درسنامه کامل جامعه شناسی (2) فصل 2 فرهنگ جهانی

تفاوت و تنوع میان فرهنگ ها را از دو جهت می توان مورد توجه و بررسی قرار داد:

• تفاوت و تنوع از جهت لایه های عمیق ( باورها و ارزش های بنیادین )  

• تفاوت و تنوع به لحاظ گسترۀ جغرافیایی و تداوم تاریخی

هر فرهنگی عقاید و باورهای هستی شناسانه - انسان شناسانه و معرفت شناسانه مخصوص به خود را دارد که هویت آن فرهنگ و جامعه را می سازد. هویتی که عامل پیوند اعضای یک جامعه و در عین حال عامل تفاوت و تمایز آن جامعه با سایر جوامع می گردد.

در کل می توان اینگونه نتیجه گرفت که فرهنگ های مختلف در سطح جهان از دو جهت با هم تفاوت یافته اند.

• به جهت تفاوت در باورها و ارزش های بنیادین ( تفاوت در لایه های عمیق فرهنکی یا همان تفاوت در روح و شالوه آنها)

• به جهت تفاوت در گستره جغرافیایی و تداوم تاریخی آنها

فرهنگی است که می تواند از مرزهای جغرافیایی و قومی خود عبور کرده و در سطح جهان گسترش یابد.

فرهنگی که  عناصر آن ( باورها – ارزش ها  - هنجارها – نمادها – سنت ها – آداب و رسوم و.... )بتوانند در جوامع(کشورهای) دیگر و در میان سایر اقوام و ملت های دیگر شیوع و رواج یابند.

فرهنگ های جهانی شده به دو  گونه تقسیم می شوند:

• گونه اول ( فرهنگ های سلطه گر )

فرهنگ هایی که عقاید و ارزش های بنیادین آنها ناظر (مرتبط و متناسب) به قوم ،منطقه یا گروه خاصی است و در اصل شایستگی جهانی شدن ندارند اما از طریق اعمال زور و سلطه بر سایر جوامع ، اقوام یا مناطق، یا از طریق تهاجم فرهنگی و تبلیغاتی؛ خود را جهانی ساخته اند .

این فرهنگ ها (فرهنگ هایی که استحقاق جهانی شدن ندارند و تنها بواسطه قدرت و ثروت یا بواسطه سلطه و تهاجم و تبلیغات خود را جهانی ساخته اند)در صورت جهانی شدن و عبور از مرزهای خود؛ جهان را به مناطق دوگانه تقسیم می کنند.

• منطقه مرکزی (دارنده ثروت و قدرت و سلطه گر)

• مناطق پیرامونی (تحت سلطه: مناطقی که توسط مناطق مرکزی به خدمت گرفته می شوند)

فرهنگ هایی که عقاید و ارزش های بنیادین آنها ناظر)مرتبط و متناسب( به گروه، قوم و منطقه خاصی نیست بلکه برعکس سعادت تمام انسانها را دنبال می کند .از عقاید و آرمان های مشترک انسانی صحبت می کنند و عقاید و ارزش های بنیادین آنها پاسخگوی نیازهای فطری تمام انسان هاست. این فرهنگ ها لیاقت و استحقاق جهانی شدن را دارند و بطور طبیعی می توانند جهانی شوند.) هیچ نیازی به سلطه و تبلیغات ندارند(. در حالیکه فرهنک های گونه اول بطور طبیعی نمی توانند جهانی شوند و تنها بواسطه ثروت و قدرت و سلطه خود را جهانی می سازند.

فرهنگ های گونه دوم، در اصل همان فرهنگ های حق هستند و فرهنگ های گونه اول در واقع همان فرهنگ های باطل هستند.  

فارابی به یک نمونه از فرهنگ هایی اشاره دارد که در حد فاصل فرهنگ های  گونه اول و دوم جای می گیرند. فارابی نام این فرهنگ را مدینه فاسقه می نامد. فرهنگی که عقاید و ارزش های آن حق است اما هنجارها و رفتارهای موجود در آن باطل است و هیچ تناسبی با باورها و ارزش ها ندارد .)مدینه فاسقه: مدینه / جامعه یا فرهنکی که : عقاید و ارزش های آن حق است اما هنجارها و رفتارهای موجود در آن باطل.(

در این بخش به ویژگی هایی اشاره می کنیم که یک فرهنگ را لایق و شایسته جهانی شدن به گونه مطلوب و عالی می کند.

