گام به گام معنی متن صفحه 18 درس از آموختن، ننگ مدار فارسی (1)

تا توانی از نیکی کردن میاسا و خود را به نیکی و نیکوکاری به مردم نمای و چون نمودی به خلافِ نموده، مباش. به زبان، دیگر مگو و به دل، دیگر مدار، تا گندم نمای جو فروش نباشی، و اندر همه کاری داد از خویشتن بده، که هر که داد از خویشتن بدهد، از داور مستغنی باشد و اگر غم و شادیت بُوَد، به آن کس گوی که او تیمار غم و شادی تو دارد و اثر غم و شادی پیش مردمان، بر خود پیدا مکن و به هر نیک و بد، زود شادان و زود اندوهگین مشو که این فعلِ کودکان باشد.

بدان کوش که به هر مُحالی، از حال و نهاد خویش بِنَگردی، که بزرگان به هر حقّ و باطلی از جای نشوند و هر شادی که بازگشتِ آن به غم است، آن را شادی مشمُر و به وقت نومیدی امیدوارتر باش و نومیدی را در امید، بسته دان و امید را در نومیدی.

رنج هیچ کس ضایع مکن و همه کس را به سزا، حق شناس باش؛ خاصّه قرابت خویش را. چندان که طاقت باشد با ایشان نیکی کن و پیران قبیلۀ خویش را حرمت دار، ولیکن به ایشان مولَع مباش تا همچنان که هنر ایشان هم یبینی عیب نیز بتوانی دید و اگر از بیگانه نا ایمن شوی زود به مقدار ناایمنی، خویش را از وی ایمن گردان و از آموختن، ننگ مدار تا از ننگ رَسته باشی.

بند اوّل: تا می توانی از خوبی کردن دست برندار و خود را به مردم نیکوکار نشان بده و وقتی خو را اینگونه نشان دادی بر خلاف آن رفتار نکن. با زبان حرفی را نزن که در دلت چیز دیگری باشد، تا اهل تظاهر و خودنمایی نباشی. و در همۀ کارها با عدالت رفتار کن. زیرا انسان دادگر نیازی به داور و قاضی ندارد و اگر غم یا شادی داشتی به کسی بگو که غم خوارت باشد و نشانۀ غم و شادی را در چهرۀ خود نزد دیگران آشکار نکن و با هر خوبی و بدی زود خوشحال و ناراحت نشو، زیرا این کار کار کودکان بی تجربه است.

بند دوم: تلاش کن که با هر دروغی که از خوی و طبیعت خود برنگردی زیرا انسان های بزرگوار با دیدن هر حق و باطلی خویشتن داری می کنند و هر شادی را که سرانجام آن غصّه و ناراحتی است، شادی نپندار و در هنگام ناامیدی امیدوار باش و امیدواری و نا امیدی را به هم پیوسته بدان.

بند سوم: سختی و زحمت هیچکس را تباه نکن و به شایستگی قدرشناس همه باش، به ویژه قدر خویشاوندان خود را بدان. با آن ها به خوبی رفتار کن و در میان اقوام خود احترام سالمندان را حفظ کن ولی این توجّه و محبّت را از حد نگذران تا همانطور که خوبی های آن ها را می بینی عیب آن ها را هم ببینی و واقع بین باشی. و اگر از ناحیۀ افراد غریبه دچار ناامنی و نگرانی شدی در حدّ ناامنی سعی کن خود را در امام قرار دهی و از یادگیری، ننگ و عار نداشته باشی تا از ننگ رها شوی و آبرومند گردی.