درسنامه کامل دین و زندگی (3) رشته انسانی فصل 2 یگانۀ بی همتا

به معنای اعتقاد به خدای یگانه است؛ یعنی خدا بی همتاست و شریکی ندارد و این بیانگر اصل و حقیقت توحید است.

ویژگی جمله لا اله الا الله

• تمامی احکام و حقوق اسلامی فرد به رسمیت شناخته می شود.
• دفاع از حقوق او بر دیگر مسلمانان واجب می گردد.
• در زمره برادران و خواهران دینی قرار می گیرد.

توحید در خالقیت

عبارت از این است که معتقد باشیم خداوند تنها مبدا و خالق جهان است موجودات همه مخلوق او هستند و در کار آفرینش شریک و همتایی ندارد.

« اَللّهُ خالِقُ كُلّ شَیءٍ ... خداوند خالق همه چیز است.»

توحید در مالکیت

از آنجا که خداوند تنها خالق جهان است پس تنها مالک آن نیز هست، زیرا هرکس که چیزی را پدید می آورد، مالک آن است.

« وَ لِلّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الاَرضِ ... و برای خداست آنچه در آسمان ها و زمین است.»

توحید در ولایت

هر کس مالک چیزی باشد حق تصرف و تغییر در آن چیز را دارد اما دیگران بدون اجازه وی نمی توانند در آن تصرف یا از آن استفاده کنند به این حق تصرف توحید در ولایت و سرپرستی می گویند.

« ما لَهُم مِن دونِه مِن وَلِیٍّ ... آنها هیچ ولی جز خداوند ندارند.»

توحید در ربوبیت

رب به معنای مالک و صاحب اختیاری است که تدبیر و پرورش مخلوق به دست اوست. هرکس که خالق، مالک و ولی چیزی باشد می تواند آن را تدبیر کرده و پرورش دهد. از آنجا که خداوند تنها خالق، مالک و ولی جهان است، تنها رب هستی نیز می باشد. اوست که جهان را اداره می کند و آن را به سوی مقصدی که برایش معین فرموده هدایت می نماید و به پیش می برد.

آیه

قُل اَغَیرَ اللّهِ اَبغی رَبًّا                         بگو: آیا جز خدا پروردگاری را بطلبم

وَ هُوَ رَبُّ کُلِّ شَیءٍ ...                     درحالی که او پروردگار همه چیز است؟...

شرک به معنای شریک قرار دادن برای خداست.

هرکس که معتقد باشد خداوند شریک دارد مشرک به حساب می آید.

شرک در خالقیت

اگر کسی معتقد باشد که این جهان را چند خالق آفریده اند، گرفتار شرک در خالقیت شده است.

_ پس تصور چند خدایی صحیح نیست و خدای واحد آفریننده جهان است. 

شرک در مالکیت

اعتقاد به اینکه علاوه بر خداوند در کنار او، دیگران هم مالک بخشی از جهان هستند. اگر کسی معتقد به شرکت در خالقیت باشد، معتقد به شرک در مالکیت نیز خواهد بود.

شرک در ولایت

اعتقاد به اینکه علاوه بر خداوند و در کنار او، دیگرانی نیز هستند که سرپرستی جهان را بر عهده دارند و خودشان حق تصرف در جهان را دارا می باشند.

شرک در ربوبیت

اعتقاد به اینکه علاوه بر خداوند و در کنار او، دیگرانی نیز هستند که تدبیر امور موجودات را برعهده دارند. اگر کسی در کنار ربوبیّت الهی، برای خود یا سایر مخلوقات حساب جداگانه باز کند و گمان کند که کسی می تواند مستقل از خداوند، امور را تدبیر کند گرفتار شرک شده است.

• مرز توحید و شرک کجاست؟
• آیا اگر کسی پزشک را وسیله درمان و بهبود بیماری بداند مشرک است؟
• آیا اگر کسی از غیر خدا درخواست کمک کند گرفتار شرک شده است؟
• آیا اگر کسی دعا را وسیله جلب مغفرت الهی و صدقه را وسیله دفع بلا بداند مشرک است؟
• آیا توسل به پیامبران و معصومین شرک به حساب می آید؟

پاسخ

اولا خداوند رابطه علیت را میان پدیده های جهان حاکم کرده است.

آتش: گرما و روشنی دارد. – دارو: شفا و بهبودی است.

پزشک: وسیله درمان – معمار: عامل بنای ساختمان – معلم: وسیله تعلیم و تربیت

در امور معنوی نیز همین گونه است. دعا: آمرزش – صدقه: دفع بلا – صله رحم: افزایش طول عمر

همه این روابط توسّط خود خداوند طراحی شده و به اذن و اراده او صورت می گیرد. بنابراین، کسی که برای آموختن نزد معلم می رود ،یا برای درمان به پزشک مراجعه می کند، نه تنها معلم و پزشک را شریک خداوند قرار نداده، بلکه به قانون الهی عمل کرده است.

ثانیاً همان گونه که درخواست از پزشک برای درمان بیمار با توحید منافاتی ندارد، درخواست از اولیای الهی برای اجابت خواسته ها نیز منافاتی با توحید ندارد؛ زیرا پزشک به واسطه استفاده از اسباب مادی و اولیای الهی به واسطه اسباب غیر مادی و با اذن خداوند این کار را انجام می دهند.