بنابراین فرهنگی می تواند به یک فرهنگ جهانی مطلوب تبدیل شود که ویژگی های زیر را دارا باشد:

1. فرهنگی که : عقاید و ارزش های آن عام )عمومی و همگانی( و جهانشمول باشد .

)یعنی اینکه : عقاید و ارزش های آن راجع به تمام انسانها و جوامع باشد؛ به درد تمامی مردم جهان بخورد. نه اینکه فقط مربوط به منطقه یا قوم و گروه خاصی باشد(  

2. فرهنگی که :(به برخی حقایق و اصول مطلق قائل باشد . )همه چیز را نسبی و تفسیر پذیر فرض نکند(

 (حقایق و اصولی مانند عدالت – آزادی- معنویت -انسانیت و ..... که مطلق و قطعی بوده و درهمه جا می بابست رعایت شوند.)فرازمانی و فرامکانی هستند.(حقایق و اصولی که از طریق آنها می توان عقاید و ارزش های دیگر را ارزیابی کرد و از ارزش های حق دفاع کرد.(

3. فرهنگی که :  از ارزش جهانشمول معنویت برخوردار باشد .

تا بتواند به نیازهای ابدی و معنوی انسانها پاسخ داده و از دچار شدن انسانها به بحران های روحی و روانی جلوگیری کند.

)منظور از جهانشمول بودن این است که شامل تمام جهانیان باشد .برای تمام افراد جهان مفید باشد- به درد تمامی جهانیان بخورد(

4. فرهنگی که  :از ارزش جهانشمول عدالت برخوردار باشد .

 برای اینکه بتواند مانع قطبی شدن جهان و بهره کشی ظالمانه برخی از برخی دیگر شوند/ برای اینکه بتواند مانع پایمال شدن حقوق انسانها شود و از تفرقه میان جوامع و تباه شدن منابع و امکانات پیشگیری نماید.

5. فرهنگی که :  بر حریت و آزادی انسان ها تاکید کند .

تا بتواند موجب رهایی انسان ها از قید و بندهایی شود که مانع رسیدن آنها به کمال و حقوق انسانی شان شده و زمینه ظلم را بر او فراهم می سازند.

6. فرهنگی که : از عقلانیت برخوردار باشد. عقلانیت در دو سطح :

• عقلانیتی که پاسخگوی پرسش های بنیادین بشر درباره انسان و جهان باشد.

( عقلانیتی که پاسخگوی پرسش های هستی شناسانه – انسان شناسانه و معرفت شناسانه باشد .)

فرهنگی که فاقد این نوع عقلانیت باشد؛ نمی تواند از هویت خود دفاع کند .

• عقلانیتی که پاسخگوی پرسش ها و نیازهای متغیر و روزمره انسانها باشد .

 ( پرسش ها و نیازهایی که در شرایط مختلف زمانی و مکانی تغییر می کنند.)

فرهنگ جهانی مطلوب می بایست بتواند بر اساس عقاید و ارزش های بنیادین خود به این نیازها و پرسش های متغیر (تغییر کننده)پاسخ دهد.

7. فرهنگی که : بر آزادی انسانها تاکید کند.

فرهنگی که انسان را موجودی آزاد و مختار بداند. نه اینکه فرهنگی جبرگرا باشد.

 فرهنگ هایی هستند که منکر نقش انسانها در تعیین سرنوشت خود هستند، این فرهنگ ها انسانها را به موجوداتی منفعل تبدیل کرده، قدرت مقاومت را از آنها می گیرند و از این طریق؛ زمینه نفوذ و سلطه دیگران بر آنها را فراهم می کنند.

8     -   فرهنگی که روح تعهد و مسئولیت پذیری را در انسانها تقویت کند.

تا بتواند موجبات تحقق و گسترش عقاید و ارزش های جهانشمول شود

  -9     فرهنگی که : تفاوت میان جوامع و نفاوت میان افراد را بپذیرد و به این تفاوت ها احترام بگذارد.

پذیرش و احترام به تفاوت ها دو مزیت اساسی دارد:

• موجب حفظ صلح جهانی در برابر جنگ و خشونت می شود.

• موجب افزایش انگیزه شناخت متقابل میان انسانها و جوامع مختلف می شود.

بدین ترتیب فرهنگ جهانی ضمن تاکید بر اشتراکات و شباهت ها بر تفاوت ها و پذیرش و احترام به تفاوت ها نیز تاکید می کند.

 مراسم حج است که هر ساله انسانهایی از ملت ها، اقوام و نژادهای مختلف در یک زمان و مکان دور هم جمع شده و در کنار هم و در صلح و صفا به ادای مراسم و مناسک مشترک می پردازند.