درسنامه کامل جغرافیا (3) فصل 5 ویژگی ها و انواع مخاطرات طبیعی

حوادث طبیعی در سراسر جهان  :

در شامگاه یکشنبه ٢١ آبان 1396 زمین لرزهای به بزرگای 7/3 ریشتر در نزدیکی شهر ازگله در استان کرمانشاه رخ داد و بر اثر آن چند صد نفر کشته و بیش از ده هزار نفر زخمی و هزاران نفر بی خانمان شدند. 
در شهریور 1396 وقوع سیل و رانشزمین درمنطقه ای بین بنگلادشو شمال هند و نپال بیش از 12000 کشته برجای گذاشت و براساس گزارش سازمان ملل دست کم 4١ میلیون نفر از سیل و خرابی آن آسیب دیدند. همه سالهحوادث طبیعی در سراسر جهان جان عده زیادی را می گیرد و خسارات زیادی به جوامع انسانی وارد می کند.

به طور کلی مخاطرات طبیعی به حوادثی گفته می شود که بر اثر فرآیندهای طبیعی در کره زمین رخ می دهد.

مهم ترین مخاطرات طبیعی:

زمین لرزه، آتشفشان، سیل، بهمن، امواج ناشی از زمین لرزه های دریایی (سونامی) ترنادو، خشکسالی، تگرگ، سقوط بهمن، صاعقه و آتش سوزی در جنگل.

پیامدهای وقوع مخاطرات طبیعی:

این حوادث موجب صدمه دیدن یا از بین رفتن زندگی موجودات زنده می شود و می تواند خسارت های اجتماعی و اقتصادی فراوانی به جوامع انسانی وارد کند.

انواع مخاطرات طبیعی براساس منشأ شکل گیری:

1) مخاطرات طبیعی با منشأ درون زمینی که ناشی از فرآیندهای درونی زمین است (دینامیک درونی) مانند زمین لرزه و آتشفشان.
2) مخاطرات طبیعی با منشا برون زمینی که ناشی از فرآیندهای بیرون از زمین مانند فرآیندهای اقلیمی است (دینامیک بیرونی) مانند سیل و صاعقه و طوفان. البته مخاطرات طبیعی بر اثر فرآیندهای طبیعی در زمین رخ میدهند اما انسان ها می توانندبا فعالیت های خود در افزایش یا کاهش خسارات ناشی از آنها نقش ایفا کنند.

زمین لرزه، لرزش و جنبش ناگهانی و کوتاه مدت پوسته زمین است که به علت آزاد شدن انرژی در محل گسل ها روی می دهد.

علت وقوع زمین لرزه:

همان طور که می دانید زمین از سه بخش پوسته،گوشته و هسته تشکیل شده است. پوسته و بخش بالایی گوشته سخت و سنگی است که سنگ کره (لیتوسفر( نام دارد لیتوسفر زمین یکپارچه نیست و مانند یک توپ فوتبال درمحل های معینی دارای گسستگی بوده وتشکیل واحدهایی را می دهد که به هریک صفحه گفته می شود.
 در زیر این صفحات، ماده تشکیل دهنده گوشته زمین، حالت نیمه جامد و تا اندازه ای خمیرمانند است. دراثرحرکت همرفتی مواد درگوشته، صفحه های پوسته زمین نسبت به هم حرکت می کنند.

انواع حرکت صفحه ها درزمین ساخت ورقه ای:

این صفحات از هم دور می شوند (واگرا)
به هم نزدیک می شوند (همگرا)
در کنار هم می لغزند (امتداد لغز یا برشی)

نتایج حرکت صفحه های پوسته زمین:

این حرکات در ابتدا موجب کشیدگی و فشردگی پوسته زمین می شود و اگر ادامه یابد شکستگی هایی به نام گسل ایجاد و موجب زمین لرزه می شود.

