاده از همه واژدها

سادگی و روانی زبان شعر و جمله بندیهای ساده در شعر معاصر

سطح ادبی:

تغییر در قالب های شعری مشهود است و واحد شعر بیشتر بند است نه بیت.

 در اشعار نو تساوی طولی مصراع ها رعایت نمیشود و مصراع ها از نظر تعداد پایه های آوایی هم اندازه نیستند.

صور خیال جدید و نوهستند و تکرار تصاویر شاعران دوره های قبل نیستند.

گرایش به نماد در تصاویر شعری بیشتر میشود.

انتخاب وزن، متناسب با لحن طبیعی گفتار و زبان شعر است.

سطح فکری:

معشوق در ادبیات معاصر مانند دوره های آغازین شعر فارسی زمینی است.

مخاطب شعر عامه مردم هستند.

تفکر شاعر بیشتر زمینی و پیرامون امور دنیوی است.

مفاهیم خصوصی، سیاسی و اجتماعی بسیار مورد توجه شاعران قرار گرفته اند.

 لحن شاعر صمیمانه و متواضعانه است.

مدح و ذم و هجو در شعر این دوره بسیار کم است.

سطح زبانی:

شماری از واژه های اروپایی به زبان فارسی راه یافته اند.

از واژه های عربی نسبت به گذشته کاسته شده است.

بسیاری از واژه ها کنایات و اصطلاحات عامیانه وارد نثر داستانی این دوره شده اند.

بسیاری از افعال حذف می شوند و ساختار نحوی جمله ها به هم ریخته است و کوتاهی جملات و فعل ها در کلام دیده می شود.

گونه های نثر فنی و مصنوع جایگاهی ندارند.

توصیف پدیده ها و شخصیتها در نثر این دوره ،عینی کوتاه، بیرونی و مشخص است.

قالب ها و ساختار داستانی متنوع و گوناگون است.

سطح فکری:

زمان های تاریخی ،سیاسی ،علمی فلسفی و.... نگاشته میشوند.

اساطیر یونانی ،رومی هندی و عبری رد پای آشکاری در داستان نویسی معاصر دارند.

مکتبهای فلسفی و ادبی قرن نوزدهم و بیستم اروپا مانند رمانتیسم در ادبیات داستانی این دوره حضوری آشکار و تأثیر گذار دارند.

الف) شعر:

سطح زبانی:

زبان و واژگان شعری در قصاید دوره انقلاب به سبک خراسانی نزدیک است.

باستان گرایی و علاقه فراوان به استفاده از واژه های کهن در زبان شعر این دوره محسوس است.

آشنایی زدایی زبانی و روی آوردن به ترکیبهای بدیع و بی سابقه که در نتیجه روی آوردن به مفاهیم انتزاعی حاصل شده است.

سطح ادبی:

بعد از پیروزی انقلاب قالب های سنتی مورد توجه قرار گرفت و شیوۀ نیمایی به ویژه در میان جوانان و انقلابیون تا حدودی از رونق افتاد و قالب های قصیده و غزل رایج شدند.

در سال های نخستین شعر این دوره از تمثیل و نمادگرایی کمتر بهره گرفته است و شاعران به صراحت بیان روی آورده اند؛ اما به تدریج با الهام از فرهنگ ،اسلامی تمثیل و نماد در ادبیات راه پیدا کرد.

روح حماسه و عرفان در شعر این دوره آشکار است در حماسه بعد زمینی غلبه دارد و در عرفان بعد آسمانی؛ تلفیق این دو را در غزل حماسی انقلاب میتوان دید.

روی آوردن به مفاهیم انتزاعی در شعر این دوره آشکار است.

سطح زبانی:

زبان داستان ها به ویژه در زمان جنگ بیشتر عامیانه است.

ساده نویسی که در دوره های پیش شروع شده بود در این دوره نیز ادامه یافت.

سطح ادبی:

از پایان دهه پنجاه تا پایان دهه شصت گرایش به داستان های بلند بیشتر از داستان کوتاه است در صورتی که قبل از انقلاب اقبال به داستان کوتاه، هم در میان مردم و هم نویسندگان وجود داشت از آغاز دهه هفتاد گرایش به داستان کوتاه بیشتر شد.

در دهه نخست انقلاب دوری از سبکهای جدید داستان دیده میشود اما به تدریج به ویژه بعد از جنگ گرایش به سبکهای جدید داستان نویسی مانند جریان سیال ذهن بیشتر میشود و نیز در دهه هشتاد شاهد داستانک نویسی مینیمال) و مدرن نویسی هستیم.

 گرایش به برخی قالب های دیگر مانند ،خاطره قطعه ،ادبی ،سفرنامه شرح حال و نوشته های ادبی - تحقیقی رایج شد.

سطح فکری:

تنوع موضوع ها یکی از خصایص برجسته ادبیات داستانی پس از انقلاب است. دگرگونیهای بنیادی سرچشمه ای برای نویسندگان بعد از انقلاب شد.

اندیشه حاکم بر داستان های دهه اول پس از پیروزی انقلاب ابتدا سیاسی بودن و در مرحله بعد اجتماعی بودن است.

از مضامین نثر این دوره میتوان به بی توجهی به مادیات دعوت به اخلاقیات استکبارستیزی مبارزه با بی عدالتی اجتماعی، استقبال از شهادت و فرهنگ ایثار و دفاع از وطن اشاره کرد.

تفکر انسان گرایانه اومانیسم که در آثار قبل از انقلاب وجود داشت گاهی در برخی از آثار بعد از انقلاب به گونه ای کمرنگ مشاهده میشود.