انواع تولید مثل و روش های تولید مثل غیر جنسی

جانداران با تولید مثل، جانداری مانند خود را به وجود می آورند.

روش های تولید مثل:

1- تولید مثل غیر جنسی:

وجود یک فرد برای ایجاد جاندار جدید کافی است.

2- تولید مثل جنسی:

وجود دو جنس نر و ماده برای تولید مثل نیاز است.

چه جانورانی تولید مثل غیر جنسی انجام می دهند؟

بسیاری از جانداران ساده که ساختمان بدن ساده ای دارند و برخی از گیاهان، به این روش زیاد می شوند. به عنوان مثال:

• باکتریها
• تک سلولی ها
• برخی از گیاهان و جانداران

نکته:

در روش تولید مثل غیر جنسی همه جانداران تکثیر یافته کاملا مانند هم بوده و خصوصیات ساختمانی و حیاتی یکسانی دارند.

روش های تولید مثل غیر جنسی:

1- دو نیم شدن:

مانند باکتری ها: سلول باکتری از وسط به دو نیمه تقسیم می شود.

2- جوانه زدن:

مانند مخمر نان: در این پدیده، جوانه ای بر سطح خارجی سلول مادر به وجود می آید و این جوانه ممکن است به سلول مادر متصل بماند یا این که از آن جدا شود.

3- قطعه قطعه شدن:

مانند گیاه خزه: گیاه خزه انشعاب هایی دارد که اگر جدا شوند، هر یک از آنها رشد و یک گیاه خزه ایجاد می کند.

4- هاگ زایی:

در این روش تولید مثل، هاگ به وجود می آید. مثلا در کیک نان، هاگ ها در اندام هایی به نام هاگدان تولید می شوند. پس از رسیدن هاگ در جانداران، هاگدان پاره می شود و هاگ ها همراه باد و آب به نقاط مختلف می روند.

چگونگی تولید مثل جنسی و عمل لقاح:

چگونگی تولید مثل جنسی:

در این روش تولید مثل باید دو نوع سلول جنسی نر و ماده وجود داشته باشد. این سلول ها با هم ترکیب شده و اولین سلول جاندار جدید که سلول تخم نام دارد به وجود می آید.

سلول های جنسی:

به سلول های جنسی گامت می گویند.

جاندار ماده، گامت ماده و جاندار نر، گامت نر تولید می کند.

چگونگی ایجاد سلول تخم:

از ترکیب شدن گامت نر (سلول جنسی نر) و گامت ماده (سلول جنسی ماده) سلول تخم به وجود آید. سلول تخم بارها تقسیم و درنهایت از رشد و نمو سلول های حاصل از آن جاندار کاملی تشکیل می شود.

لقاح:

به ترکیب شدن سلول نر و ماده لقاح می گویند.

نکته:

سلول هایی که در اندام های تولید مثلی قرار دارند، با تقسیم میوز، تقسیم می شوند.

تقسیم میوز و تفاوت های تقسیم میوز و میتوز

 تقسیم میوز و چگونگی انجام آن:

سلول هایی که در اندام های تولید مثلی قرار دارند، با تقسیم میوز، تقسیم می شوند.

تقسیم میوز باعث تولید گامت می شود و نوعی از تقسیم سلولی است که طی آن هر سلول فقط نصف تعداد کروموزوم های سلول والد خود را دریافت می کند.

مقدار DNA در تقسیم میوز نیز مانند تقسیم میتوز ابتدا دو برابر می شود.

تفاوت های تقسیم میوز و میتوز:

1- در تقسیم میتوز، از یک سلول، دو سلول ولی در تقسیم میوز، از یک سلول، چهار سلول به وجود می آید.

2- میوز فقط در اندام های جنسی (تولید مثلی) صورت می گیرد اما میتوز در همه اندام های در حال رشد صورت می گیرد.

3- تعداد کروموزوم ها در میوز نصف می شود ولی در میتوز ثابت می ماند.

با توجه به اینکه در تولید مثل جنسی، دو گامت از دو فرد نر و ماده با هم ترکیب می شوند. آیا این گامت ها می توانند حاصل تقسیم میتوز باشند؟

خیر، زیرا با تقسیم میوز و نصف شدن تعداد کروموزوم های سلول جنسی، تعداد کروموزوم ها در افراد نسل های مختلف یک گونه، باید ثابت باقی بماند. مثلا در انسان، سلول جنسی نر ۲۳ کروموزوم و سلول جنسی ماده هم ۲۳ کروموزوم خواهند داشت. از ترکیب آن ها سلول تخمی تشکیل خواهد شد که ۴۶ کروموزوم دارد. یعنی به اندازه یک سلول معمولی بدن ما که ۴۶ کروموزومی است. ولی با تقسیم میتوز تعداد کروموزوم های سلول های یک گونه، دو برابر می شود.

