گام به گام قلمروزبانی صفحه 54 درس در حقیقت عشق فارسی (3)

1) از متن درس معادل معنایی برای قسمت های مشخص شده، بیابید.

*بیم آن است کز غم عشقت                     سر برآرد دلم به «شیدایی»

فخرالدین عراقی

*درد هرکس را که بینی در حقیقت چاره دارد          من ز عشقت با همه دردی که دارم «ناگزیرم»

فروغی بسطامی

2) واژه های مهم املایی را در متن درس بیابید و بنویسید.

3) به جمله های زیر و نقش دستوری واژه ها توجه کنید:

الف) عشق، آزادی  است.

        نهاد   مسند  فعل اسنادی

ب) برخی عاشق را دیوانه می پندارند.

     نهاد   مفعول   مسند     فعل

پ) عشق حقیقی، دل و جان را پاک می گرداند.

          نهاد            مفعول      مسند   فعل

در جمله هایی که با فعل اسنادی (است، بود، شد، گشت، گردید و...) ساخته می شوند؛ « مسند » وجود دارد؛ مانند جمله « الف ». در جمله مذکور « مسند »، یعنی « آزادی » به « نهاد »، یعنی « عشق » نسبت داده شده است.

با برخی از فعل ها می توان جمله هایی ساخت که علاوه بر مفعول، دربردارنده « مسند » نیز باشند؛ مانند جمله های «ب » و « پ ».

در جمله « ب » واژه « دیوانه » که در جایگاه « مسند » قرار گرفته است، درباره چگونگی « مفعول »، یعنی « عاشق » توضیح می دهد: در واقع می توانیم بگوییم: « عاشق، دیوانه است ». در جمله « پ »، « مسند » یعنی واژه « پاک »، کیفیتی را به « مفعول »، یعنی « دل و جان » می افزاید؛ به بیان دیگر می توان گفت: « دل و جان، پاک است ».

بنابراین جمله هایی نظیر « ب » و « پ » را میتوان به جمله هایی با ساختار« نهاد + مسند + فعل » تبدیل کرد.

عمده فعل های این گروه عبارتند از:

*« گردانیدن » و فعل های هم معنی آن؛ مثل « نمودن، کردن، ساختن »

* « نامیدن » و فعل های هم معنی آن؛ مثل « خواندن، گفتن، صدا کردن، صدا زدن »

* « شمردن » و فعل های هم معنی آن؛ مثل « به شمار آوردن، به حساب آوردن »

* « پنداشتن » و فعل های هم معنی آن؛ مثل « دیدن، دانستن، یافتن »

توجه: در برخی از جمله ها، « مسند » همراه با « متمّم » به کار می رود. کاربرد چنین جمله هایی در زبان فارسی اندک است؛ نمونه:

*مردم به او دهقانِ فداکار می گفتند.

 نهاد    متمم    مسند          فعل

در جمله مذکور، « مسند » یعنی « دهقانِ فداکار »، درباره « متمم » (او) توضیحی ارائه می دهد؛ یعنی می توانیم بگوییم: « او دهقانِ فداکار است.»

*اکنون از متن درس برای هر یک از الگوهای زیر نمونه ای بیابید و بنویسید.

الف) نهاد + مسند + فعل               (...................................)

ب) نهاد + مفعول + مسند + فعل   (...................................)

1) شیدایی: سودا

ناگزیرم: لابد

2) طالب . واسطه. ماوا. غایت. خاص تر. معرفت. فرض. دیوانگی.

3) الف) نهاد + مسند + فعل            (به خدا رسیدن فرض است)

ب) نهاد + مفعول + مسند + فعل     (او همه جهان را آتش بیند / آن را عشق خوانند)