درسنامه کامل عربی دوازدهم انسانی فصل 1 مِنَ الْشَعارِ الْمَنسوبَةِ إلَی الْإِمامِ عَليٍّ

در عربی کلمات را به سه قسمت کلی تقسیم می کنیم:

۱-اسم

۲-فعل

۳-حرف

در این درس میخواهیم با یک گروه دیگر از حروف آشنا شویم: حروف مشبهة بالفعل.

حروف مشبهة بالفعل عبارتند از: 

إنّ؛ أنّ؛ کأنّ؛ لکنّ؛ لیت؛ لعلّ. (إنّ: گویا، مثل اینکه/لعلّ: کاش/ لیت: شاید، امید است که)

حروف مشبهة بالفعل فقط بر جملات اسمیه اضافه شده و مبتدا را بعنوان اسم خودشان منصوب کرده و خبر را بعنوان خبر خودشان به همان صورت مرفوع باقی میگذارند. (در حالت عادی مبتدا مرفوع و خبر هر دو مرفوع هستند.)

اسم حروف مشبهة بالفعل به دو دسته تقسیم میشوند:

۱-اسم ظاهر:انَّ الجَوّ باردُ 

الجَوّ: اسم انَّ

باردُ: خبر انَّ

 ۲- ضمیر بارز: لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ

ضمیر بارز: «کم»  اسم لعلَّ

خبر حروف مشبهة بالفعل مانند خبر جملات اسمیه به سه دسته تقسیم میشوند:

۱- خبر مفرد: 

یعنی خبری که از نوع جمله یا شبه جمله نباشد ( هرچند که مثنی یا جمع باشد ) 

 فهمتُ اَنَّ اَلْبَيْتُ نَظِيفٌ

نَظِيفٌ: خبر «اَنَّ» از نوع خبر مفرد.

کَاَنَّ اَلْأَطْفَالِ مَسْرُورُونَ

 مسرورون: خبر «اَنَّ» از نوع خبر مفرد.

۲- خبر جمله: 

یعنی یک فعل یا یک جمله اسمیه ی کامل بعنوان خبر حروف مشبهة بالفعل قرار بگیرد.

انا اخرجُ من المکتبة لکِنَّ الموظفَ یَدخُلُ فیها 

«یدخلُ» خبر لکنَّ از نوع جمله 

اِنّ الذَّهبَّ سِعرُها غالیة : خبر اِنَّ از نوع جمله

۳- خبر شبه جمله ( جار ومجرور یا ظرف ): 

یعنی جار ومجرور یا ظرف نقش خبر بگیرد. ﴿ لَعَلَّ أَصْدِقَائِي فِي الْحَدِيقَةِ ﴾ في الحديقة : خبر لعلَّ  از نوع شبه جمله( جار و مجرور ) 

﴿ إِنَّ العُصفورَ فَوْقَ الشَّجَرَةِ ﴾ فوق: خبر اِنّ ،از نوع شبه جمله ( ظرف )

«لا» یک نوع دیگر از حروفی که به ابتدای جمله ی اسمیه اضافه میشود و تغییراتی در ساختار و معنی جمله ی اسمیه ایجاد میکند، حرف «لا» ی نفی جنس هست.

«لا» ی نفی جنس به اول برخی از جملات اسمیه اضافه میشه و مبتدا را بعنوان اسم خودش منصوب کرده و خبر را بعنوان خبر خودش به همان شکل مرفوع نگه میدارد.

﴿ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ﴾: هیچ معبودی جز الله نیست. (وجود ندارد)

در صورت سؤالهای عربی، «لا» ی نفی جنس، بصورت «لا النافیة للجنس» نوشته میشود.

۱- نکره باشد. 

پس این جمله درست نیست: 

﴿ لا التلمیذُ فی المدرسةِ ﴾. چون اسم بعد از لا بصورت معرفه آمده. ← گفتیم که اسم بعد از «لا» ی نفی جنس باید نکره باشد ← پس بعد از «لا» نفی جنس میتواند این موارد بیاید:

ضمایر ( هُوَ، هما، أنْتَ، أنا، ...)

اسم های علم (خاص) ( علیّ، محمد، طهران، مکة و ...)