ارتباط بین محل لرزه ها با مرز صفحه های پوسته زمین:

زمین لرزه ها و مرز صفحات ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند یعنی محل لرزش ها با مرز صفحات منطبق است.

پس از شکستگی و آزاد شدن انرژی به صورت زمین لرزه، ازآن جایی که صفحات ثابت نیستند، تداوم حرکت موجب تجمع دوباره انرژی و شکستگی یا گسل جدید یا آزاد شدن انرژی درمحل گسل های قدیمی می شود. بنابراینشناخت موقعیت گسل هابرای درک محل زمین لرزه اهمیت زیادی دارد.

کانون زمین لرزه نقطه ای است در عمق زمین که در آن انرژی دارد انباشت شده در سنگ برای نخستین بار آزادمی شود و گسل آغاز به گسیختگی می کند. به ناحیه ای در سطح زمین که بر روی کانون زلزله قرار دارد، مرکز سطحی زمین لرزه گفته می شود.

جابه جایی زمین در امتداد گسل های فعال روی می دهد. فشار مداوم نیروهای زمین ساخت (تکتونیک) در اطراف قطعات گسل ها به تدریج ذخیره می شود و سپس به طور ناگهانی با جابه جایی دو گسل آزاد می شود.
نقطه کانونی زمین لرزه وارتباط آن با میزان تکان های زمین لرزه ومکان گزینی سازه ها:
شدیدترین تنش زمین لرزه در نقطه کانونی آن روی می دهد و هر چه قدر از این نقطه فاصله بگیریم از شدت تکان های ناشی از زمین لرزه کاسته می شود. به همین دلیل است که همواره توصیه می شود که در مکان گزینی ساخت و سازها به ویژه مراکزسکونتگاهی تا حد امکان از گسل های فعال فاصله گرفته شود.
ارتباط گسل های همگرابا میزان تخریب:
میزان تخریب و خسارات ناشی از نزدیک شدن گسل های همگرانسبت به سایر گسل ها بیشتر است.
انواع گسل همگرا:

گسل هایی هستند که در زیر پوشش رسوبی سطحی مدفون شده اند و در سطح زمین دیده می شوند. این گسل ها نیز استعداد لرزه خیزی دارند.

درزمین لرزه ها، جابه جایی زمین براساس شدت و بزرگی اندازه گیری می شوند. برای اندازه گیری میزان تخریب ناشی از یک زمین لرزه (شدت) از مقیاس مرکالی و برای اندازه گیری مقدار انرژی که زمین لرزه آزاد می کند (بزرگا) ازمقیاس ریشتر استفاده می شود.
درجدول تأثیر زلزله های مختلف در هر دو مقیاس آمده است. شدت زمین لرزه را کار شناسان با بازدیدهای میدانی از محل زمین لرزه هاو بزرگای آنها را با دستگاه لرزه نگار اندازه گیری می کنند. همه زمین لرزه ها خطرناک نیستند و  بعضی از آنها اصلا احساس نمی شوند، بلکه فقط دستگاه های حساس آنها را ثبت می کنند

ارتباط عمق کانون زمین لرزه با میزان تخریب وخسارت:

هرچه عمق کانونی زمین لرزه بیشتر باشد یعنی امواج مجبور به پیمودن مسیر طولانی تر برای رسیدن به سطح باشند، تخریب و خسارت کاهش می یابد.

لرزه نگارهادستگاه های بسیار حساسی هستند که قادرند حرکات فوق العاده ضعیف زمین ناشی از رویدادزمین لرزه ها را با دقت زیادو در یک محدوده وسیع فرکانسی ثبت کنند که به آنها لرزه نگاشت می گویند. ایستگاه های لرزه نگاری کامل برای ثبت دقیق ترارتعاش زمین از سه لرزه سنج که به ارتعاشات زمین در امتدادهای بالا- پایین، شمال- جنوب، شرق-غرب حساس هستند بهره می گیرند. از روی لرزه نگاشت معلوم می شود که زمین چقدر جابه جا شده است.