نکته:

در تقسیم میوز، تعداد کروموزوم های هر گامت، نصف تعداد کروموزم های سلولی است که از آن به وجود آمده است.

سلول هایی که در اندام های تولید مثلی قرار دارند، با تقسیم میوز، گامت تولید می کنند.

اسپرم و تخمک:

در جانوران سلول جنسی نر یا گامت نر، اسپرم نامیده می شود که در اندام تولید مثلی نر (بیضه) به وجود می آید.

سلول جنسی ماده یا گامت ماده، تخمک نامیده می شود و در اندام تولید مثلی ماده (تخمدان) به وجود می آید.

لقاح در جانوران به چند شكل رخ می دهد؟

لقاح در جانوران به دو شکل خارجی و داخلی رخ می دهد.

لقاح خارجی:

در لقاح خارجی، گامت ماده و اسپرم خارج از بدن جانور ماده ترکیب می شوند. مانند ماهی ها و دوزیستان

لقاح داخلی:

در لقاح داخلی، گامت ماده و اسپرم درون بدن جانور ماده ترکیب می شوند. مانند خزندگان، پرندگان و پستانداران

در کدام لقاح احتمال برخورد اسپرم با گامت ماده بیشتر است؟

در جانورانی که لقاح داخلی دارند، احتمال برخورد اسپرم با گامت ماده بیشتر است.

در کدام یک ترکیب اسپرم و گامت ماده وابسته به عوامل محیطی است؟

در جانورانی که لقاح خارجی دارند، ترکیب اسپرم و گامت ماده وابسته به عوامل محیطی است. مانند ماهی ها و دوزیستانی که در محیط آب انجام می شود.

در مهره داران، جانوران ماده ای که لقاح خارجی دارند، نسبت به آنهایی که لقاح داخلی دارند، چندین برابر گامت تولید می کنند.

علت این موضوع را توضیح دهید.

به دلیل این که شانس برخورد اسپرم با گامت ماده در جانوران ماده ای که لقاح خارجی دارند، بیشتر شود.

نکته:

احتمال زنده ماندن نوزادان (زاده ها)، در رشد و نمو تخم در درون بدن بیشتر است.

غده های جنسی در انسان، رحم و بند ناف و نقش آن ها

رحم، بندناف و نقش آن ها در حیوانات بچه زا:

رحم بخشی از بدن مادر است که برای رشد و نمو جنین است.

بند ناف مواد مغذی و اکسیژن را از مادر به جنین می رساند و مواد دفعی جنین را نیز به بدن مادر می برد.

غده های جنسی در انسان و نقش آنان

1- بيضه:

بيضه ها شامل یک جفت غده هستند که در زیر شکم و درون کیسه بیضه قرار دارند و عمل اسپرم سازی را از دوران بلوغ شروع می کنند و معمولا تا پایان عمر ادامه می دهند.

2- تخمدان:

تخمدان ها شامل دو عدد غده بیضی شکل است که در دو طرف داخل شکم، در پایین و جلوی روده ها قرار دارند. تخمدان ها, تخمک سازی را از دوران بلوغ شروع کرده و معمولا تا حدود سن ۵۰ سالگی متوقف می شود. معمولا در هر ماه یک گامت ماده، کامل و از تخمدان جدا می شود.

اندام تولید مثل جنسی گیاهان گلدار و گرده افشانی

اندام تولید مثل جنسی گیاهان گلدار، گل نام دارد.

مادگی، بخش ماده و پرچم، بخش نر گل را تشکیل می دهند.

گرده افشانی:

به قرار گرفتن دانه گرده گل بر روی کلاله مادگی گرده افشانی می گویند.

هنگامی که دانه گرده در درون بساگ پرچم کامل می شود، کیسه بساک پاره شده و دانه ها پراکنده می شوند و توسط عوامل مختلف مانند باد، حشرات و ... پراکنده می شوند.

زمان تشکیل سلول تخم:

سلول تخم بعد از ترکیب گامت های نر و ماده تشکیل می شود.

سلول تخم تبدیل به دانه و تخمدان تبدیل به میوه می شود.