عقیده به توانایی پیامبر اکرم و اولیای دین در برآوردن حاجات انسان (مانند شفا دادن) وقتی موجب شرک است که این توانایی را از خود آنها و مستقل از خدا بدانیم. اما اگر این توانایی را صرفاً از خدا و انجام آن را با درخواست اولیا از خداوند و به اذن خدا بدانیم عین توحید است و از این جهت مانند اثر شفابخشی داروست که خداوند به آن بخشیده است. این توانایی تنها به زمان حیات دنیوی پیامبر اکرم اختصاص ندارد و پس از رحلت ایشان نیز استمرار دارد. به عبارت دیگر، روح مطهر رسول خدا پس از رحلت زنده است و می تواند به انسان ها یاری برساند.

اکنون اگر ما از رسول خدا چیزی درخواست کنیم، درخواست از جسم ایشان نیست، بلکه از حقیقت روحانی و معنوی ایشان است.

هر مسلمانی را که مانند آنها نمی اندیشد مشرک و کافر می خواند و گاه کشتن آن را واجب می شمارند.
پیروان این جریان می گویند:

• توسل به پیامبران و معصومین شرک است.
• طلب دعا و شفیع قرار دادن دیگران برای اینکه خدا انسان را ببخشد شرک است.
• معتقدند اینگونه افراد کافر هستند و مسلمان محسوب نمی شوند.
• بزرگترین ضربه را بر اسلام وارد کرده و سبب تنفر برخی افراد از مردم جهان از دین اسلام شد.

قرآن کریم، بارها تأثیر داشتن موجودات گوناگون را در عالم یادآوری کرده است.

برای قبول توحید در ربوبیت ضرورتی ندارد که هرگونه اثر را از اشیا و یا انسان ها سلب کنیم. می توان با قبول اثر مخلوقات، این اثر را از خداوند بدانیم، نه مستقل و بی نیاز از خداوند.

به این نکته مهم توجه کنیم که خداوند برای شفابخشی، فقط یک راه که همان دارو باشد قرار نداده است، بلکه فراتر از راه های مادی، راه های معنوی هم قرار داده است. اولیای الهی هم که مراحل کمال و بندگی را پیموده اند، وسیله و طریق این شفابخشی هستند.

انسان موحد وقتی دارویی مصرف می کند و شفا می یابد، در همان حال توجه دارد که این اثرگذاری را خداوند به آن دارو عنایت کرده است، از این رو از خداوند سپاسگزاری می کند، و زمانی که بنده ای از بندگان خدا به او احسان می کند و نیازی از نیازهایش را برطرف می سازد، هم از آن انسان تشکر می کند و هم شکرگزار خداوند می شود.

امام رضا (ع) فرموده اند: «مَن لَم یَشکُرِ المُنعِمَ مِنَ المَخلوقینَ، لَم یَشکُرِ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ»

آنان که با ایمان و عمل صالح و پیمودن صراط مستقیم، مراحل کمال را می پیمایند و به قرب الهی می رسند، پاداش هایی دریافت می کنند که کرامات و عنایات به مخلوقات، جلوه کوچکی از آن است .عده ای که منکر این کرامات برای معصومین هستند، تفاوتی میان وجود مقدّس این بزرگواران با انسان های معمولی و یا انسان های شرور و گنهکار نمی بینند. نظام خلقت مبتنی بر حق است، هر انسانی که در مسیر بندگی پیش رود، در پیشگاه خداوند منزلتی می یابد و قدرتی پیدا می کند که برتر از قدرت های طبیعی است و این توانایی جزء قانونمندی الهی و زیبایی نظام هستی است. در قرآن کریم می خوانیم که وزیر سلیمان، آصف بن برخیا، در یک لحظه تخت بِلقیس (ملکه سبا) را از مسافتی طولانی منتقل کرد. اینها، نشان دهنده آن است که انسان با طی مراتب بندگی می تواند به اذن خداوند به چنین توانایی هایی در عالم هستی برسد.

_ باور به توحید در خالقیت، مالکیت، ولایت و ربوبیت چه تاثیری در زندگی ما می گذارد؟

نشان دهنده این است که انسان با طی مراتب بندگی و توحید و اعتقاد به خدای یگانه زندگی خود را همسو و هم جهت با خواست خداوند طی کند و تقرب به خداوند و دست یابی به پاداش های عظیم

_ تبیین انتظاری که در پایان مطالعه این درسنامه از دانش آموزان می رود؟

شناختن مراتب توحید و شرک و تاثیر آن در زندگی را دریابند.

حقیقت توحید چیست و مراتب آن کدام اند؟

مرز میان توحید و شرک چیست؟

آیا درخواست از غیر خدا مساوی با شرک است؟

امام علی(ع): «خدای من! (علت) مرا این عزت بس (معلول) که بنده تو باشم (علت) و این افتخار بس (معلول) که تو پروردگار منی، خدای من! تو همان گونه ای (علت) که من دوست دارم (معلول)، پس مرا همانگونه قرار ده (معلول) که تو دوست داری (علت).»

مهم ترین اعتقاد دینی: توحید و یکتاپرستی

دین توحید: اسلام

کتاب توحید: قرآن

سرلوحه دعوت همه پیامبران: توحید