شتاب نگاربرای ثبت شتاب جنبش زمین ناشی از زلزله به کار می رود. دستگاه های شتاب نگار در مناطق لرزه خیز، ساختمان ها و شریان های حیاتی نصب و راه اندازی می شوند.

اهمیت دستگاه های لرزه نگار و شتاب نگار: 

مجموعه دستگاه های لرزه نگار و شتاب نگاری که در یک ناحیه یا کشور نصب می شود را شبکه لرزه نگاری و شبکه شتاب نگاری می نامند. دستگاه های شتاب نگار برای نصب در نزدیکی مراکززمین لرزه ها و گسل های فعال و همچنین در سازه های مهم (سدها، نیروگاه ها، پل ها، ساختمان های بلند و پالایشگاه ها) بسیار مناسب بوده و می توانند نگاشت هایی را ثبت کنند که در مهندسی زلزله، از اهمیت خاصی برخوردارند.
لرزه‌سنج دستگاهی است که شتاب یا تغییر مکان ناشی از امواج لرزه‌ای درونی زمین که در اثر زمین‌لرزه و انفجار اتمی یا دیگر عوامل ایجاد شده ‌است را ثبت می‌کند. به دستگاهی که برای سنجش شتاب ایجاد شده در جریان زلزله استفاده می‌شود، اصطلاحا شتاب ‌نگار گفته می‌شود.
در لرزه‌سنج‌های قدیمی‌تر، که آنها را لرزه ‌نگارمی‌نامند و شامل یک قلم و کاغذ متحرک است، کار اندازه‌گیری و ثبت لرزه‌ها همزمان و دریک جا انجام می‌گرفت. در دستگاه‌های نوین این کارها در بخش‌هایی جدا از هم انجام می‌گیرد.
در لرزه سنج‌های امروزی داده‌های مربوط به شتاب یا تغییر مکان زمین در بازه‌های زمانی معین به رایانه ارسال و در آن به صورت سری اعداد ذخیره می‌گردد.
داده‌های مربوط به کلیه زلزله‌های ایران از سایت مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن قابل دریافت است.
شتاب‌نگار به لرزه‌نگارهایی که برای تعیین حرکات شدید زمین به کار می‌روند یا به بیانی ساده‌تر شتاب‌سنج‌های زمین‌لرزه اطلاق می‌گردد. اغلب آن‌ها به صورت جعبه‌ای مستقل که بی‌نیاز از لوازم جانبی است طراحی می‌شوند و امروزه مستقیما به اینترنت وصل می‌شوند.
شتاب‌نگارها به‌ویژه در مواقعی به کار می‌آیند که حرکات زمین در منطق ه زلزله‌زده به قدری شدید است که ثبت آن‌ها با لرزه‌سنج‌های حساس‌تر ممکن نیست.
شتاب‌سنج دستگاهی است که مقدار شتاب صحیح را اندازه‌گیری می‌کند. شتاب صحیح شتاب نسبت به جسم در حال سقوط آزاد است.
شتاب‌سنج دارای مدل‌های یک‌محوری و چندمحوری است که می‌توانند اندازه و جهت شتاب را به‌عنوان یک کمیت برداری اندازه گیری کنند؛ می توان از حسگرهای شتاب‌سنج برای تعیین موقعیت و آشکارسازی لرزش و ضربه استفاده کرد. شتاب‌سنج‌های ریزماشین‌کاری‌شده با روند رو به افزایشی در لوازم الکترونیکی قابل حمل و کنترلرهای بازی‌های کامپیوتری برای تعیین موقعیت و به‌عنوان ورودی بازی‌های کامپیوتری به کار می‌روند.