اسمی که اولش «ال» داشته باشد.

اسمهای اشاره ( هذا، هذه، تلک، هؤلاء و ...)

اسمهای موصول ( الّذی، الّتی، الّلذین، مَن موصولی،ما موصولی و ...)

۲- مفرد باشد.

پس این جمله درست نیست: 

﴿ لا أشجارَ فی الغابة﴾ چون اسم بعد از لا بصورت جمع آمده.

۳- بین اسم «لا» و خود «لا» فاصله ای نباشد.

پس این جمله درست نیست: 

﴿ لا فی البیتِ طفلٌ موجودٌ ﴾. چون بین اسم «لا» (طفل) و خود «لا» بوسیله عبارت «فی البیتِ» فاصله افتاده.

۴- خبر «لا» بر اسمش مقدم نشود.

پس این جمله اشتباه است: 

﴿ لَا فِي الْمَدِينَةِ مَلعَبَ ﴾. اینجا کلمه «مَلعَبَ» اسم «لا» و عبارت «في المدينة» خبر «لا» هست و چون خبر بر اسم مقدم شده (یعنی خبر زودتر از اسم اومده) پس این عبارت صحیح نیست.

۵- تنوین --ً) --ٍ  --ٌ  ) نداشته باشد.

پس این عبارت درست نیست: 

﴿ لا طالباً في الجامعةِ ﴾،چون اسم بعد از «لا» تنوین گرفته.

۶- جزء حروف ظروف (عندَ، قبلَ، تحتَ، و ...) نباشد.

 پس این عبارت صحیح نیست: 

﴿ لا عِندَ الْمُعَلِّمِ تِلْمِيذٌ ﴾. چون اسم «لا» ظرف است.

گفتیم «لا» ی نفی جنس به اول جمله ی اسمیه اضافه میشود ← یعنی بعد از آن حتما یک اسم می آید ← اما «لا» ی نهی و «لا» ی نفی به اول فعل اضافه شده و بعد از آن حتما یک فعل می آید.

اسم «لا» ی نفی جنس فقط بصورت اسم ظاهر می آید.

الف) خبر مفرد: 

﴿ لَا خَيْرَ مَوْجُودٌ فِي الْكَذِبِ ﴾: خیر: اسم لا // موجودٌ: خبر لا

ب) خبر جمله: 

﴿ لَا شَيْءَ يَنْقصُ بِالْإِنفاق ﴾: شیئ: اسم لا // يَنْقصُ : خبر لا

ج) خبر شبه جمله: 

﴿ لَا شُكْرَ عَلَى الْوَاجِبِ ﴾: شُکر: اسم لا // عَلَى الْوَاجِبِ: خبر لا

گاهی اوقات، حرف «إنَّ» را میتوانیم ترجمه نکنیم ← پس اگر در سوالات تستی در متن تست حرف «إنَّ» آمده باشد و در ترجمه ها معنی «آن» را نبینیم ← در اینصورت نمیتوانیم بگوییم آن گزینه اشتباه است و باید گزینه ها را با دلایل قطعی تری حذف کنیم.

اگر حروف «لیْتَ» و «لَعَلَّ» در جمله ای باشند و بعد از این حروف با فاصله یک فعل بیاید ← اگر فعل مضارع باشد بصورت مضارع التزامی، و اگر فعل ماضی باشد بصورت ماضی التزامی یا ماضی بعید ترجمه می شود.

اینجا در اول جمله حرف «لیْتَ» را داریم که بعد از آن یک فعل مضارع با فاصله قرار گرفته (تُمطِر) پس باید آن فعل مضارع را بصورت مضارع التزامی ترجمه کنیم ← ببارد.

بصورت ماضی التزامی ← شاید دانشجویان از دانشگاه فارغ التحصیل شده باشند.

یا به صورت ماضی بعید ← شاید دانشجویان از دانشگاه فارغ التحصیل شده بودند.

ماضی التزامی و ماضی بعید چجوری ساخته میشه؟

ماضی التزامی: صفت مفعولی + باشم، باشی، باشد، و ... رفته باشم، دیده باشی و ...

ماضی بعید: صفت مفعولی + بودم، بودی، بود، و ... ← خورده بودی، شسته بودیم و ...

