صفات ارثی:

به صفاتی که از نسلی به نسل دیگر به ارث می رسند، صفات ارثی می گویند.

مانند:

• رنگ چشم
• رنگ پوست
• نرمه گوش و ...

 نکته:

پیوسته یا آزاد بودن نرمه گوش به علت وجود عامل مربوط به این صفت در سلول های بدن ما است.

عامل های تعیین کننده صفات ارثی:

این عامل درون هسته سلول قرار دارد.

DNA (دزاکسی ریبونوکلئیک اسید) یا «دی، ان، ای»:

ماده ای است که درون هسته سلول و بر روی کروموزوم قرار دارد و بیشترین حجم هسته را تشکیل می دهد.

DNA، همه عواملی را که از والدین به ارث می رسند، با قدرت حفظ می کند و با دقت بالا به نسل بعد منتقل می نماید.

نکته:

 DNA را همانند شکل زیر شبیه نردبانی پیچ خورده نشان می دهند.

ژن:

ژن بخشی از DNA است و اطلاعات مربوط به خصوصیات فرد را با خودشان حمل می کنند.

ژن ها این اطلاعات را در خانواده ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می کنند.

هر سلول بدن انسان ها حدود ۲۵۰۰۰ تا ۳۵۰۰۰ ژن دارد که اطلاعات مربوط به خصوصیات فردی را با خودشان حمل می کنند.

وراثت، عامل وراثت و مثال هایی از تاثیر محیط بر صفات ارثی

عامل وراثت:

ژن عامل وراثت است.

هر ژن از یک یا چند پروتئین ساخته شده است.

ژن عامل تعیین کننده صفات است که از سلولی به سلول دیگر و نسلی به نسل دیگر منتقل می شوند.

وراثت:

وراثت به طور کلی یعنی انتقال بعضی از خصوصیات والدین یا خویشان آنها به فرزندان و همین امر سبب شباهت فرزندان به والدین یا خویشان آنها می باشد.

نکته:

وراثت یا ژن تنها عامل تعیین کننده در شکل گیری جانداران نیست بلکه عوامل محیطی نیز مهم اند.

مثال هایی از تاثیر محیط بر صفات ارثی:

1- خطر سکته قلبی در بعضی افراد به علت ژن هایی که دارند بیشتر از دیگران است. به هر حال این افراد اگر تغذیه سالم داشته باشند و ورزش های مناسب انجام دهند، می توانند همانند افراد دیگر در سلامت زندگی کنند.

2- اگر هسته خرما که در مناطق گرمسیری رشد دارد را در مناطق گرم کشت دهیم، این هسته شروع به جوانه زدن و رشد می کند اما اگر هسته خرما را در مناطق سرد بکاریم رشد نمی کند. در اینجا می توان گفت که سرما به عنوان یکی از عوامل محیطی مانع از رشد هسته خرما می شود.

3- اگر یک گلدان را در معرض نور خورشید بگذاریم و دیگری را در تاریکی نگه داریم مشاهده می کنیم که گیاهی که در معرض نور بوده رشد کرده و برگ های آن سبز و بزرگ شده است اما گیاهی که در تاریکی بوده برگ های آن شروع به زرد شدن می کند و رشد آن کند و سپس متوقف می گردد. پس در اینجا نور به عنوان یکی از عوامل محیطی روی وراثت گیاه تاثیر می گذارد.

بعضی می گویند هوش صفتی ارثی است و بعضی نیز آن را نتیجه تربیت و محیط می دانند. نظر شما چیست؟

هر دو عامل موثرند، اگر عوامل محیطی مساعد نباشد، عوامل ارثی نمیتواند خودش رو نشان دهد.

هدف از تغییر در ژن های جانداران یا دستکاری ژنتیک:

1. تغییر و اصلاح ژن ها
2. حذف ژن های معیوب
3. تغییر در صفات مختلف موجودات زنده

نکته:

تغییر در ژن های جانداران سبب به دنیا آمدن افرادی قوی و مقاوم در برابر بیماری ها می شود.

دیابت جوانی به علت نقص در ژن هاست. به این بیماری ها، بیماری های ارثی یا ژنی می گویند.

مثال هایی از تغییر در ژن های جانداران یا دستکاری ژنتیک:

1- باکتری تولید کننده انسولین:

تا قبل از ساختن این نوع باکتری، از انسولین گاو برای درمان دیابت استفاده می شد.