1- کمربند کوهستانی آلپ  هیمالیا، جایی که پوستهٔ تشکیل دهندهٔ قارهٔ آسیا  اروپا به پوستهٔ تشکیل دهندهٔ قارهٔ آفریقا و هند برخورد می کند.
2- کمربند اطراف اقیانوس آرام، محلی که پوستهٔ کف اقیانوس آرام به پوستهٔ قارهٔ آسیا  اروپا، آمریکای جنوبی، استرالیا و آمریکای شمالی برخورد می کند.
3- کمربند میانی اقیانوس اطلس، جایی که پوستهٔ بستر اقیانوس اطلس در حال باز شدن و گسترش است.

به نقشه روبه رو توجه کنید. نگاهی به نقشه خطر لرزه ای در ایران نشان می دهد که کمتر منطقه ای در ایران مصون اززمین لرزه است.

همگرایی صفحات عربستان و اقیانوس هند - اوراسیا موجب چین خوردگی، شکستگی و درنهایت علت اصلی لرزه خیزی بالای سرزمین ایران است. بررسی ها نشان می دهد تقریباً هر ده سال یک بار زمین لرزه باالی 6ریشتر در ایران رخ داده است.
زلزله های دشت بیاض، بویین زهرا، رود بار، بم و طبس اززلزله های مهم و پر تلفات و خسارت ایران در چند دهه اخیر بوده اند.

سیل به طور معمول سیل به سر ریز شدن ناگهانی و خسارت بار جریان آب از بستر یک رود یا دریاچه و سرازیر شدن آن به خشکی های پیرامون رود خانه گفته می شود. در این شرایط سیل جاری شده به سکونتگاه ها و زمین های کشاورزی اطراف رودخانه آسیب رسانده آنها را تخریب می کند یا در زیر گل و الی مدفون می سازد.

تعریف آبدهی یا دبی:

به طور کلی به حجم آبی که در زمان مشخص از یک مقطع معین رود عبور می کند، آبدهی رود (دبی) می گویند که واحدآن مترمکعب بر ثانیه است.

میزان آبدهی رودها درطول سال:

آبدهی رودها معمولا در طول سال تغییر می کند. برای مثال در کشور ما در زمستان و اوایل بهار با ذوب برف ها و بارش های بیشتر، آبدهی رودها افزایش یافته و در فصل خشک کاهش می یابد.

آبدهی رود و سیل:

چنانچه حجم آب رودخانه از میانگین سالیانه آبدهی آن بیشتر شود، سیل رخ می دهد. برای مثال اگر آبدهی یک رود به طور میانگین 1000 متر مکعب در ثانیه باشد، چنانچه بارندگی در حوضه رودخانه به قدری شدید باشد که جریان آب در آبراهه به بیشتر از 1000 مترمکعب در ثانیه افزایش یابد، این رودخانه دچار سیل شده است.بیشتر رودها در طی سال یک یا چند بار دچارسیل می شوند، اما همه سیل ها خسارت بار نیستند. اگر آبدهی رود آنقدر افزایش یابد که از ظرفیت رود فراتر رفته و سر ریز شود دراین هنگام سیل خسارت بار می شود.

هیدروگراف یا آب نمود منحنی تغییرات دبی بر حسب زمان را گویند. هر در چند تغییرات سطح آب در زمان نیز هیدروگراف نامیده می‌شود (مثال مورد آب‌های زیرزمینی یا نوسانات سطح دریاچه‌ها و مخازن ). بررسی هیدروگراف حوزه، امکان مطالعه دبی حداکثر سیالب، حجم سیالب و میزان ذخیره حوزه پس از قطع بارندگی را فراهم می‌آورد و در طراحی ابعاد سازه‌های آبی، نقش اساسی دارد.
تحلیل هیدروگراف به روندی در مهندسی هیدرولوژی گفته می‌شود که بخش عمده‌ای از عملیات هیدرولوژی سیل را به خود اختصاص می‌دهد. هیدروگراف نموداری است که در آن رفتار حوضه در مقابل بارندگی تصویر می‌شود.
نمودار مقابل، آب نگار (هیدروگراف) سیل را در یك حوضۀ آبخیز نشان می دهد. در این حوضه، حدود 11 ساعت باران باریده )از ساعت 1 بامداد الی 12 ظهر) اما آب جاری شده در رود در نتیجۀ بارش، تا 20 ساعت بعد از شروع بارش )ساعت 1 بامداد( ادامه داشته است.
سیل در این رود حدود ساعت ( 11 ) آغاز و حدود ساعت ( 18 ) خاتمه یافته است. اوج آبدهی رود در این سیل حدود ساعت ( 15:30’ ) بوده است.