ترجمه ی عبارتی که «لا» ی نفی جنس دارد در اکثر موارد باید بصورت «هیچ ...... نیست» باشد. (البته میتوانیم با توجه به جمله از یک فعل منفی دیگر هم استفاده کنیم ولی در هر صورت معمولا باید اول ترجمه با کلمه ی «هیچ» شروع شده و با یک فعل منفی به پایان برسد.)

علامتهای منصوب بودن یک اسم

الف) در اسم های مفرد و جمع مکسر، حرکت( ــَ یا ـًـ ( در آخرین حرف کلمه 

ب) در اسمهای جمع مؤنث سالم، حرکت(ــِـ یا ــٍ) در آخرین حرف کلمه 

ج) در اسم های مثنی، ( َ ینِ) یا (تَینِ) در آخر کلمه 

د)در اسم های جمع مذکر سالم،علامت (ینَ) در آخر کلمه

علامت های مرفوع بودن یک اسم

الف) اسمهای مفرد یا جمع مکسر یا جمع مؤنث سالم، برای مرفوع شدن آخرین حرف کلمه یکی از حرکات ــُـ یا ــٌ می‌گیرد.

ب) اسمهای مثنی (دوتایی)، برای مرفوع شدن، آخرشان علامت «انِ» یا «تانِ» می آید. (مذکر و مؤنث)

ج) اسمهای جمع مذکر سالم هم برای مرفوع شدن، آخرشان علامت «ونَ» می‌گیرد.

«إنَّ» کل جمله ی بعد از خود را تاکید می کند.

تاکید روی کل جمله می باشد.

«أنَّ» به معنی «که» بوده و دو جمله را به هم ربط میدهد و گاهی اوقات در پاسخ به سوالات پرسشی بصورت «لِاَنّ» می آید و در صورتیکه «لِاَنّ» باشد، باز هم جزء حروف مشبهة بالفعل خواهد بود.

گاهی اوقات به حروف «إنَّ» و «أنَّ» حرف «ما» متصل می شود (إنَّ + ما ← إنّما) و باعث میشود که این حروف در ظاهر جمله تغییری ایجاد نکنند و به عبارتی خاصیت خودشان را از دست بدهند.

الطّفلُ: مبتدا و مرفوع / جائعٌ: خبر و مرفوع

الطّفلَ: اسم إنّ و منصوب / جائعٌ: خبر إنّ و مرفوع

الطّفلُ: مبتدا و مرفوع / جائعٌ: خبر و مرفوع (اینجا چون حرف «ما» به «إنّ» اضافه شده پس مبتدا را منصوب نکرده، در ضمن «إنّما» را بصورت «فقط / تنها» ترجمه میکنیم.)

«لکنَّ» به معنای (اما / ولی) بوده و برای کامل کردن پیام و برطرف کردن ابهام جمله ماقبل استفاده میشود.

گاهی اوقات حرف حرف لکنَّ تبدیل به لکِنْ میشود (تشدید روی حرف «ن» به ساکن تبدیل میشود

در اینصورت لکنَّ نمیتواند مبتدا را منصوب کند و بعبارتی در این حالت خاصیتش را از دست میدهد

«لیْتَ» به معنی (کاش / ای کاش) می باشد و بیانگر آرزوهای محال و دست نیافتنی است و در عربی به آرزوی محال و دست نیافتنی «تمنّی» می گوییم.

گاهی اوقات «لیتَ» بصورت «یا لَیتَ» می آید که در اینصورت باز هم «ح.م.ب» خواهد بود.

«لَعَلَّ» به معنی (شاید / امید است) بوده و باید مراقب باشیم که معنی آنرا با معنی «لَیتَ» اشتباه نگیریم.

ضمناً «لَعَلَّ» در مورد امور ممکن و دست یافتنی به کار می رود، و در عربی به آرزوهای ممکن و دست یافتنی «تَرَجّی» می گوییم.

«کأنَّ» به معنی (گویا، مثل اینکه، مانند) و «ح.م.ب» بوده و باید مراقب باشیم که آن را با (کانَ) که از افعال ناقصه می باشد، اشتباه نگیریم.