دانشمندان ژن مربوط به تولید انسولین را از انسان استخراج و وارد DNA باکتری کردند.

امروزه این نوع انسولین را برای درمان دیابت وابسته به انسولین به کار می برند.

2- تولید محصولات کشاورزی با ویژگی های خاص:

برنج طلایی مثالی از این محصولات است.

این نوع برنج دارای ماده ای است که در بدن به ویتامین A تبدیل می شود.

این ماده به طور طبیعی در برنج وجود ندارد، زیرا برنج های معمولی ژن تولید کننده این ماده را ندارند.

پژوهشگران این ژن را به برنج های معمولی وارد و برنج طلایی را تولید کردند.

3- تولید گوجه فرنگی مقاوم به سرما:

این ژن از نوعی ماهی آب سرد به دست آمده است.

گوجه فرنگی هایی که به این طریق تولید شده بودند، مقاومت بیشتری به سرما داشتند.

کروموزوم ها و انواع تقسیم سلولی

چگونگی ساخته شدن کروموزوم:

 DNA درون هسته همراه با پروتئین ها، رشته هایی به نام کروموزوم می سازد.

اکثر سلول های بدن ما ۴۶ کروموزوم دارند.

کروموزوم ها در چه صورتی دیده می شوند؟

وقتی سلول می خواهد تقسیم شود، ابتدا مقدار DNA دو برابر می شود. کروموزوم ها فقط در سلول های در حال تقسیم دیده می شوند و به شکل کافی از حالت نخ مانند درمی آیند.

انواع تقسیم سلولی:

1. تقسیم میتوز
2. تقسیم میوز

تقسیم میتوز:

نوعی تقسیم سلولی است که در سراسر عمر ما انجام می گیرد و سبب می شود رشد کنیم و بافت های آسیب دیده ترمیم شوند.

نکته:

در این نوع تقسيم از یک سلول، دو سلول ایجاد می شود.

همچنین تعداد کروموزوم های سلول های حاصل، مساوی تعداد کروموزوم های سلولی است که تقسیم شده است.

تقسیم میتوز تا چه زمانی در بدن جانداران انجام می شود؟

 تقسیم میتوز که در همه اندام های در حال رشد صورت می گیرد، در سراسر عمر جانداران انجام می شود.

تقسیم میوز:

در تقسیم میوز DNA دو برابر می شود و سلول به دو قسمت تقسیم می شود ولی بعد از تقسیم شدن آن دو سلول جدید بدون آن که DNA دو برابر شود، به دو قسمت تقسیم می شوند. یعنی از یک سلول چهار سلول تولید می شود.

به طور خلاصه:

در تقسیم میوز:

1. از یک سلول، چهار سلول به وجود می آید.
2. تعداد کروموزوم ها نصف می شود.
3. مقدار DNA قبل از تقسیم ابتدا دو برابر می شود.

در تقسیم میتوز:

1. از یک سلول، دو سلول به وجود می آید.
2. در سراسر عمر انجام می شود و باعث ترمیم و رشد بافت های آسیب دیده بدن می شودـ
3. تعداد کروموزم ها تغیر نمی کند.

چگونگی ایجاد توده های سرطانی:

گاهی مواقع بدون این که نیازی به سلول های بیشتری باشد، سلول ها به سرعت تقسیم می شوند و سبب تشکیل توده های سرطانی می شوند.

به عنوان مثال موادی که در سیگار و تنباکو وجود دارند، احتمال ایجاد سرطان هایی مانند سرطان مری و شش را زیاد می کنند. این خطر فقط برای افراد سیگاری نیست، بلکه شامل افرادی که در فضای آلوده به دود سیگار و تنباکو تنفس می کنند، می باشد.

مواردی که باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان می شوند:

• زیاده روی در مصرف گوشت قرمز
• مصرف زیاد الکل
• زیاده روی در مصرف شکر
• زیاده روی در مصرف سوسیس و کالباس 
• زیاده روی در مصرف غذاهای سرخ شده 
• مصرف بالای غذاهای شور و ...

مواد غذایی که باعث پیشگیری از سرطان می شوند:

• میوه ها
• سبزیجات 
• پیاز
• سیر
• سیب
• انگور 
• مرکبات