دشت سیلابی یا بستر سیلابی در واقع زمین های پست و هموار مجاور رود است که در زمان طغیان رود از آب پوشیده می شود. دشت سیالبی رود در اغلب ایام سال خشک است ولی در زمان وقوع سیلاب های فصلی، جریان آب آن را فرامی گیرد و به همین سبب سطح آن از رسوبات آبرفتی (رس، شن و قلوه سنگ) پوشیده شده است.
در برخی از مناطق ایران در دوره خشک و بدون بارش سال در سطح بستر سیلابی اقدام به کشت محصولات کشاورزی می کنند.

عوامل طبیعی و انسانی زیر در وقوع سیل دخالت دارند:

1- شدت و مدت بارش
2- شکسته شدن سدها
3- ویژگی های طبیعی حوضه رود
4- دخالت های انسانی

در بین عناصر آب و هوایی، حجم بارش و مدت زمان آن نقش مهمی در وقوع سیل دارد. بیشتر سیل ها پس از یک بارش شدید و سریع جاری می شوند. برای مثال، بارشی به میزان 20 میلی متر طی دوساعت، ممکن است سیل ایجاد کند اما همین مقدار بارش اگر در مدت 24 ساعت ببارد، منجر به سیل نمی شود؛ زیرا رودخانه جریان آب حاصل از بارش را به تدریج تخلیه می کند.

سیل تجریش در شمال تهران  در مرداد 1366 به طور ناگهانی در 107 دقیقه 28 میلی متر باران بارید و سیلاب بزرگی در دره های دربند وگلاب دره جاری شد. این سیل که از پرتلفات ترین سیل های كشور بوده است، حدود 300 كشته به جا گذاشت و در طول مسیر خود به خانه ها وخودروها خسارات فراوانی وارد كرد.

شکسته شدن ناگهانی سدها در اثر عوامل مختلف چون زمین لرزه، بارش بیش از گنجایش مخزن سد، مقاوم نبودن سازهٔ سد یا عوامل انسانی دیگر موجب سرریز شدن حجم زیادی از آب می شود که در پشت سد ذخیره شده است. همین امر، باعث سیل در پایین دست می شود.

عکس بالا، تصویر قبل و بعد از شکسته شدن سد نیداو در کشور لهستان را نشان می دهد.

3- ویژگی های طبیعی حوضه رود:

تعریف زهکشی:

هر رود مانند شاخه های درخت انشعاباتی دارد که به مجموعه آنها شبکه زهکشی می گویند.

نقش شبکه زهکشی:

کار این شبکه جمع آوری و تخلیه آب حاصل از بارش در سطح زمین است.

این شبکه زهکشی در یک منطقه وسیع قرار دارد که به آن حوضه آبخیز گفته می شود.
ارتباط میان وسعت حوضه آبخیز با میزان آبدهی:
هر قدر حوضه آبخیز وسیع تر باشد آبدهی آن نیز بیشتر است.

