درسنامه کامل دین و زندگی (2) رشته انسانی فصل 7 امامت، تداوم رسالت

از میان قلمرو های رسالت پیامبر (ص)، دريافت و ابلاغ وحی توسط پيامبر بعد از ختم نبوت به پايان می رسد.

مرجعیت دینی و ولایت ظاهری (مربوط به امامت): سه فرض وجود دارد که تنها فرض سوم صحیح است. یعنی تداوم این دو مسئولیت؛ در مورد این دو قلمرو:

فرض اول: نمی توان گفت قرآن و پیامبر سکوت کرده؛ زیرا قرآن هدایتگر مردم است و پیامبر آگاه ترین مردم به این مسئولیت ها ـ سکوت دلیل بر نقص اسلام است.

فرض دوم: نمی توان گفت پایان این دو را اعلام کرده؛ زیرا گسترش سرزمین اسلامی، ظهور فرقه ها و مشکلات جدید و انبوه افکار، نیاز به امام بیشتر هم شده است.

فرض سوم: رسول خدا (ص) به فرمان خدا، تداوم این دو مسئولیت را به شکل امامت فرمان داده است. اصولاً حکومت و تعلیم دین، امری تمام شدنی نیست.

از آنجا که امام دو مورد از مسؤولیت های پیامبر (ص) را بر عهده دارد و انجام این مسؤولیت ها نیازمند عصمت می باشد و تشخیص عصمت فقط توسط خداوند میسر است، لذا تنها خدا باید امام را تعیین کند؛

آیات و روایات تعیین کننده جانشین بعد از پیامبر (ص)

نزول آیه انذار؛ آیه مقدم بر واقعه (واقعه مؤخر از آیه(

نزول آیه ولایت؛ آیه مقدم بر واقعه (واقعه مؤخّر از آیه(

حدیث جابر؛ آیه مقدم بر حدیث جابر (حدیث مؤخر از آیه اولی الامر(

حدیث ثقلین

حدیث منزلت

حدیث غدیر؛ آیه مقدم بر حدیث غدیر (حدیث مؤخر از آیه تبلیغ(

حدود سال سوم بعثت آیه انذار بر پیامبر (ص) نازل شد: (و انذر عشیرتک الاقربین)

(خویشان نزدیکت را انذار کن) و پیامبر (ص) 40 نفر از بزرگان بنی هاشم را دعوت به یک میهمانی کرد و با آنان درباره اسلام سخن گفت و نهایتاً پرسید کدام یک از شما مرا در این راه کمک می دهد تا برادر، وصی و خلیفه ی من در میان شما باشد؟ پاسخ میهمانان سکوت بود؛ تنها پاسخ را حضرت علی (ع) که نوجوان بود داد که فرمود: (من یار و یاور تو خواهم بود)؛ این اتفاق سه بار تکرار شد؛ در آخر پیامبر (ص) فرمودند: (همانا این، برادر من، وصی من و جانشین من در میان شما خواهد بود.)

تعیین جانشین در ابتدای دعوت نشان دهنده دو چیز است:

1. اهمیت بالای آن
2. طوری است که مردم نمیتوانند تعیین کنند.

آیه ولایت: (انما ولیکم الله و رسوله و الذین ءامنو الذین یقیمون الصلوة و یوتون الزکوة و هم راکعون)

آیه نزدیک ظهر نازل شد؛ پیامبر (ص) بعد از نزول آیه شتابان به سمت مسجد رفته و در راه آیه را می خواند و وقتی به مسجد رسید سؤال پرسید چه کسی در رکوع انگشترش را بخشیده؛ فقیری که انگشتر در دست داشت اشاره به حضرت علی (ع) کرد؛ عکس العمل ها بعد از پاسخ فقیر چنین بود که یاران تکبیر گفتند؛ پیامبر (ص)؛ ستایش و سپاس خدا را به جا آورد؛ این اتفاق به گونه ای رخ داد تا امکان کتمان کردن آن توسط مردم از بین برود و مردم به چشم خود ببینند و با گوش خود بشنوند.

آیه اولی الامر: (یا ایها الذین ءامنو اطیعو الله و اطیعو الرسول و اولی الامر منکم) آیه در مدینه نازل شد.

