اعراب به علامت انتهای کلمه گفته میشود و از ویژگیهای بارز زبان عربی است . کلمات از نظر علامت حرف آخرشان دو نوع اند : مُعْرَب و مبني
حرف علامت آخر برخی کلمات با تغییر جایگاهشان در جمله تغییر میکند که به آنها « مُعْرَب » گفته میشود ؛ مانند کلمه « الله » در آیات زیر :
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
وَ اللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُم
برخی از کلمات عربی با وجود تغییر جایگاهشان در جمله علامت حرف آخرشان هیچگونه تغییری نمی کند که به اینگونه کلمات « مبني » می گویند ؛ مانند کلمه « ذلك » در آیات زیر :
ذلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْب
إن في ذلك لآيَةٌ لَكُم
مَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ
بیشتر کلمه ها در زبان عربی معرب اند که به خاطر تنوع کلمات نمی توان آنها را برشمرد اما کلمه های مبني تعداشان کمتر است و میتوان آنها را در گروههای زیر دسته بندی کرد:
مثال
« هُوَ » در آیه : ( قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ )
مثال
« هذه » در آیه : ( وَ لَا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ )
مثال
« كَيْفَ » در آیه : ( فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ )
« وَعَدَ » در آیه : ( وَعَدَ اللهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ )
« يَغْضُضْنَ » در آیه : ( قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ )
« اغْفِرْ » در آیه : ( رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا )
تمامی حروف مبنی هستند؛مانند کلمات مشخص شده در سوره « الناس » :
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ
مَلِكِ النَّاسِ
إِلَهِ النَّاسِ
مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ
الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ
مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ
أَيُّ الْأَجْوِبَةِ تَكُونُ مَبْنِيَّةً:
أ يَتَعَجَّبْنَ
ب يَتَعَجَّبُونَ
ج لا تَعَجَّبُوا
د يَتَعَجَّبُ
در فعل مضارع جز صيغة جمع مؤنث بقیه صیغه ها معرب میباشند همچنین فعل گزینه « ج » فعل نهی است که شرائط فعل مضارع را دارد لذا فعل مبنی گزینه « أ» می باشد