مرزها از نظر چگونگی پیدایش با یکدیگر متفاوت اند. نحوه شکل گیری و ایجاد مرزها تأثیر زیادی در امنیت و همکاری یا به عکس، اختالف و کشمکش بین کشورهای همسایه دارد. مرزها را از نظر پیدایش می توان به سه گروه تقسیم کرد:
پیشتاز ، تطبیقی ، تحمیلی
مرزهایی هستند که از زمان های قدیم در نواحی خالی از سکنه ترسیم شده اند و بعدهانیز مورد قبول ساکنان دو کشور همسایه قرار گرفته اند؛ مانند مرزبین کانادا و آلاسکا که بعدها به تدریج مردم در دو طرف آن اسکان یافتند. این نوع مرزها مشکلی ایجاد نمی کنند.
مرزهایی هستند که در تعیین آنها شرایط فرهنگی در نظر گرفته نشده است. در نتیجه، افراد یک ملت یا قوم را که دارای دین و زبان مشترک اند، از هم جدا می کند و موجب می شود در دو کشور همسایه و در دو حکومت جداگانه قرار بگیرند؛ مانند مرزهایی که کشورهای استعمارگر در قاره افریقا بر مبنای قلمرو نفوذ و حاکمیت خود و بدون توجه به اقوام و فرهنگ ها ایجادکردند و یا مرز بین کره شمالی و کره جنوبی.
هر کشور علاوه بر اینکه بر مرزهای زمینی و در صورت مجاورت با دریا بر دریای سرزمینی حاکمیت دارد، بر فضای بالای سرزمین خود نیز می تواند ادعای حاکمیت داشته باشد.
به عبارت دیگر، مرز هر کشور مانند دیواری فرضی است که دورتادور سرزمین آن را احاطه کرده است و از طرف بالا نیز به سمت جو ادامه دارد.
هواپیماها برای عبور از مرزهای هوایی هر کشورباید اجازه بگیرند و ورود خود را به آسمان آن کشور اطلاع دهند