درسنامه کامل دین و زندگی (2) رشته انسانی فصل 6 پیشوای اسوه

(لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة)

پیامبر (ص) ابتدا مدت 13 سال در مکه و بعد مدت 10سال در مدینه مردم را هدایت کرد و در همه ابعاد به خصوص رهبری الگو و اسوه شد. حضرت علی (ع) نیز طبق دستورات قرآن و سنت پیامبر (ص) اصلاحات مهمی را در جامعه ایجاد کرد.

تلاش برای برقراری عدالت و برابری

محبت و مدارا با مردم

سخت کوشی و دلسوزی در هدایت مردم

مبارزه با فقر و محرومیت

ایجاد اخوت اسلامی

از اهداف مهم حکومت پیامبر (ص) اجرای عدالت بود و در این مورد با قاطعیت عمل می کرد تا تبعیض رفع شود و همه در برابر قانون یکسان باشند. در شرایط آن زمان؛ تبعیض یک قانون پذیرفته شده در حجاز و سایر کشورها بود. روش پیامبر (ص) برای رفع تبعیض؛ تقسیم مساوی بیت المال میان مسلمانان اعم از عرب و غیر عرب، در مقابل ضایع شدن حق شخصی خود بردبار بود اما در برابر ضایع شدن حقوق افراد کوتاه نمی آمد و متجاوزان را در هر مقامی که بودند، مجازات می کرد؛ برای اولین بار همه را در برابر قانون مساوی دانست و در مقابل تعصبات قومی و قبیله ای ایستاد. از نمونه مقابله با تعصبات قبیله ای؛ شخصی که از قبیله صاحب نام مدینه بود، دزدی کرد و رؤسای قبیله فکر می کردند پیامبر (ص) به خاطر نام قبیله این فرد، او را مجازات نخواهد کرد اما پیامبر (ص) شخص را مجازات کرد و هیچ رابطه ای را نپذیرفت. در این مورد علت سقوط اقوام و ملل پیشین را تبعیض در اجرای عدالت می دانستند.

به قدری محبت آمیز بود که مردم ایشان را پدر مهربان خود می دانستند و وقتی عیب دیگران را نزد ایشان بازگو می کردند می فرمود: بدی های یکدیگر را پیش من بازگو نکنید؛ زیرا (علت این کار) دوست دارم با دلی پاک و خالی از کدورت با شما معاشرت کنم. نمونه هایی از رفتارهای محبت آمیز پیامبر (ص) هرکس به خانه ایشان می آمد به او احترام گذاشته و حتی ردای خود را زیر پای او پهن می کرد؛ هرگز پای خود مقابل یاران دراز نکرد و تا ننشسته اند کنارشان می ایستاد؛ اگر درباره آخرت یا مسائل روزمره با ایشان حرف می زدند همراهی می کرد فقط زمانی که کاری حرام مثل غیبت رخ می داد یاران را از ادامه بحث منع می کرد.

چنان علاقه مند به نجات مردم از گمراهی بود که سختی های این راه سبب دوری او از مردم نشد. آیات مرتبط: آیه 128 توبه: رنج شما برای او سخت و دشوار است و بر (هدایت) شما حریص(به شدت علاقه مند) است. آیه 3 شعرا: (لعلک باخع نفسک الا یکونو مومنین) از اینکه برخی ایمان نمی آورند شاید که جانت را از شدت اندوه از دست بدهی.

اما با همه دلسوزی ها، سران قریش می گفتند او ساحر و جادوگر است، می گفتند دیوانه است؛ ایشان را اذیت کرده و طعنه می زدند.

محتوای کلی سخن علی (ع):

پیامبر یک طبیب سیّار بود و خود به سراغ بیماران می رفت. همچنین طبیب نفوس بود و بیماران غفلت زده را درمان می کرد، پیامبر (ص) حتی در جنگ هایی که متکبران و بزرگان قبایل علیه ایشان به پا می کردند نیز قصد هدایت و دعوت به حق داشتند. می فرمودند: اگر کافری در جنگ کشته شد او را مُثله نکنید، کودکان و پیران و زنان را نکشید، حیوانات حلال گوشت را نکشید مگر برای تغذیه، هرگز آبشان را زهرآلود نکنید و مزارع و نخلستان ها را نسوزانید.