انواع شکل حوضه های آبحیز:

حوضه های آبخیز از نظر شکل به سه گروه گرد، دراز و پهن تقسیم می شوند.
ارتباط شکل حوضه آبخیز با میزان سیل خیزی رود:
هرچه شکل حوضه آبخیز گردتر و شیب آن بیشتر باشد، سیل خیزتر است. به عکس، هرچه حوضه درازتر و کشیده ترباشد، سیل خیزی آن کمتر است.
در حوضه های گرد، مدت زمان کمتری صرف می شود تا آب آبراهه ها خارج شوند؛ زیرا در حوضه های گرد به علت انشعابات پراکنده سرشاخه ها که طول آنها تقریباً به یک اندازه است، همه جریان ها هم زمان به خروجی می رسند و موجب سرریز و وقوع سیل می شوند.
به عکس در حوضه های کشیده،مدت زمان طوالنی تری سپری می شود تا آب جاری مسافت سرچشمه تا خروجی را طی کند و در نتیجه آب سرشاخه ها به تدریج و به طور متوالی از حوضه تخلیه می شوند.

در این شکل، یک حوضۀ آبخیز با دو انشعاب یا آبراهۀ اصلی نشان داده شده است. خط مقطع قرمزرنگ مرز این دو حوضه را تعیین می کند. مرز حوضه در واقع خط الرأس یا خط تقسیم آب بین حوضه هایی است که مجاور هم قرار گرفته اند.

تاثیر نوع ناهمواری و جنس خاک دروقوع سیل:

البته نوع ناهمواری های حوضه رود و جنس و نفوذپذیری خاک نیز قابل توجه است. معمولارودهایی كه از دشت های وسیع عبور می كنند، براثر وقوع سیل به سرعت سرریز می شوند. این رودها سكونتگاه های شهری و روستایی را كه در دشت های هموار استقرار دارند، در معرض خطر آب گرفتگی قرار می دهند.

الف) احداث سازه های نامناسب در مسیر رودها، مانند ساختن پل هایی با دهانه های تنگ و پایه های زیاد موجب سیل می شوند؛ زیرادر اثنای وقوع سیل، تنه ها و شاخه های درختان کنده شده نمی توانند از دهانه های این پل ها عبور کنند و سرانجام باعث سرریز شدن آب و حتی تخریب پل ها می شوند. ساختن دیواره های سیمانی و سنگ چین کردن کناره ها نیز مجرای رود را تنگ تر می کند و درزمان وقوع سیل باعث سرریز آن می شود.
ب) ریختن زباله های شهری یا نخاله های ساختمانی موجب تنگ تر شدن آبراهه می شود و وقوع سیل را به دنبال دارد.
ج) از بین بردن پوشش گیاهی، بوته کنی یا چرای بی رویه دام ها در حوضه آبخیز موجب تشدید وقوع سیل می شود. زیرا از بین رفتن پوشش گیاهی نفوذپذیری خاک را کاهش می دهد و سرعت رواناب حاصل از بارش را بیشتر می کند.

حرکات دامنه ای:

به طورکلی در دامنه ها و نواحی پایکوهی سنگ ها و مواد تخریب شده بر اثر فرسایش تحت تأثیر نیروی جاذبه زمین به سمت پایین دست حرکت می کنند که به آن حرکات دامنه ای گفته می شود.

انواع حرکات دامنه ای:

حرکات دامنه ای انواع مختلف دارد. ریزش، خزش، جریان گلی و زمین لغزش چهار گروه اصلی حرکات دامنه ای را تشکیل می دهند. مهمترین و خسارت بارترین حرکات دامنه ای زمین لغزش است.

زمین لغزش (زمین لغزه، رانش زمین) عبارت است از جابه جایی حجم عظیمی از مواد به پایین در دامنه های نسبتاً پرشیب. در این حرکت تخته سنگ ها، ماسه و گل و الی یا ترکیبی از این مواد تحت تأثیر نیروی جاذبه به سمت پایین دامنه می لغزد.

1- ارتفاع لغزش، فاصلۀ عمودی بین تاج لغزش تا پیشانی لغزش.
2- سطح گسیختگی، سطح زیر بنا که تودۀ لغزشی روی آن جابه جا می شود
3-تاج لغزش، بالاترین قسمت لغزش است.