بعد از نزول آیه ای که حکم کلی موضوعی را بیان می کرد یاران از پیامبر (ص) جزئیات آن را می پرسیدند. مثلاً در مورد نماز فرمودند: (اینگونه که من نماز می خوانم، شما هم بخوانید.)؛ جابر بن عبدالله انصاری، معنای اولی االمر را از پیامبر (ص) پرسیدند و پاسخ پیامبر (ص) به حدیث جابر مشهور شد؛ از نکات این حدیث، آمدن نام 12 امام (ع) به ترتیب، اشاره شده جابر، امام باقر (ع) را در پیری ملاقات خواهد کرد و خواستند که سلامش را به امام باقر (ع) برساند؛ به هم نامی و هم کنیه بودن پیامبر (ص) با امام زمان (ع) اشاره شده است. به غیبت طولانی امام زمان (ع) و باقی ماندن افراد دارای ایمان راسخ بر عقیده به آن حضرت (ع) اشاره شده است.

در اواخر عمر مکرر پیامبر (ص) می فرمودند: (انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلو ابدا و انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض)

من در میان شما دو چیز گرانبها می گذارم، کتاب خدا و عترتم اهل بیتم را تا وقتی که به این دو تمسک جویید هرگز گمراه نمی شوید و این دو هیچ گاه از هم جدا نمی شوند تا کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.

پیامبر (ص) بارها به حضرت علی (ع) فرموده اند: (انت منی بمنزلة هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی)

تو برای من به منزله هارون برای موسی هستی؛ جز اینکه بعد از من پیامبری نیست.

آیه تبلیغ: (یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس)

آیه در 18 ذی الحجه سال دهم هجری در آخرین حج به نام (حجة البلاغ) یا (حجة الوداع) در محلی به نام غدیر خم نازل شد؛ در این حج حدود 120 هزار نفر حضور داشتندو پیامبر (ص) روش انجام دادن حج را یاد دادند؛ بعد از نزول آیه پیامبر (ص) دستور توقف دادند تا بازماندگان برسند و پیش رفتگان بازگردند. ظهر بود و ایشان نماز ظهر خوانده و سپس خطبه را آغاز کردند. در جایی از سخنرانی از مردم پرسیدند: (ایها الناس مَنْ اولی الناس بالمؤمنین من انفسهم) ای مردم چه کسی به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است. گفتند خدا و پیامبرش بر ما ولایت و سرپرستی دارند؛ پیامبر (ص) 3 بار فرمودند: من کنت مولاه فهذا علیٌّ مولاه؛ هرکس که من ولی و سرپرست او هستم علی نیز ولی و سرپرست اوست؛ همچنین خواستند حاضران به غایبان برسانند و مردم برای تبریک سوی علی (ع) آمده و با وی بیعت کردند.

نزول آیه ی تطهیر بیانگر عصمت اهل بیت؛ آیه مؤخر از دعای پیامبر (ص) (دعا مقدم بر آیه) ـ آیه مقدم بر سخن پیامبر (ص) با ام سلمه

آیه تطهیر: (انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا)

آیه در منزل ام سلمه همسر پیامبر (ص) نازل شد؛ وقتی که به ترتیب حضرت زهرا )(س)، امام علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) در کنار پیامبر )(ص) قرار گرفتند، پیامبر (ص) رو به درگاه الهی کرده فرمودند :خدایا! اینان اهل بیت من اند؛ آنان را از هر پلیدى و ناپاکى حفظ کن. سپس آیه نازل شد؛ بعد از نزول آیه وقتی ام سلمه خواست کنارشان قرار گیرد پیامبر (ص) فرمودند: تو همسر من هستی و عاقبت نیکویی داری اما اینان اهل بیت من هستند. پیامبر (ص) بعد آن هر صبح (مدت مدید صبحگاهی) هنگام رفتن به مسجد از کنار خانه زهرا (س) عبور و اهل خانه را اهل بیت صدا زده و آیه را می خواند.

یا ایها الذین آمنو اطیعو الله و اطیعو الرسول و اولی الامر منکم (نساء/59)

ای کسانی که ایمان آوردید خدا و رسول و صاحبان امرتان را اطاعت کنید

انما ولیکم الله و رسوله و الذین ءامنو الذین یقیمون الصلوة و یوتون الزکوة و هم راکعون (مائده/55)

فقط سرپرست شما، خدا و رسولش است و کسانی که ایمان آوردند کسانی که نماز به پا می دارند و زکات می دهند در حالی که در رکوع هستنند.

یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس ان الله لا یهدی القوم الکافرین (مائده/67)

ای رسول! آنچه از پروردگارت به تو نازل شده برسان و اگر چنین نکردی پس رسالتش را انجام نداده ای و خداوند تو را از مردم حفظ می کند همانا خداوند گروه کافران را هدایت نمی کند.

انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا (احزاب/33)

همانا خدا اراده کرده که دور گرداند از شما اهل بیت پلیدی و ناپاکی را و شما را کاملا پاک و طاهر قرار دهد.