هم با فقر مبارزه می کرد هم به دنبال ایجاد جامعه ای آباد بود و هم با کوچک شمردن فقیران و بینوایان مخالفت می کرد. درخواست های پیامبر (ص) در زمینه مبارزه با فقر :تشویق مردم به کار و فعالیت؛ از بیکاری بدش می آمد و کسانی که فقط عبادت کرده و کار نمی کردند، مذمت می کرد؛ رفتارهای پیامبر (ص) با فقیران :احترام بسیار به آنان؛ اجازه نمی داد به خاطر فقر مورد بی توجهی قرار گیرند؛ برخی فقرا دوست صمیمی ایشان بودند؛ ثروت را مالک برتری نمی دانست؛ به آسانی با فقیرترین مردم مینشست و فقرا ایشان را همدل و همراز خود می یافتند. در ارتباط با فقرا به یاران میفرمود: به من ایمان نیاورده است کسی که شب را با شکم سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد. لازمه ایمان به پیامبر، توجه به فقرا از جمله همسایگان فقیر است.

حضرت محمد (ص) همواره در حال مبارزه با ارزش های جاهلی بود. یکی از این ارزش ها تعصب های قومی و نژادی بود. آن حضرت برتری عرب بر غیر عرب را که از سنت های غلط جاهلی بود، باطل کرد و هر گونه فخر و افتخار به اینگونه مسائل را مذموم شمرد. ملاک وی در تقسیم بندی، تقوای انسانها بود.

سرلوحه کار حضرت محمد (ص) این آیه شریفه بود:

ای مردم، همانا شما را از یک مرد و یک زن آفریدیم و شما را اقوام و قبیله ها قرار دادیم تا با یکدیگر انس و آشنایی یابید. بی گمان گرامی ترین شما نزد خدا با تقوا ترین شماست همانا که خداوند دانای آگاه است. (حجرات/13)

رسول خدا (ص) در مدینه، حکومت اسلامی را بنا کرد و به طور طبیعی، افراد پیرامون وی بیشتر از مردم مدینه و مکه بودند. اما اگر افرادی غیرعرب، ایمان می آوردند و در جمع مومنان قرار می گرفتند و عزت و شرافتی مانند دیگران می یافتند و متناسب با توانایی هایشان مسئولیت می گرفتند.

از یاران صمیمی و با وفای پیامبر شخصیت هایی چون سلمان از ایران و بلال از حبشه به چشم می خورد که گویای توجه پیامبر به همه انسان ها از هر نژادی بوده است.

مهم ترین ثمره اخوت مسلمانان با یکدیگر، به وجود آمدن قدرت بزرگی است که زورگویان و مخالفان با اسلام را از تجاوز به حقوق ملت های مسلمان باز می دارد و فرصت پیشرفت مسلمانان را فراهم می کند. اما متاسفانه در یکی دو قرن اخیر مشاهده می کنیم که دشمنان اسلام با یک نقشه دقیق و برنامه ریزی شده، همبستگی مسلمانان را به دشمنی با یکدیگر تبدیل کرده و اختلافات معمولی اقوام و مذاهب اسلامی را بزرگ جلوه دادند. یکی از نتایج زیانبار این اختلاف ها، تجزیه کشورهای بزرگ اسلامی به کشورهای کوچک در سده اخیر بود تا قدرت های استعمارگر به راحتی بتوانند بر آنها سلطه پیدا کنند و ذخایر آنان را به تاراج ببرند. این سیاست اکنون نیز از سوی این قدرت های استعماری در کشورهای منطقه در حال اجراست.