ویژگی های زمین لغزش :

از نظر سرعت جابه جایی، برخی لغزش ها حرکت کند و آرامی دارند.
توده جابه جاشونده در این نوع از لغزش ها سالانه چند سانتیمترتا چند متر جابه جایی وجود دارد.
برخی لغزش ها نیز ناگهانی بوده و در آن توده لغزشی با سرعت زیاد به سمت پایین دامنه حرکت می کند.
لغزش های ناگهانی و سریع اغلب بسیار مخاطره آمیز بوده و خسارت بار هستند.

عوامل مؤثر در ایجاد زمین لغزش ها:

بسیاری از زمین لغز شها بر اثر دخالت و با مشارکت یک یا چند عامل خاص و تحریک کننده روی می دهند. مهم ترین این عوامل عبارت اند از:

بارش سنگین:

بارش هایی که شدت آنها کمتر اما مدت آنها بیشتر است، تأثیر بسیار بیشتری در ناپایداری دارند؛ زیرا بارش های شدید به سرعت جاری می شوند و کمتر نفوذ پیدا می کنند تا موجب لغزش شوند.

ذوب تدریجی برف امکان نفوذ بیشتری را فراهم می کند و موجب اشباع مواد رسوبی سطح دامنه ها و از بین رفتن مقاومت آنها و سرانجام حرکتشان می شود.

زمین لرزه:

لرزش های ناشی از وقوع یک زلزلهٔ شدید موجب گسیختگی مواد منفصل از سطح پایدار زیربنای دامنه می شود. برای مثال، پس از وقوع زلزلهٔ سال 1369 در منطقهٔ رودبار و منجیل صدها لغزش روی داد که براثر آنها بسیاری از راه های ارتباطی مسدود شدند.

فورانهای آتشفشانی:

خروج و انباشته شدن خاکسترهای آتشفشانی با ضخامت زیاد بر سطح دامنه ها و سپس وقوع بارش، موجب اشباع آنها می شود. دوغاب گلی حاصل به صورت روانه های بسیار سیال درمی آید که بسیار خطر آفرین اند. 

فعالیت های انسانی روی دامنه ها:

ساخت و ساز بر روی دامنه ها باعث افزایش وزن دامنه ها، فشار روی آنها و ناپایداری شان می شود. همچنین فعالیت های کشاورزی، خاک برداری و زیر برُی دامنه های پرشیب برای ساخت جاده نیز از دخالت های انسانی در وقوع زمین لغزش هاست. زیربرُی دامنه برای ساخت جاده باعث می شود که دامنه، تکیه گاه خود را از دست بدهد و دچار زمین لغزش شود.

در دره های پرشیب کوهستانی، رودها با حفر و فرسایش کناره آبراهه ها، تکیه گاه دامنه را از بین می برند و باعث لغزش در آن می شوند. این نوع لغزش از فراوان ترین نوع لغزش های دامنه ای به حساب می آید.

زمین لغزش در ایران:

ایران کشوری کوهستانی است و دامنه های مستعد زمین لغزش در آن بسیار زیادند. به همین علت، وقوع زمین لغزش همه ساله خسارت های زیادی به مزارع و سکونتگاه های استقرار یافته در مناطق پایکوهی وارد می کند.

خشکسالی یک دوره کم آبی است که طی آن یک منطقه با کمبود غیرمنتظره بارش و ذخیره آبی مواجه می شود. این دوره می توانداز چند ماه تا چند سال تداوم داشته باشد.
تاکنون تعاریف متعددی در باره خشکسالی و انواع آن از سوی صاحب نظران ارائه شده است و در این زمینه توافق نظری وجود ندارد.

الف) خشکسالی آب و هوایی:

معمول ترین نوع خشکسالی، خشکسالی آ ب وهوایی است. اگر میزان بارش در یک منطقه از حدمیانگین بارندگی ساالنه آن منطقه (که براساس یک دوره 30ساله به دست می آید) کمتر باشد می توان گفت خشکسالی در آن منطقه رخ داده است. به ویژه اگر این کم شدن بارش در یکی دو سال بعدی تداوم داشته باشد.

ب) خشکسالی زراعتی:

در این نوع خشکسالی میزان ریزش های جوی کمتر از میانگین بارش منطقه نیست اما با توجه به این که نیاز آبی انواع گیاهان متفاوت است، ممکن است بارش ها نیاز آن نوع زراعت یاکشت را تأمین نکنند ومنطقه دچار خشکسالی زراعتی شود.

ارتباط میان خشکسالی و نوع اقلیم:

خشکسالی ممکن است در هر نوع آب و هوایی اتفاق بیفتد.برای مثال اگر در یک منطقه مرطوب در شمال ایران که میانگین بارندگی ساالنه آن 2000 میلیمتر است بارش 1000 میلیمتر رخ دهد خشکسالی رخ می دهد و بر خی گونه های گیاهی خشک می شوند. در حالی که همین مقدار 1000 میلیمتر برای سواحل جنوبی ایران بیش از بارش معمول آن بوده و دوره مرطوب یا تر سالی را پدید می آورد.
خطرات خشکسالی بیش از خشکی است. زیرا پوشش گیاهی یازندگی جانوری هر منطقه با نوع آب وهوای آن، خشک یا مر طوب سازگار شده است و وقتی بارش منطقه کمتر از میانگین می شود موجودات زنده نمی توانند با شرایط جدید سازگار شوند.

آسیب پذیری مناطق خشک و نیمه خشک درمقابل خشکسالی:

به طور کلی مناطق خشک و نیمه خشک جهان در مقابل خشکسالی ها حساس تر و آسیب پذیرتر هستند. ایران از نظر خطر خشکسالی در بین کشورهای جهان رتبه بالایی دارد.

میزان وسعت منطقه وقوع خشکسالی:

وسعت منطقه وقوع خشکسالی ممکن است در سطح یک ناحیه کوچک، یک استان یا کل یک کشور باشد.
این دو نقشه پهنه بندی خشکسالی آب وهوایی را نشان می دهد. با توجه به دو نقشه زیر پی می بریم مناطقی که دچار خشکسالی می شوند تغییر می کنند و ثابت نیستند. ترسالی نیز زمانی روی می دهد که میزان بارندگی سالانه بیش ازحد میانگین بارش در آن منطقه باشد.

1) کاهش یا از بین رفتن محصوالت کشاورزی و بروز قحطی و گرسنگی مهمترین پیامد خشکسالی است.
2) مهاجرت ساکنان مناطقی که دچار خشکسالی می شوند به سایرمکان ها و تخلیه شدن روستاها
3) از بین رفتن پوشش گیاهی وجانوران یا مهاجرت برخی گونه ها
4) کاهش یا خشک شدن ذخایر آب سطحی و زیرزمینی زیر زمینی
5) افزایش ریزگردها و حرکت آنها به سمت سکونتگاه ها

خشکسالی شدید درشرق ایران:

یکی از خشکسالی های شدید که در سال های 1345-1346 در شرق ایران در ناحیه جنوب خراسان وسیستان و بلو چستان رخ داد منجر به قحطی شد و در نتیجه آن عده زیادی ازگرسنگی جان دادند. هر چند امروزه به دلیل پیشرفت وسایل حمل ونقل و سازمان های امدادرسان از مرگ و میرهای ناشی از قحطی کاسته شده اما باز هم خشکسالی به ویژه در مناطق فقیر تلفات انسانی را به دنبال دارد.

الف) گرم شدن آب و هوای کره زمین و بی نظمی های بارش در نتیجه تغییرات اقلیمی
ب) افزایش جمعیت وافزایش مقدار مصرف آب و عدم مدیریت وبهره برداری صحیح از منابع آب سطحی و زیر زمینی