به همین خاطر سال هاست که علما، اندیشمندان و دانشمندان دلسوز در جهان اسلام، به خصوص در ایران، روشنگری های فروانی کردند تا بار دیگر، مسلمانان را علیه دشمنان اسلام متحد کنند و مانع درگیری های میان آنان شوند. یکی از این علما، امام خمینی بود. ایشان در هر فرصتی، مسلمانان را به (وحدت) دعوت می کرد و از اختلافات باز می داشت. ایشان در یکی از پیام های خود به مسلمانان، می فرماید: ای مسلمانان جهان که به حقیقت اسلام ایمان دارید، به پا خیزید و در زیر پرچم توحید و در سایه تعلیمات اسلام مجتمع شوید و دست خیانت ابرقدرت ها را از ممالک خود و خزائن سرشار سایه آن کوتاه کنید... دست از اختلافات و هواهای نفسانی بردارید که شما دارای همه چیز هستید. بر فرهنگ اسلامی تکیه کنید و با غرب و غرب زدگی مبارزه نمایید و روی پای خودتان بایستید.

ما مسلمانان برای اینکه بتوانیم وحدت میان خدمان را تقویت و از قدرت دومیلیارد مسلمان و امکانات بی نظیر سرزمین های اسلامی برای پیشرفت خود استفاده کنیم، نیازمند اجرای برنامه های دقیق هستیم تا نقشه های تفرقه افکنان و استعمارگران را در سرزمین های اسلامی خنثی کند و دل های مسلمانان را به یکدیگر نزدیکتر کند.

برخی از برنامه های دقیق:

1. خود را از سایر مسلمانان دور ندانیم و برای پیشرفت جهان اسلام و پیروزی و سربلندی مسلمانان، در تمام نقاط جهان تلاش کنیم و به این سخن پیامبر گرامی توجه کامل داشته باشیم که فرمود :کسی که صبح کند و در اندیشه رسیدگی به سایر مسلمانان نباشد، مسلمان نیست.
2. از اهانت و توهین به مقدسات سایر مسلمانان خودداری کنیم. کسانی که می خواهند مسلمانان را با هم دشمن کنند، با استفاده از همین توهین ها، بذر دشمنی را میان مسلمانان می کارند و در موقع مناسب، محصول آن را درو می کنند تا به هدف خود برسند.
3. از مظلومان در تمام نقاط جهان، با روش های درست دفاع کنیم و برای رهایی آنان از ظلم بکوشیم، و به این سخن رسول خدا به خوبی عمل کنیم که فرمود: هرکس فریاد دادخواهی مظلومی را که از مسلمانان یاری می طلبد بشنود، اما به یاری آن مظلوم برنخیزد، مسلمان نیست.
4. اعتقادات خود را با دانش و استدلال، ارتقا ببخشیم تا بتوانیم با دیگر مسلمانان براساس معرفت و استدلال سخن بگوییم و اعتقادات خود را به نحو صحیح و بدون نزاع و ناسزاگویی بیان کنیم. دفاع منطقی از اعتقادات، نه تنها سبب تفرقه و جدایی نمی شود، بلکه دل ها را به یکدیگر نزدیک میکند. بنابراین، لازم است برنامه ای برای شناخت بیشتر معارف قرآن، سیره و سنت پیامبر اکرم و اهل بیت ایشان تنظیم کنیم.
5. کسانی را که به ظاهر، خود را مسلمان می نامند، ولی با دشمنان اسلام دوستی می ورزند، بشناسیم و فریب برنامه های آنان را نخوریم. روش این گروه ها چنین است که دشمنان اسلام مانند صهیونیست ها را دوست و برخی مسلمانان را دشمن معرفی می کنند؛ به طوریکه مردم عادی به تدریج با دشمنان واقعی اسلام دوستی کنند و با گروهی از مسلمانان، دشمنی بورزند.

لقد کان لکم فی رسول الله السوة حسنة لمن کان یرجو الله و الیوم الاخر و ذکر الله کثیرا (احزاب/21)

قطعاً برای شما در رسول خدا سرمشق نیکویی است برای کسی که به خداوند و روز رستاخیز امید دارد و خدا را بسیار یاد می کند.

لعلک باخع نفسک الا یکونو مومنین (شعرا/3)

از اینکه برخی ایمان نمی آورند شاید که جانت را (از شدت اندوه) از دست بدهی.

ان الذین آمنو و عملو الصالحات اولئک هم خیر البریة (بینه/7)

قطعاً کسانی که ایمان آوردند و کارهای نیک انجام دادند آنان بهترین مخلوقات هستند.